Koreya tarixi

P ek ch e 
Dastlab  Pekche  Koreya  yarim   oroli  janubidagi  ma-
xan
 yoki boshqacha aytganda chinxan-m axan jam o- 
asi  (ilk  davlatchilik  shakli)  tarkibiga  kirgan.  Xitoy  va  koreys  yilno- 
malarida Pekchening kelib chiqishi borasida to'rt xil qarash m avjud. 
Jum ladan,  "Sam guk  sagi"da  Pekchening  tashkil  topishiga  oid  ikki 
xil fikr bildirilgan.  Birinchisiga ko'ra, Pekche Koguryoning asoschisi 
Jum ongning o'g'li Onjo tom onidan tashkil qilingan. Rivoyatga ko'ra, 
Jum ongning  birinchi  nikohidan  tug'ilgan  katta  o'g'li  va  vorisi  Yuri 
Shimoliy  Puyeda,  ikkinchi  xotinidan  tug'ilgan  Piryu  va  Onjo  ismli 
o'g'illari Koguryoda yashagan. Yuri Koguryoga kelgan vaqtda Piryu 
va Onjo janubga jo'nab ketgan.  Aynan bu yerda Ondjo yangi davlat- 
ga  asos solgan.  Ikkinchi taxminga ko'ra,  Piryu  va Onjo Jum ongning 
o'gay o'g'illari boTishgan.  Ba'zi olim lar fikricha,  Piryu  va  Onjo tari- 
xiy  shaxslar  emas,  balki  Pekche  aholisi  shakllanishiga  asos  boTgan
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

28
l llB o b .  UCH  P O D SH O LIK   D A V Rl
koreysjam oasini gavdalantiruvchi obrazlardir. Piryu Koguryo bosib 
olgan  piryu  urug'i,  Onjo esa okcho qabilasining nomidan  kelib chiq- 
qan.  Aynan  bu  qarashga  asoslanib,  koreys  tarixchilari  Pekchening 
p ayd obo'lish  davrini eram izgacha bo'lgan  I asr deb hisoblaydilar.
Yapon  tarixiy  hujjatlariga  ko'ra,  Pekchening  asoschisi  Tonm - 
yondir.
"C hjou   sh u "  ("C h jou   tarixi")  nom li  Xitoy  yilnom asiga  ko'ra, 
Pekche  davlatiga  Kutxe  degan  kishi  asos  solgan.  Bu  o'rinda,  gap 
Puye vani -  Vi  K utxe to'g 'risid a ketayotgan bo'lsa kerak.  Pekcheda 
Kutxe  nom li  ibodatxona  bo'lib,  u  yerda  Pekche  davlatining  asosc- 
hisiga  bag'ishlab  qurbonlik  qilinar  ekan.  Yilnom ada  yozilishicha, 
Pekchening  paydo  bo'lish   tarixi  eram izgacha  bo'lgan  III  asrga 
to 'g 'ri keladi.  H ukm dor sulola vakillari  Puye nasabiga  ega boMishi 
bilan  birga,  Xe,  Sa,  Yon,  Xyon,  Chin,  Kol,  Pek  va  M ok  nom li  8  ta 
zodagonlar u rug'idan ham  boMgan.
