Kazakistan’da uygur folkloruyla iLGİLİ yapilan çalişmalarin analiTİk biBLİyografyasi

(SÂMÂDİY,  Ziya,  İli  Dariyasi
 
Boyida -Kino, Povest-, Almuta:  Qazaqstan Dölat Gözal Âdabiyat Naşriyati,  1963,  ss.
 
127.)
Ziya  Samadiy tarafından kaleme  alınan  “İli  Dariyasi  Boyida”  adlı  eser,  1963  yılında 
Kazakstan  Dölet  Gözel  Edebiyat  Neşriyatı  yayınları  arasında  basılmıştır.  Eser  127 
sayfadan oluşmaktadır.
Ziya  Samadiy’in  “İli  Dariyasi  Boyida”  adlı  sinema  öyküsü,  Uygur  edebiyatında  ilk 
defa  yayımlanan  yeni  bir  türdür.  Yazar  bu  sinema  öyküsünde,  Şincan’da  meydana 
gelen  Üç  Vilayet  İnkılabı’nın  etkilerini  estetik  bir  şekilde  tasvir  etmektedir.  Bu 
öyküde;  Sabir, Bostan,  Toxti, Nadir,  öğretmen ve  Şincan halkının saygıdeğer başkanı 
Âhmatcan  Qasimiy  gibi  karakterler vasıtasıyla  Şincan’daki  Uygur halkının  hayatları 
ve  mücadeleleri  yansıtılmaktadır.  Ayrıca  bu  öyküde,  Uygur-Çin  dostluğu  da  ele 
alınmaktadır.  Mansur,  Bahan,  Kerim  gibi  zalim  vekiller  tarafından  Şincan 
çiftçilerinin  acımasızca  ezilmesi  ve  mücadeleler  sonunda  işçilerin  galip  gelmeleri 
sinema  öyküsüne  başarılı  bir  şekilde  aktarılmıştır.  Bu  öykü,  iki  bölümden 
oluşmaktadır.
YfiFyp xa.ıuK KomaK^upu.  Ton.nuFyHu.nap:  he3uM HcKaHgapoB,  ^a.na.n MycaeB.  -  
A^MyTa:  KasarçcraH ge.naT re39.n  ^g^6uaT Hampu^Tu,  1963.  -  256  63t. 
(Uyğur Xaliq
 
Qoşaqliri,  Topliguçilar:  Hezim  İskandarov,  Calal  Musayev,  Almuta:  Qazaqstan
 
Dölat Gözal Âdabiyat Naşriyati,  1963,  ss.  256.)
39

---

Hezim İskandarov ve Calal Musayev tarafından derlenen ve hazırlanan “Uygur Xaliq 
Qoşaqliri”  adlı  eser,  1963  yılında  Kazakstan  Gözel  Edebiyat  Neşriyatı  yayınları 
arasında basılmıştır. Eser 256  sayfadan oluşmaktadır.
Eserde,  Uygur halk koşuklarına ve türkülerine yer verilmektedir.  Ayrıca “Nazugum”, 
“Sadir Palvan” koşukları ve bunlardan başka hiçbir yerde yayımlanmayan çok sayıda 
koşuklar  ile  Uygurların  hayatında  çok  karşılaşılan  örf  ve  âdet  koşuklarına  da  yer 
verilmiştir.
KA^HPHH,  Po3u. 
Ba  Tan:  ^^HK  gacTaH.  -   A^MyTa:  ®a3ymbi,  1964.  -   80 
63t. 
(QADİRİY,  Rozi,  Can  va  Tan  -Epik  Dastan-,  Almuta:  “Jazuvşı”  Naşriyati,
1964,  ss.  80.)
Rozi  Qadiriy  tarafından  yazılan  “Can  va  Tan”  adlı  eser,  1964  yılında  Jazuvşı 
Neşriyatı  yayınları  arasında  basılmıştır.  Epik  destan  türünde  yazılan  bu  eser,  80 
sayfadan oluşmaktadır.
Şair  Rozi  Kadiriy’in  bu  destanı,  Milliyetçi  Çin  Partisi  zamanındaki  Şincan 
Uygurlarına  armağan  olarak  hazırlanmıştır.  Destanda,  Uygur  inkılapçısı  Kudret  ve 
onun  sevgilisi  Danahan’ın  çektikleri  zorluklar  kaleme  alınmıştır.  Kendi  rızası 
olmadan zorla bir zengine verilen Danahan’ın düğün zamanı  evden kaçıp  dostlarının 
yardımıyla  Sovyet  meclisine  girmesi  ve  oradaki  hür  hayatı  tasvir  edilmektedir. 
Kudret’in Şincan’daki halk meclisine girdikten sonra kendi  sevgilisini  arayıp bulması 
ve  onların  birlikte  geçen  hayatları  büyük  bir  ustalıkla  kaleme  alınmıştır.  Destan  10 
bölümden oluşmaktadır.
MyXHHCOB,  HYcYn6ar.  Cagup  na.iBaH:  Tapuxufi  Ki-ıcca,  Ba^u^uK  Ba  nm^uK 
gaBpu.  -   A^MyTa:  ®a3yBmbi,  1964.  -   144  63t. 
(MUXLİSOV,  Yüsüpbag,  Sadir
 
