Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

3.2. Bog’langan ro’yxatlarni tadbiq qilishning asosiy qoidalari 
Ro’yxat tugun (node) deb ataluvchi elementlardan tashkil topgan. Birinchi 
tugun  “bosh”  (head),  oxirgi  tugun  esa  “dum”  (tail)  deb  ataladi.  2-rasmda  ikki 
bog’lamli ro’yxatga misol keltirilgan.  
2-rasm. Ikki bog’lamli ro’yxat 
 
Har bir element uchta maydondan tashkil topgan bo’lib, ularning ikkitasi 
oldingi  va  keyingi  elementlarga  ko’rsatkich,  bittasi  esa  ma’lumot  qiymatini 
saqlovchi  maydon  hisoblanadi.  Agar  element  ikkitadan  ko’p  bo’lgan  boshqa 
elementlarga  ko’rsatkichlari  bo’lsa,  u  holda  bunday  ro’yxat  ko’p  bog’lamli 
ro’yxat deyiladi.  
Oldin  eslatganimizdek,  standart  massivlar  bilan  birgalikda  dinamik 
massivlardan ham foydalanish mumkin. Oddif massivlarning o’lchami oldindan 
belgilangan  bo’ladi,  dinamik  massivda  esa,  elementlarni  qo’shish  va  o’chirish 
imkoniyati beriladi. Agar dinamik massivning o’rtasidan element qo’shilsa, uning 

---

43 
 
sho’ng tomonida joylashgan barcha elementlar qayta joylashtirilishi talab etiladi. 
Bizga  ma’lumki,  massiv  elementlari  xotirada  tartib  bilan  ketma-ket  xotira 
bloklarida joylashgan bo’ladi. Shuning uchun ham dinamik massivlarga element 
qo’shish  uchun  qo’shimcha  resurs  talab  etiladi  (agar  element  massiv  oxiridan 
qo’shilmasa).  Bog’langan  ro’yxatlarning  afzalligi,  yangi  tugun  qo’shilganda 
boshqa tugunlarni qayta joylashtirish talab etilmaydi. Bog’langan ro’yxatlarning 
kamchiligi, elementlarga kirish ketma-ket (ro’yxat boshidan) amalga oshirilishi 
kerak.  Agar  elementlarni  indeksi  bo’yicha  tez  topish  talab  etilsa,  bu  holda 
bog’langan  ro’yxatlardan  foydalanish  samara  bermaydi,  ya’ni  bunday  holda 
massivlardan foydalanish tavsiya etiladi.   
Bog’langan  ro’yxatlardan  foydalanishning  yana  bir  kamchilik  tomoni 
xotiradan  ratsional  foydalanmaslikdan  kelib  chiqadi.  Agar  tugun  uncha  katta 
bo’lmagan  ma’lumotni  saqlab  turgan  bo’lsa,  masalan,  bul  (mantiqiy)  qiymatni 
saqlab turgan bo’lsa, ajratilgan xotiradan samarasiz foydalanishga olib keladi. Bu 
muammoning yechimini olish uchun ajratilgan bog’langan ro’yxatlar - unrolled 
linked  list  mavjud,  bu  ro’yxatning  har  bir  elementi  ma’lumotlarning  butun 
massivni tashkil etadi. Bunday ro’yxatga misol 1-listingda keltirilgan.  
Listing 1. Ajratilgan bog’langan ro’yxat