Kimyo va ekologiya

6. Kuygаndа birinchi yordаm ko’rsаtish
Kuyish deb, to‘qimalarning yuqori harorat, kimyoviy moddalar, nurlanish hamda elektr toki ta’sirida shikastlanishiga aytiladi. Kuyishning kelib chiqishi sababiga ko‘ra, termik, kimyoviy, nur hamda elektr toki ta’siridagi kuyish turlari qayd etiladi. Badan terisi va shilliq pardalarga radio faol moddalarning tuxshshsh oqibatida radiatsion kuyuk, yaralar ham paydo bo‘ladi.
Qaynoq suv va turli issiq suyuqliklardan kuyishda eng yuhori harorat 100 S dan oshmaydi va qisqa vaqt ta’sir etadi. Shuning uchun ham bunday xollarda yuza kuyishlar ro‘y beradi. Issiq bug‘dan kuyganda esa, jarohat asosan teri yuzasida sodir bo‘ladi. Kuyishlar issiq va yelimsimon yopishqoq moddalar (issiq yelim, bitum va boshqalar) tasirida ham yuz berishi mumkin. Bunday issiq massalar badanga yopnshib, uzoq vaqt mobaynida jarohatning tubidagi to‘qimalarga ham salbiy tasir ko‘rsatadi.
Shuningdek, yong‘in ta’sirida kelib chiqadigan kuyishlar eng og‘ir shi-kastlanishlar turkumiga kiradi. Bunday holatlarda kuygan kishining nafaqat kiyim-boshi, balki teri, suyak to‘qimalari, hatto ichki a’zolari ham kuyib, jarohat yanada kengayishi va ahvolni jiddiylashtirishi mumkin Erigan me-tallar ta’siridagi kuyishlar ham chuqur jarohatlanishlardan bo‘lib, bunda faqat teri emas, balki teri ostidagi biriktiruvchi to‘qimalar, paylar, mushaklar, hatto suyaklar ham qattiq shikastlanadi.
Barcha turdagi quyuq yaralarning nechog‘lik og‘ir yoki yengil kechishi to‘qimalarning qanchalik chuqur zararlanganligi hamda kuygan yuzaning katta-kichikligiga bog‘liq.. Kuyishlar teriga yuqori haroratni ta’sirida (termik) va kislota va ishqorlarni ta’sirida (kimyoviy) sodir bo’ladi. Shunga ko‘ra, kuyish darajasi to‘rt xil bo‘ladi: yengil/1/, o‘rtacha og‘ir 1111, og‘ir /SH/ va juda og‘ir /IV/ .
Birinchi dаrаjаli kuyishdа terining qizаrishi, undа shish pаydо bo’lishi, ikkinchidа – suyuqlikka to’lgаn pufаklаrni pаydо bo’lishi, uchinchidа – terini o’lishi, to’rtinchidа – terining ko’mirgа аylаnishi kuzаtilаdi. Birinchi dаrаjаli kuyishdа terining kuygаn jоyi tоzа suv оqimi, sоvuq sut mаhsulоtlаri (qаtiq, smеtаnа vа bоshqа), оdеkаlоn, аrоk yoki mаrgаntsоvkаning kuchsiz eritmаsi, 70^о li spirt bilаn nаmlаnаdi.