Kasbiy psixologiya

                          Kasbiy psixologiyaning boshqa fanlar bilan bog’liqligi. 
Ijtimoiy psixologiya ko’pgina sohalarni o’z ichiga qamrab oluvchi amaliy fan 
hisoblanib,  bir  tomondan  psixologiya,  ikkinchi  tomondan  odamshunoslik  fanlari 
doirasiga 
kiradi. 
Bu 
fan 
ijtimoiy-gumanitar 
fanlarning 
integrallashuvi 
jarayonlarining  mahsuli  sifatida  XVIII  asrdan  boshlab  paydo  bo’la  boshlagan. 
Ijtimoiy  psixologiya 
o’z  ichiga  munosabatlar  psixologiya  yo’nalishlarini  qamrab 
oladi.  Gumanistik  nuqtai  nazardan  muxandislik  psixologiyasi  muammolarini 
M.M.Sherbato v (1733–1790) o’rgana   boshlagan.   XIX   asr   oxiri    va    XX    
asr boshlarida I.M.Sechenov, S.M.Bexterov, A.F.Koni faoliyat yuritgan davr kasb 
psixologiyaning  o’sish  davri  hisoblanadi.  Ishchi  xizmatchi-xodim  shaxsi 
psixologiyasi  ustidagi  izlanishlar  natija  bera  boshlaydi  va  ayni  shu  davrda  kasbiy 
psixologiyani mustaqil fan sifatida qabul qilish zarurati tug’iladi. Kasb psixologisi 
fanining  rivojlanishiga  S.S.Romanov,  M.I.Enikeev,  V.L.Vasilevlar  katta  hissa 
qo’shganlar.  Kasb  psixologiyasi  ilmiy-amaliy  fan  sifatida  birinchidan,  muxandis 
texnik  xodim  xulqi  (axloq,  ijtimoiy  fikr,  ijtimoiy  stereotiplar);  ikkinchidan,  xulq 
(shaxsining  xulq-atvori,  texnik  stereotip,  guruh  tarkibi,  tuzilishi,  vaziyat,  texnik 
xodimning  shaxsi,  xulq-atvori  va  ularning  xulq  genezisdagi  roli);  uchinchidan, 
injenerlik  faoliyati  (profilaktik  faoliyat  psixologiyasi, 
mehnat  faoliyati 
psixologiyasi  kabilarning  psixologik  asoslarini  ishlab  chiqadi.  Kasb  psixologiyasi 
bir qator vazifalarni, jumladan, texnik muxandislik faoliyatida alohida shaxs, guruh 
va  jamoalarga  ta’sir  qilishning  psixologik  qonuniyatlarini  o’rganish;  ikkinchidan, 
munosabatlarni  mustahkamlash,  muxandislik  ishlarining  samaradorligini  oshirish 
bo’yicha ilmiy tavsiyalarni ishlab chiqish kabi vazifalarni hal qiladi. 
Falsafa.
  Tabiat,  jamiyat  va  inson  tafakkurining  rivojlanishiga  oid  bo’lgan 
umumiy  qonuniyatlar  va  printsiplarni  psixologiya  falsafaning  bazasidan  oladi  va 

---

15 
 
shu bilan birga o’zi ham inson ongi va tafakkuri qonuniyatlari sohasidagi yutuqlari 
bilan falsafani boy ma’lumotlarga ega bo’lishiga yordam beradi. 
Sotsiologiya.
  Psixologiyadan  mustaqil  ravishda  ajralib  chiqqan  ijtimoiy 
psixologiyaning  sotsiologiya  bilan  aloqasi  uzviy  bo’lib,  ular  jamiyatda  ijtimoiy 
taraqqiyot va progressni ta’minlashga xizmat qiladi. 
Pedagogika  
bilan psixologiyaning o’zaro hamkorligi va aloqasi an’anaviy va 
azaliy  bo’lib,  ularning  yosh  avlod  tarbiyasini  zamon  talablari  ruhida  amalga 
oshirishdagi roli o’ziga xosdir. 
Tabiiy  fanlar:
 
fiziologiya,  ximiya,  fizika
  va  b.q.  psixik  hodisalar  va 
jarayonlarning  tabiiy  fiziologik  mexanizmlarini  tushunish  va  shu  orqali  ularning 
kechishi  qonuniyatlarini  ob’ektiv  o’rganish  uchun  material  beradi.  Tabiiy  fanlar 
sohasida  erishilgan  barcha  yutuqlar  psixologiyaning  predmetini  mukammalroq 
yoritishga  o’z hissasini qo’shgan. 
Kibernetika 
fani  sohasidagi  erishilgan  yutuqlar  psixologiya  uchun  ham 
ahamiyatli  va  zarur  bo’lib,  u  inson  shaxsining  o’z-o’zini  boshqarish  va  psixik 
jarayonlarni  takomillashtirish  borasida  axborotlar  texnologiyasi  va  kibernetika 
tomonidan qo’lga kiritilgan yutuqlar va tadqiqot metodlari, maxsus dasturdan o’z 
o’rnida foydalanadi.