Klasterlarni shakllantirish: tajribalar, natijalar va innovatsion yondashuvlar

1-
 
жадвал
«AFROSIYOB JEANS» МЧЖда 2015-2019 йилларда асосий воситалардан 
фойдаланиш коэффициентининг ҳисоб-китоби 
Йиллар 
Корхонанинг жами 
асосий воситалари 
умумий қиймати 
Корхонада бевосита 
ишлаб чиқаришда 
ишлатилаётган асосий 
воситалар 
Асосий 
воситалардан 
фойдаланиш 
коэффициенти 
Суммаси, 
млн.сўм 
Ўсиш 
суръати, 
% 
Суммаси, 
млн.сўм 
Ўсиш 
суръати, % 
Коэффици- 
ентди 
Ўсиш 
суръати, 
% 
2015 
7955,7 
100,0 
5969,8 
100,0 
0,750 
100,0 
2016 
8197,5 
103,0 
6876,2 
115,2 
0,839 
111,8 
2017 
9299,7 
116,9 
7148,6 
119,7 
0,769 
102,5 
2018 
10589,4 
133,1 
7649,7 
128,1 
0,722 
96,3 
2019 
12489,8 
157,0 
9017,8 
151,1 
0,722 
96,3 
Мазкур жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, асосий воситалардан 
фойдаланиш коэффициенти 2015 йилга нисбатаг 2016 йилда 111,8 % га ошган. Аммо 
2017 йилдан бошлаб пасайиш тенденциясига эга бўлган ва 2019 йилга келиб, асос 
йилига нисбатан 96,3 %ни ташкил қилган. Бундан кўриниб турибдики 2015 йилда жами 
асосий воситаларнинг 75,0 %и бевосита ишлаб чиқаришда иштирок этган бўлса, 2019 
йилга келиб, унинг улуши 72,2 %ни ташкил қилган. Бугунги кунда корхоналарда 
модернизация жараёни давом этмоқда. Бундай шароитда асосий воситаларнинг 
фойдаланиш коэффициенти ошиб бориши керак. Аммо мазкур ташкилотда 2016 йилда 
ушбу корхонанинг маъмурий биноси реконструкция қилиниб, бирданига асосий 
воситаларнинг умумий қиймати ошган бир паллада ишлаб чиқаришдаги асосий 
воситаларда катта ўзгариш содир этилмаган. Бундан ташқари 2018 йилда хориждан олиб 
келинган асосий воситалар корхона ҳисобига кирим қилинган, аммо ишлаб чиқаришга 
ҳали жалб қилиб улгурмаганлиги туфайли асосий воситаларнинг умумий қиймати, 
ишлатилаётган асосий воситалар қийматига нисбатан тез ўсиш тенденциясини сақлаб 
қолган. 
Мазкур гуруҳга кирувчи яна бир кўрсаткич асосий воситалар самарадорлик 
коэффициентидир. Ушбу кўрсаткич минг сўм асосий воситалар қийматига тўғри 

---

50 
келадиган сотилган маҳсулот ҳажмини (Кавс) ифодалайди. Умумий тарзда олиб қаралса, 
мазкур кўрсаткич замирида техника ва технологияларни самарали ишлатиш билан 
боғлиқ харажатлар тежамкорлиги ётади. Буларни ҳам оқилона бошқариш учун унинг 
миқдорини таҳлил қилишни тақозо қилади. Ушбу кўрсаткични аниқлаш учун сотилган 
маҳсулот ҳажмини (См) асосий воситаларнинг ўртача қийматига (Ав) бўлинади. Бунинг 
учун қуйидаги формуладан фойдаланиш тавсия қилинади: 
Кавс = См ; 
Ав 
Ушбу кўрсаткич бўйича харажатларни оптимал бошқаришни ташкил қилиш учун 
таҳлил қилган корхонада 2015-2019 йиллар давомида қандай ҳолат рўй берганлигини 
аниқлаш учун қуйидаги жадвални тузишни тавсия қиламиз (2-жадвал).