Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

 

Elektr  izolyatsiya

  bu  dielektrik  qatlami  (tok  o’tkazmaydigan 

qatlam),  yoki  dielektrkdan  tayyorlangan  uskunani  izolyatsiyasi,  yoki  tok 

o’tkazuvchi elementlarni boshqa qismlardan ajratilib qo’yish.  

Elektr uskunalarida quyidagi izolyatsiya turlari qo’llaniladi: 

 -ishchi  izolyatsiya  elektr  qurilmalarini  tok  o’tuvchi  qismlaridagi 

havfsizligini ta’minlovchi elektr izolyatsiyasi; 

    -qo’shimcha  izolyatsiya-ishchi  izolyatsiyani  lat  olishi  havfi 

bo’lsa,  elektr  qurilmani  himoyalash  uchun  qo’llaniladigan  qo’shimcha 

izolyatsiyasi;   

-ikki  qavatli  izolyatsiya  ishchi  va  qo’shimcha  izolyatsiyalardan 

tashkil topgan izolyatsiya; 

-puhtalangan  izolyatsiya  ikki  qavatli  izolyatsiyani  darajasiga  ega 

bo’lgan, yahsxilangan ishchi izolyatsiyasi; 

Izolyatsiyani  elektr  sxemasi  uchta  parallel  ulangan  shohchalaridan 

iborat. 

Birinchi 

shoxchada-kondetsatordan 

(C1) 

iborat. 

Dielektrik 

izolyasiyasini  o’tkazuvchanligini  hajmi  bilan  tavsiflanadi  va  geometrik 

o’lchamlari  bilan  aniqlanadigan.  Kuchlanish  paydo  bo’lishi  bilan 

kondetsator  zaryadiga  teng    bo’lgan,    dielektik    polyarizasiya  tok  hоsil 

bo’ladi.  Undan  o’tayotgan  tok  impuls  hosiyat  ega  bo’lib-tezkor  

polyarizatsiya  toki ( i b.pol ) deb  ataladi. 

Ikkinchi  shoxchada-ketma-ket  ulangan kondensator (C2) bilan faol 

qarshiligi (R2) joylashgan. Bu shoxcha polyarizasiya jarayonini asta-sekin 

o’tish  bilan  tavsiflanadi.  Kondensator  (C2)  izolyasiyani  tuzilishi  va 

dielektrik  hususiyatlariga  bog’liq.  Kondensator  (C2)  vaqt-vaqti  bilan 

o’qlanib (zaryadkalanib) turadi va shu vaqt zanjirni doimiy vaqti (t=R2C2) 

bilan    aniqlanadi.  O’qlanish  vaqti  ko’paygan  sari  shunchalik  qarshilikni 

(R2)  qiymati  katta  bo’ladi,  ya’ni  dielektirik  xossalarini  sifati  yahshi 

bo’ladi. Shu shohchadan o’tayotgan tok polyarizatsiya toki deb ataladi va 

vaqt o’tishi bilan sekin kamayib boradi.  

Tezkor  polyarizatsiya  tok  bilan  sekin  polyarizatsiya  tokini 

---

 

 

185 

qo’shimchasini, 

absorbsiya toki

 (i abs = i  t pol + i s pol) deb ataladi. 

O’zgarmas  tok  izolyatsiyasini  faol  qarshiligi  (R1)  uchinchi 

shoxchani belgilaydi. Shu shoxchadan o’tayotgan tok, yorib o’tgazuvchan 

(Iti)  tok  deb  ataladi.  Yorib  o’tgazuvchan  tok  izolyatsiyasini  maydoniga 

to’g’ri  proporsional  bo’lib    izolyatsiyasini  qalinligiga  esa,  teskari 

proporsional bo’ladi. 

O’zgarmas kuchlanish ta’sirida izolyasiya orasidan o’tib ketayotgan 

tok  (silkinish  toki)  absorbsiya  toki  bilan  yorib  o’tgazuvchan  toklarini 

qo’shimchasiga  teng  (i  s=i  abs+i  tu).  Bu  tok    polyarizatsiya  jarayoniga 

bog’liq  bo’lganligi  uchun,  kuchlanish  berilgandan  keyin  bir  oz  vaqt 

o’tgandan so’ng kamayib boradi va yorib o’tgazuvchi tok qiymatlarigacha 

kamayib boradi. Izolyasiyani qarshiligi Ru = U/Is.  

Absorbsiya  toki  o’tishi  vaqti  davomiga  qarab  izolyasiyani  sifatini 

baholash  mumkin;  izolyasiyani  hajmi  qanchalik  katta  bo’lsa,  shunchalik 

tokni  o’tish  vaqti  ko’p  bo’ladi.  Kuchlanish  berilgandan  keyin  15  va  60 

sekund  o’tishi  bilan  izolyatsiyani  qarshiligi    o’lchanadi  va  ularni  nisbati 

R60/R15=i15/i60 qiyani tavsifi-