Iv. Iqtisodiy qism

4.3. Kapital xarajatlarni hisoblash.
Yakuniy malakaviy diplom ishining maqsadi korxona va ishlab chiqarishda foydalanayotgan elektr energiyasining isrofi, istemoli va unga to’lanadigan sarf-xarajatlarni kamaytirishdir.
Uskunaning narxi uskunaning smeta qiymatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Joriy narxlarda quyidagilar hisobga olinadi: yetkazib beruvchining ulgurji narxlari, qadoqlash, xarid qilish va saqlash xarajatlari miqdori va qo'shilgan qiymat solig'i.
4.3.1-jadval. Uskunalar va materiallar uchun xarajatlar smetasi

Uskuna/materialning nomi	Birliklar o'lchovlar	Miqdori	Donasining narxi, so’m	Jami so’mma
SM-RI-X	dona	3	20.900.000	62.700.000
Mexanik hisoblagich MI2	dona	3	2.000.000	6.000.000
Induktiv datchik LJ 30A3-15JIE2	dona	3	100.000	300.000
Temperatura datchigi	dona	3	200.000	600.000
Uskunaning umumiy qiymati C0, so’m.				69.600.000

Bir martalik xarajatlar K₁, so’m.
K₁ = K_ts + K_vs +K_mn (4.3.1)
bu erda K_ts - belgilangan texnik vositalarning narxi, so’m.;
K_vs - ro'yxatga olinmagan uskunalar uchun xarajatlar, so’m.;
K_mn - texnik vositalarni o'rnatish va sozlash qiymati, so’m.;


Ruxsat etilgan texnik vositalar uchun xarajatlar K_ts, so’m.
K_ts = C₀ + C_tr, (4.3.2)
bu erda C_tr - transport xarajatlari, so’m.
Transport xarajatlari uskunalar narxining 5% ni tashkil qiladi
C_tr = 0,05C₀, (4.3.3)
C_tr = 0,05∙69600000 =3480000so’m.
Ruxsat etilgan texnik vositalar uchun xarajatlar K_ts, rso’m. tashkil qiladi
K_ts = 69600000 + 3480000 = 73080000,
Ro'yxatga olinmagan uskunalar uchun xarajatlar K_vs, so’m. xarajatlarning 10% ni tashkil qiladi
K_vs = 0,1C_0, (4.3.4)
K_vs = 0,1∙69600000 = 6960000 so’m.
Texnik vositalarni o'rnatish, ishga tushirish xarajatlari K_mn, so’m. uskunalar narxining 10% ni tashkil qiladi
K_mn = 0,1C_0, (4.3.5)
K_mn = 0,1∙69600000 = 6960000 so’m.
Umumiy investitsiyalar uskunaning narxini, elektrni o'rnatish va ishga tushirishni o'z ichiga oladi. Kapital xarajatlarni hisoblash 4.3.2-jadvalda keltirilgan.
4.3.2-jadval - Kapital xarajatlarni hisoblash.

Xarajatlarni nomlash	Narxi, so’m.
Ruxsat etilgan texnik vositalar uchun xarajatlar	73080000
Ro'yxatga olinmagan uskunalar uchun xarajatlar	6960000
Elektr o'rnatish va ishga tushirish	6960000
Jami:	87000000

4.4. Amortizatsiya ajratmalari hisobi.

Amortizatsiya- asosiy kapital (fondlar) amartizatsiyasi – asosiy kapital ( mashina va mexanizmlar, jihozlar va uskunalar, binolar va inshootlar) ning ekspluatatsiya jarayonida eskirilishi va ayni paytda ular qiymatining muayyan davr davomida ishlab chiqarilayotgan tayyor mahsulotga o’tib borishi.
Ma’lumki, amortizatsiya ajratmalari belgilangan korxonalar bo’yicha tayyor mahsulotning tannarxiga kiritiladi va u quyidagi formula yordamida aniqlanadi.
Na=(F1-Fm)/(Ta*Ti) * 100 %
bu yerda :
F1 - asosiy fondlarning dastlabki yoki tiklash qiymati
Fm – asosiy fondlarning tugatish qiymati
Ta – asosiy fondlarning normative ishlash muddati (amortizatsiya vaqti
Amortizatsiya normasining darajasi asosiy fondlarning eskirgan qismini tiklash uchun resurslar hajmini aniqlaydi. Amortizatsiya normasi bilan asosiy fondlarning aylanish tezligi belgilanadi va ularni qayta ishlab chiqarish jarayoni jadallashtiriladi.
Yangi o’rnatilgan jihozlar va asboblar amortizatsiyasi

4.4.1.-jadval

Jihozlar va asboblarning nomi	Smeta bo’yicha qiymat (ming so’m)	Amortizatsiya hisobi
		Amortizatsiya normasi, %	Yillik qiymat(ming so’m)
Jami	69.600.000	15	10.440.000