Kafedrasi husanov nishonboy abdusattorovich dilmurodova nilufar asatullayevna

Fanni o‘qitish bo‘yicha ko‘rsatma va tavsiyalar 
O‘zbek  tili,  eng  avvalo,  O‘zbekistonda  yashaydigan(millatdan  qat'I  nazar) 
barcha  uchun  davlat  tili  sanaladi.  Bundan  tashqari  nutqiy  savodxonlik  har  bir  oliy 
ma’lumotli  mutaxassis  uchun  muhim  ahamiyatga  egadir.  Talabalar  o‘zbek  tilidan 
litsey  va  kollejda  egallagan  bilimlarini  tanlagan  ixtisosliklari  sohasidagi  leksik 
vositalar  bilan  boyitishlari,  turli  muloqot  mavzulariga  oid  ko‘nikmalarini 
mustahkamlashlari, ixtisoslikka oid matnni tushunish, so‘zlab berish, shunday matn 
tuza olish malakalariga ega bo‘lishlari lozim.  
Har bir mashg‘ulotda talabalarning faolligiga erishish uchun mavzu yuzasidan 
bajariladigan  ishlar  oldindan  rejalashtirilib,  talaba  bu  ishlardan  xabardor  etilishi 
lozim. Shunda  zarur nutqiy  vaziyat  ham,  savol  -  javob  ham,  mashq va topshiriqlar 
ham  yuksak  mas’uliyat  bilan  bajariladi.  Mavzuga  oid  grammatik  bilimlarni  esa 
imkon  qadar  talabaning  mustaqil  bilim  olishi  va  mustaqil  ravishda  o‘z  ustida 
ishlashi uchun vazifa qilib berish maqsadga muvofiqdir. 
O‘qituvchi  bilimlarni  izoh  tarzida  anglatishi,  xatolarni  tuzatishi,  mavzuning 
matn tilida ifodlanish xususiyatini ochib berishi mumkin. Bu orqali talablarni o‘zbek 
tilida mustaqil fikrlash, til materiali, vositasini nutqda mustaqil qo‘llashga o‘rgatish 
oson  kechadi.  Asosiy  e’tibor  matn  ustida  ishlash,  matn  tuzishga  qaratilgani  uchun 
ham talabaning o‘z nutqi ustida ishlashga majbur qilish, uning xatolarini o‘z vaqtida 
tuzatish,  zarur  o‘rinlarda  yordamlashish  hamkorlik  texnologiyasi  asosida  olib 
borilgani ma’quldir. 
Tilni mukammal o‘rganishda, avvalo, hayotiy mavzulari bo‘yicha savol-javob, 
suhbat, bahs uyushtirish muhim ahamiyatga ega. Tavsiya etilgan mavzulardan kelib 
chiqib, ularga har xil sharhlar berish (fonetik, leksik, grammatik) asosida darsni olib 
borish  maqsadga  muvofiqdir.  Savol-javob,  suhbat,  bahslashuv  orqali  mustaqil 
yozma  ishlar  uyushtirish,  matn  tuzdirish,  qo‘llanadigan  interfaol  usullarning 
samaradorligini  ta’minlash,  talabalarning  o‘zbek  tilidan  hosil  qiladigan  malaka  va 
ko‘nikmalarini  uzluksiz  o‘stirishga  erishiladi.  Bunda  nofilologik  ixtisosliklarga  til 
o‘rgatishni  o‘sha  soha  fanlariga  moslashtirish  ham  talab  qilinadi.  Masalan,  yozma 
ishlar o‘tkazish, so‘zlashuv, bahs-munozara darslarini o‘qituvchi har bir fakultetning 
ixtisosligiga  mos  ravishda  belgilanishi  maqsadga  muvofiqdir.  o‘qitishning 
kommunikativ tamoyiliga asoslangan holda ish ko‘rishni shart qilib qo‘yadi. Buning 
uchun o‘qituvchi tavsiya etilgan nutq mavzulari bo‘yicha keng dunyoqarashga ega 
bo‘lishi  bilan  birga  talabalarning  shu  mavzularda  erkin  suhbatlashishlari  mumkin 
bo‘lgan  barcha  imkoniyat  va  vositalarni  ishga  solishi  zarur,  har  bir  mashg‘ulotda 
talabalarning  faolligiga  erishish  uchun  mavzu  yuzasidan  bajariladigan  ishlar 
oldindan  rejalashtirilib,  talaba  bu  ishlardan  xabardor  etilishi  lozim.  Shunda  zarur 

---

246 
 
nutqiy  vaziyat  ham,  savol  -  javob  ham,  mashq  va  topshiriqlar  ham  yuksak 
mas’uliyat  bilan  bajariladi.  Mavzuga  oid  grammatik  bilimlarni  esa  imkon  qadar 
talabaning  mustaqil  bilim  olishi  va  mustaqil  ravishda  o‘z  ustida  ishlashi  uchun 
vazifa qilib berish maqsadga muvofiqdir. 
Mustaqil  ish    o‘qituvchining  talabalarga  avvalda  berib  qo‘yiladigan  fanning 
mavzulari  asosida  tashkil  etiladi.Talaba  mustaqil  ishni  tayyorlashda  o‘zbek  tilini 
o‘zlashtirishning  xususiyatlarini  hisobga  olgan  holda  quyidagi  shakllardan 
foydalanish tavsiya etiladi: 
- darslik va o‘quv qo‘llanmalar bo‘yicha fan boblari va mavzularini o‘rganish; 
- tarqatma materiallar bo‘yicha mashg‘ulotlar mazmunini o‘zlashtirish; 
- maxsus adabiyotlar bo‘yicha fanlar bo‘limlari yoki mavzulari ustida ishlash; 
-  nutq  mavzulari  O‘zbekiston  tarixi,  fan  va  madaniyati,  milliy  qadriyatlari 
to‘g‘risida  qo‘shimcha  adabiyotlarni  o‘rganish  va  mavzu  bo‘yicha  referat 
tayyorlash; 
- radio va televideniye orqali mavzuga oid eshittirishlar asosida matn yozish; 
- masofaviy (distansion) ta’limni tashkil etish.