Tashkil  topgandan to eram izning 60-yillarigacha Pekche dastlab 
moxe
 urugM, 60-yillard an  to III asm ing oxirigacha Silla davlati bilan 
to'qnashuvda boMgan.  III—IV asrlarda  Pekchening asosiy  raqibi  Ko- 
guryo boMgan  Ular  orasidagi  dastlabki jang 369 yilda  boMib,  unda 
Pekche  Koguryoning  20  m inglik  qo'shinini  tor-m or  etib,  ko'plarini 
asirga  olgan.  371  va  377  yillarda  Pekche  Koguryo  poytaxti  Pxen- 
yanni  qamal  qilgan  boMsa-da,  uni  butkul  bosib  ola  bilm agan.  Na- 
tijada,  392  va  395  yillarda  Pekche  Koguryodan  bir  necha  janglar- 
da  magMub  boMgan.  Biroq,  Koguryo  bilan  jang  qilish  barobarida 
Pekche  tashqi  janglarni  ham  am alga  oshirgan  IV  asm ing  ikkinchi 
yarmida  Pekche nafaqat Koreya yarim  oroli  hududini, balki Lyaosi, 
Shandun  kabi  Xitoy  viloyatlarini  va  Kyusyu  nom li  yapon  orolini 
bosib olib, yarim  oroldagi eng  katta,  kuchli davlatga  aylangan
475  yildagi  navbatdagi  hujum dan  so'ng  koguryoliklar  Pekche 
ning poytaxti  Xansonni bosib oldi  va hukm dor van K ero oMdirildi. 
Pekchening asosiy yeri boMgan  Xangan daryosi bo'ylarid agi  yerlar 
Koguryoga o'tib ketish ibo is, poytaxt K im gan daryosi q irg'og‘idagi 
Unjin shahriga ko'chirilgan. O 'zaro urushlardagi magMubiyat dav 
latning  ichki  ahvoli  yom onlashuviga  sabab  boMdi.  Qiyin  ahvolga 
tushib  qolgan  dehqonlar  Koguryo  va  Sillaga  qochib  o'tishdi.  Q o- 
laversa,  hokim iyat  va  toj  uchun  boMgan  kurashlar  natijasida  bir 
necha  vanlar  oMdiriladi  (477  va  501  yillar).  K oguryoga  qarshi  ku-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

III  Bob.  UCH   PO D SH O LIK   DAVRI
29
rash  yo'lida  Pekche  Xitoyning jan u biy  suloiaiari  va Silla  bilan  itti- 
foq  tuzgan.  493-yili  ikki  davlat  podsholari  o'rtasida  bitim   tuziladi 
ham da  keigusi  yil  Pekche  Sillaning  Koguryoga  qarshi  kurashishi 
uchun harbiy  qo'shin yuboradi.
Pekche  hukm dori  van  Son  {523-554  yy.)  bilan  bog'liq  avvalgi 
qudratini  tiklash  va  islohotlar  o'tkazish  m aqsadida  yangi  hukm - 
dor m am lakat poytaxtini  Sabi  shahriga ko'chiradi.  M arkazlashgan 
boshqaruvni  am alga  oshirish  m aqsadida  22  okrug  rahbarlarini 
van  urug'idan  tayinlaydi.  Shuningdek,  5  viloyatga  qo'shin  kiritib, 
m a'm uriy islohotlar o ‘tkazadi. 
......
Bu  davrda  K oguryo  bilan  to'qnashuv  davom   etadi.  551  yilda 
Pekche  Silla  bilan  birga  Koguryoni  Xangan  daryosi  bo'ylaridagi 
avval bosib  olgan hududlaridan siqib  chiqargan.  Biroq,  553 yili  Sil- 
la yangi  yerlarni  bosib oladi.  554 yili  van  Son Sillaga qarshi  yubor- 
gan  qo'shini jangda  m ag'lub bo'lad i ham da  van o'zini  o'ldiradi.
Pekche  Sillaga  qarshi  Koguryoning  Tan  imperiyasiga  qarshi 
b o‘Igan  hukm dori Yon Gesom un davrida Koguryo bilan birlashadi.
Koguryo  va  Silla  bilan  urush  holatida  bo'lgan  Pekche  boshqa 
mamlakatlar  bilan  ko'p  tomonlama  diplomatik  m unosabatlar  o'r- 
natib, ularning zarur vaqtda yordam berishi haqida va'dasini olishga 
harakat  qiladi.  Pekche  davlati  Xitoyning  janubiy  sulolalari,  Szin  va 
Sun imperiyalari, Janubiy Si bilan do'stona aloqa o'm atadi va V I-V II 
asrlarda  Suy  ham da  Tan  imperiyalariga  biT  necha  marta  elchilarini 
yuboradi.  VII asrda Pekche Yaponiya bilan do'stona aloqa o'm atadi.
