Kompozitsiya

Vazifa maqsadi:  asosiy to ‘yingan ranglami olish 
u ch u n   ran g   ara la sh m a la rid a g i  cheklangan 
im koniyatlardan  foydalanish,  shuningdek,  rang 
aylanasi asosida rangni sistemalashtirishni  o‘rganish 
(
1
-rasm).
1.  Vazifani  bajarish  uchun  qizil,  ko ‘k  va sariq 
ranglardan  foydalaniladi.
2
. Ikki asosiy rangni aralashtirganda qo'shimcha 
rang hosil  b o ia d i.
3.  Sariq rangni qizil  rang bilan aralashtirganda 
to ‘q  sariq rang hosil b o ia d i.
4.  Sariq rangni ko ‘k rang bilan aralashtirganda 
yashil  rang hosil  b o iad i.
5.  Qizil  rangni  k o ‘k  rang  bilan  aralashtirganda 
binafsharang  hosil  b o ia d i.
Ranglam ing yaqin juftlarini aralashtirish  y o ii 
bilan  aylanani  18  ranggacha  toidiram iz.
- Qizil rangdan to ‘q sariq ranggacha ikki oraliq 
rangni olamiz:  qizg‘ish-to‘q sariq va to ‘q sargish- 
qizil.
-  T o ‘q  sariqdan  sariqqacha  ikki  oraliq rangni 
olamiz:  to ‘q sargish-sariq  va sarg‘ish-to‘q  sariq.
- Sariqdan yashilgacha ikki oraliq rangni olamiz: 
sarg‘ish-yashil  va yashilsifat-sariq.
- Yashildan k o ‘kkacha ikki oraliq rangni olamiz: 
yashilsifat-ko‘k  va  ko'ksifat-yashil.
- K o ‘kdan binafsharanggacha ikki oraliq rangni 
olamiz: ko'kish-binafsha va binafshasifat-ko‘k rang.
- Binafsharangdan qizilgacha ikki oraliq rangni 
olamiz: binafshasifat-qizil va qizgish-binafsharang.
18 rangdan iborat rangli spektr asosida palitraga 
ega boiam iz.
Bu vazifada qorishmalar tozaligini kuzatish, tus 
v a  t o ‘y in g a n lik   b o ‘y ich a  ra n g la rn in g   te k is 
yoyilishiga erishish zarur.
2-vazifa.
Rang ogirligi.  Xromatik  ranglarning miqdoriy 
xususiyatlari  hisobi.
Vazifa  maqsadi:  R an g   b o 'y ic h a   m uvozanat 
s h a r o itla r id a n   k elib   c h iq ib ,  n a m u n a   b ila n  
taqqoslab, rang ogirligini ko ‘rinishidan aniqlashni 
o ‘rg a n ish ,  sh u n in g d e k ,  ra n g la rn in g   o 'z a r o  
m u n o s a b a tid a   b o 'y a lg a n   y u z a n in g   m iq d o riy  
xususiyatiga  ega  b oiish.
Vazifani bajarish metodikasi:
1. Setka chizilgan  10x20 sm to ‘g‘ri burchakning 
chap  to m o n id a  qizil  ran g d ag i  m o d u l  k v ad rati 
olinadi.
2
. 
0
‘ng  tom onga  binafsharangidagi  k v ad rat 
chiziladi,  uni  nam u n a  bilan  rang  tu si  b o 'y ich a 
m u v o z a n a tla s h tiris h   k e ra k .  U la rn in g   y u zala ri 
o ich an a d i va chap ham da o ‘ng past burchaklarga 
yoziladi. 
0
‘ng  k v ad rat  yuzasiga  b o iin g a n   chap 
kvadrat yuzasi  koeffitsiyentga  teng.
3.  Shunday  tartibda  15  ta  bo‘yalma  bajariladi, 
bunda birinchi qator nam una ranglari pastki qator 
chap  burchagiga  o ‘tadi.
Qizil rangdagi m odul kvadrat birinchi qator har 
bir  kartochkasining chap  burchagida joylashgan. 
Q izil  ra n g d a g i  b u   m o d u l  k v a d r a t  b ila n  
b in a fs h a ra n g ,  k o ‘k ,  y ash il,  s a r iq ,  t o ‘q  sa riq  
muvozanatlashadi.
Qizil bilan m uvozanatlashgandan so ‘n g  hosil 
b o i g a n   b in a fs h a ra n g   k v a d ra t  ik k in ch i  q a to r 
to ‘rta la  k artochkasining ch ap  qism iga o ‘tad i.  U 
k o ‘ k,  y a s h il,  t o ‘q  s a r iq   v a   s a r iq   b ila n  
m u v o z a n a tla sh a d i.
63

---

Qizil bilan muvozanatlashgandan so‘ng olingan 
ko‘k  kvadrat  uchinchi  qator  uch  kartochkasining 
chap burchagiga o'tadi. U  yashil, to ‘q sariq va sariq 
ranglar  bilan  muvozanatlashadi.
Qizil bilan muvozanatlashgandan so‘ng olingan 
yashil kvadrat to'rtinchi qator ikki kartochkasining 
chap burchagiga o'tadi. U to‘q sariq va sariq ranglar 
bilan 
m uvozanatlashadi. 
Qizil 
bilan 
muvozanatlashgandan keyin olingan sariq kvadrat 
beshinchi  qator  kartochkasining  chap  burchagiga 
o‘tadi.  U   sariq  rang bilan muvozanatlashadi.
3-vazifa.
Xromatik va axromatik ranglarning tus bo‘yicha 
o‘zaro  bogianishi.