Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

XVI.3. Zilzilalar, vulqonlar otilishi va yerga  

meteoritlarning tushishi 

 

---

 

 

294 

Zilzilalar  yer  ostidagi  qizigan  va  cho'g'lanib  erigan  moddalarning 

hajmiy  o'zgarishlari  natijasida,  yer  markazida  harakatlanishi  natijasida 

ba'zi  bir  tabiiy  kechadigan  holatlarga  ko'ra  yer  markazida  ba'zi  bir 

gazsimon  moddalarning  to'planishi va  bular  nihoyatda  katta  bosim  ostida 

bo'lganligi sababli lavalar yo'liga to'siq bo'lishi mumkin. Vaqt o'tishi bilan 

bu  bosim  ostidagi  gazlar  bizga  ma'lum  bo'lmagan  tabiiy  hodisalar 

natijasida  o'z  o'rnini  o'zgartirishi  mumkin.  Uning  o'rnini  lavalar  egallashi 

natijasida yer qarida katta miqdordagi energiya jamlanishi va bu energiya 

o'zi  uchun  ma'lum  bo'shliq  izlab,  uni  topishi  natijasida  shu  bo'shliqqa 

keskin  otilib  o'tib  ketishi  natijasida  kelib  chiqadigan  zilzilalar  tektonik 

zilzilalar deb ataladi. 

Bundan  tashqari  yuqorida  sanab  o'tilgan  jarayonlar  natijasida  yer 

qa'ridagi  erigan  lava  o'ziga  yondosh  bo'lgan  gazlar  bilan  birga  yer 

yuzasiga  chiqish  uchun  yo'l  izlasa  va  yer  yuzasidagi  ma'lum  sabablarga 

ko'ra  bo'sh  qolgan  bo'shliqlarni  to'ldirsa,  unda  mana  shu  to'ldirish 

jarayonida paydo bo'lgan energiya yer silkinishiga olib keladi va vulqonlar 

otilishi natijasida kelib chiqadigan zilzilalar deb yuritiladi. 

Yana  yer  shari  kosmik  fazoda  harakatlanganligi  sababli,  u  har 

daqiqada  millionlab  katta-kichik  jismlarni  uchratadi  va  bu  uchragan 

narsalar  yer  yuzasi  atmosferasi  qatlamlariga  kirib,  harakat  tezligi  katta 

bo'lganligi  sababli  atmosferada  qizib  yonib  ketadi.  Bunday  yonish  har 

daqiqada  millionlab  bo'lganligi  sababli  biz  uni  yulduz  uchishi  sifatida 

yerdan kuzatishimiz mumkin. Bunday jismlarning yirik turlari ham bo'ladi 

va u atmosfera qatlamiga kirib yonib ketgani bilan hajmi katta bo'lganligi 

sababli, yer  yuziga kelib tushgunga qadar yonib ulgura olmaydi va yerga 

katta  kuch  bilan  kelib  tushganligi  sababli  yerga  bir  necha  o'n  metr 

chuqurlikka  kirib  ketadi  va  o'zida  katta  energiyani  jamlaganligi  sababli 

kuchli  portlash  ro'y  beradi.  Bunday  katta  jismning  yerga  urilishi  yer 

yuzasida  ma'lum  miqdorda  siljishlar  hosil  qiladi  va  bu  zilzilalar  kelib 

chiqishiga sabab bo'ladi.