Palvan -Tarixiy Qissa,  Balilik va  Yaşliq Davri-, Almuta:  “Jazuvşı ” Naşriyati,  1964,
 
ss.  144.)
Yüsüpbag Muxlisov  tarafından kaleme alınan “Sadir Palvan”  adlı  eser,  1964 yılında 
Jazuvşı Neşriyatı yayınları  arasında basılmıştır. Eser  144 sayfadan oluşmaktadır.
40

---

Her  milletin  tarihinde  unutulmaz  kahramanlar  bulunmaktadır.  Sadir  Palvan,  Uygur 
halkının  tarih  sayfalarında  ebedî  yerini  alan  bir  halk  kahramanı  ve  aynı  zamanda 
hevesli  bir  koşukçudur.  Sadir  Palvan’ın  namı,  çalışkan  Uygur  halkının  kaygısı, 
hasreti,  arzusu ve  saadeti  ile koparılamaz bir bağ kurmuştur.  Bu nam,  düşmanlar için 
gazap,  dostlar için ise medet olmuştur.
Sadir  Palvan,  hayalî  veya  efsanevi  bir  kahraman  değil,  yaşamış  olduğu  zamanın 
koşullarında  emekçi  halkın  yetiştirmiş  olduğu  gerçek  bir  kahramandır.  Bunun  için 
Sadir’in  yaşadığı  dönemi  ve  onun  gerçek  görünümünü  tam  manasıyla  canlandırmak 
oldukça şerefli ve aynı zamanda zor bir görevdir.
Ne  yazık  ki,  bu  zamana  kadar  Sadir  hakkında  kaleme  alınan  ve  üzerine 
konuşulabilecek  estetik  bir  eser  halen  daha  halka  sunulmamıştır.  Sadir  için 
hazırlanan bu tarihî kıssa,  onun çocukluk ve gençlik dönemlerine armağan edilmekte 
olup bu kitabın tanıtılması bu zamanda büyük bir öneme sahiptir.
Hiç şüphesiz,  Sadir Bey gibi tarihî bir şahsı tasvir edebilmek için oldukça fazla hayat 
tecrübesi,  tarih  bilgisi  ve  ustalık  gerekmektedir.  Bu  açıdan  bakıldığında  bu  tarihî 
kıssada,  Sadir Palvan’ın  çocukluk ve  gençlik döneminin mükemmel  ve  etkileyici  bir 
şekilde  hatta  beklentilerden  daha  yüksek  bir  seviyede  anlatıldığı  düşünülmektedir. 
Bu  kitapta  yazar,  kendine  has  bir  dil  ve  üslupla  Sadir’i  on  altı  bölümde  kaleme 
almıştır.
E0XHHS3OB,  h.  H^haM  rY ^ a p u :  LUeı-ıp.ıap  Ton^uMu.  -   A^MyTa:  ®a3ymbi, 
1965.  -   96  63t.