VII  asrda  Koguryo yordam ida  Pekche Sillaga hujum   qiladi.  642 
yil  u  Sillaning  40  ta  qal'alarini,  655  yilda  esa  K oguryo  Pekchening 
harbiy  ko'm agida  33 ta Silla qal'alarini bosib oladi. 0 'z  navbatida, 
Silla  Xitoyning Tan  im periyasiga yordam   so'rab m urojaat qiladi.
Koguryo  hukm dori  Yon  Gesom un  oTim i  tufayli  K oguryo  dav- 
lati  qulashidan  avval  Tan  im periyasi  va  Silla  birm uncha  kuchsiz 
boTgan  Pekche  bilan  h iso b-kito b   qiladi.  660  yilda  Pekchening  xar 
tom onidan  Tan  im periyasining  135  m inglik  qo'shini  va  50  m ing- 
lik  sillaliklar  bostirib  kiradi.  Tez  orada  m am lakat  poytaxti  qamal 
qilinadi  va  Pekche  vani  qochib  ketadi.  Lekin,  maTum   m uddat 
o'tgand an  keyin  u  asirga  tushadi.  Shundan  so'ng,  Pekche  davlat 
tarzida barham  topadi va uning avvalgi yerlarida beshta Xitoy har- 
biy okruglari  tashkil  qihnadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

30
Jl l  Bob . 
U CH   P O D SH O LIK  
D A V R I
S illa  
Silla  davlati  K oguryo va  Pekchega nisbatan keyin-
roq,  chinxan  qabilalari -  yansan, koxo,  chinji, kari va 
koyalarning  birlashuvi  natijasida  vujudga  kelgan.  Dastlab  qabila- 
lar  ittifoqi  Saro  ("S a n -g o   chji"  nom li  m anbaga  ko'ra)  deb  atalgan 
Undan tashqari, Xitoy m anbalarida Sillo,  Sara, koreys m anbalarida 
esa Sonabol,  Soyabol  va Sorabol  kabi  nom lar bilan atalgan.
"Sam gu k  sagi"  m adum otlariga  ko'ra,  bu  olti  qabila  Q adim gi 
Choson  bilan  bevosita  bog'liq:  "D astlab   Chosondan  ko'chib  kel- 
ganlar  tog'  va  d aralam ing o'rta qism iga  joylashganlar  va  bu  yerda 
oltita  qishloqcha  barpo  etganlar.  U lar  C hinxan  qabilasining  oltita 
jam oasi  (bu)  ed i".  Afsonaga  ko'ra,  Koxo  qishIog'i  oqsoqoli  bolani 
quvontirgan  qovoqqa  o'xshagan  tuxum ni  tashlab  nola  qilayotgan 
va  keyin  ko'zdan  g'oyib  bo'lgan   otni  ko'rgan.  Bu  bola  juda  aql- 
li  bo'lgan!igi  bois,  uni  hukm dor  qilib  tayinlashgan  va  unga  Pak 
("p a k "  chinxan  tilida  "q o v o q "  degani)  deb  ism  berishgan.  U  Silla- 
ning  birinchi  hukm dori  Pak  Xyokkose  va  Paklar  sulolaning  dast- 
labki vakili bo'lgan.
Olti  qabila (32 yil,  "Sam gu k sagi"  m anbasiga ko'ra) qayta nom - 
lanib,  yangi  -  Li,  Chxoe,  Son,  Chon,  Pe  va  Sol  kabi  nasablarga  ega 
bodishgan.  Koguryo  va  Pekchedan  farqli  ravishda,  bu  yerda  bit- 
ta  van  sulolasiga  m ansub  bo'lganlar  hukm ronlik qilm asdan,  balki 
Pak  sulolasidan  tashqari  Sok  va  Kim   u rug'idan  b o'lgan lar  hukm - 
dor sifatida m am lakatni  boshqargan.