Iqtisodiy tahlil

Bir ishchini o'rtacha yillik mahsulot hajmini rejadan farqiga ta'siri:	x	x	x	x
a) yo'qotilgan ish kunlarihisobiga	x	x	x	x
b) ish kuni davomiyligini uzayishihisobiga	x	x	x	x
v) 1 soatlik ish unumini ortishihisobiga	x	x	x	x

12-masala. Quyidagi jadval ma'lumotlari asosida mahsulot tannarxi hamda mehnat haqi xarajatlari o'rtasidagi bog'liqlikni zichligini aniqlang, tahlil qiling hamda xulosa yozing.

Sgxlar	Bir birlik mahsulotning tannarxi, ming so'm, X1	Mahsulot birligiga sarflangan mehnat haqi, ming so'm, X2	X1^2	X2^2	X1*X2
1-sex	580	200
2- sex	590	205
3- sex	620	215
4- sex	710	240
5- sex	800	255
6- sex	680	225
7- sex	730	245
8- sex	650	220
n = 8

13-masala. Quyidagi jadval ma'lumotlari asosida logarifm usulini qo'llab, korxonadagi material xarajatlarining o'zgarishiga ta'sir etuvchi omillarni aniqlang hamda xulosa va takliflaringizni bayon eting.

Ko'rsatkichlar	Biznes reja	Haqiqatda	Farqi (+,-)
1	2	3	4
1. Bir birlik mahsulotga sarflangan material miqdori,kg	60	62
2. 1 kg. Material qiymati, so'm	1400	1500
3. Bir birlik mahsulotga sarflangan jami material xarajati, so'm

Mustaqil ta’lim uchun topshiriqlar
1-topshiriq:
I. Quyidagi mavzulardan ixtiyoriy biri bo'yicha taqdimot yoki mustaqil ish tayyorlang.
1.Moliyaviy va boshqaruv tahlili metodiningo'ziga xos jihatlari.
2.Moliyaviy va boshqaruv tahlilining usullari va ularni qo'llanilishi.
3.Moliyaviy va boshqaruv tahlilining oddiy-an'anaviy usullari.
4.Moliyaviy va boshqaruv tahlilning iqtisodiy matematik usullari.
5.Moliyaviy va boshqaruv tahlilida taqqoslash usuli.
6.O'rtacha va nisbiy ko'rsatkichlarni hisoblash usuli.
7.Balansli bog'lanish usulining tahlilda qo'llanilishi.
8.Moliyaviy va boshqaruv tahlilining uslubiy asoslari.
9.Korrelyasion va regrasion usullarni tahlilda qo'llanilishi.
10.Evrestik tahlil va uni tahlilda qo'llanilishi.
11.Iqtisodiy-matematik modellashtirishdan korxona faoliyatini o'rganishda qo'llanilishi.
12.Tahlilda chiziqli programmalash usulidan foydalanish.
13.Moliyaviy va boshqaruv tahlilida nazariy o'yin usuli.
2-topshiriq.
Quyida keltirilgan masalalarni eching, tahlil qiling hamda xulosa yozing.
1. Keltirilgan ma’lumotlar asosida mahsulot hajmiga ta’sir qiluvchi omillarni barcha mumkin bo’lgan usullarda hisoblang:

Ko’rsatkich	Bazis davr	Hisobot davri
Mahsulot ishlab chiqarish hajmi, ming so’m.	4800	5920
Xodimlar soni	15	16
Bir ishchining ishlab chiqarishi, ming so’m.	320	370

2. Integral usulni qo’llagan holda mahsulot hajmiga ishlab chiqarish fondlaridan foydalanish ta’sirini tahlil qiling.

Ko’rsatkich	Shartli belgi	Bazis davr	Hisobot davri
Mahsulot hajmi, ming so’m.	V	42820	44575
Asosiy ishlab chiqarish fondlarining o’rtacha yillik qiymati, ming so’m.	AIChF	46005	46890
Fond qaytimi	Fq	?	?

3. Keltirilgan ma’lumotlar asosida mahsulot hajmiga ishchilarning bir soatlik mehnat unumdorligi, ish kunining o’rtacha davomiyligi, bir ishchi tomonidan ishlangan kunlarning o’rtacha soni va ishlovchilar tarkibida ishchilar salmog’i o’zgarishining ta’sirini tahlil qiling:

Ko’rsatkich	Shartli belgi	Hisobot yili uchun reja	Hisobot yili uchun haqiqatda
Mahsulot (ish, xizmat) hajmi, ming so’m.	V	848500	877780
Sanoat ishlab chiqarish xodimlari soni	Xs	4657	4598
shu jumladan, ishchilar soni	Is	3394	3353
Yil davomida barcha ishchilar tomonidan ishlangan kunlar miqdori	Ik	818632,8	780913,7
Yil davomida barcha ishchilar tomonidan ishlangan soatlar miqdori	kishi-soat	6219196,7	6383698,5

4. Yuqoridagi jadval ma’lumotlari asosida xodimlar soni va mehnat unumdorligining mahsulot hajmi o’zgarishiga ta’sirini indeks usulda hisoblang.

Glossariy

№	O’zbek tilida	Rus tilida	Ingliz tilida	Mazmuni
	Metod	Метод	The method	grekcha «methodos” so’zidan olinib nazariya, ta`limot va amaliyotni o’rganishdagi yondashuv yo’llaridir. Keng ma`noda metod tabiat va jamiyatdagi jarayonlar, predmetlar hamda voqeliklarni tadqiq etishning o’zaro bog’langan yalpi usullari, tamoyillari, shuningdek haqiqatni bilishning vositalari, uslublari va yo’llari tushuniladi
	Iqtisodiy tahlilning metodi	Метод экономического анализа	The method of economic analysis	korxonadagi xo’jalik jarayonlari va boshqa faoliyat turlarining yuzaga kelishi, o’zgarishi hamda rivojlanishini dialektik yondashuv usulida o’rganishdir. Ijtimoiy - iqtisodiy samaradorlikni oshirish maqsadida korxonaning xo’jalik hamda boshqa faoliyat turlarini tavsiflaydigan ko’rsatkichlar tizimidan foydalanish, ushbu ko’rsatkichlarning o’zgarishi sabablarini tadqiq qilish, ularning o’zaro bog’liqliklarini aniqlash hamda hisob - kitob qilish iqtisodiy tahlil fani metodining o’ziga xos jihatlaridir.
	Bilishning dialektik metodi	Диалектический метод познания	Dialectic method of knowledge	barcha hodisa va jarayonlarni uzluksiz harakatda, o’zgarish va taraqqiyotda ko’rib chiqish zaruratidan kelib chiqadi. Hech narsa o’z o’rnida turmaydi, barchasi oqadi, barchasi o’zgaradi.
	Metodika	Методика	Methodical	-analitik tadqiqotni yanada maqsadga muvofiq bajarishning usullari va qoidalari majmuidir
	Determinatsiyalashgan omilli tahlil	Детерминированный факторный анализ	The analysis of the factors determinate	- natijaviy ko’rsatkichlar bilan aloqasi funktsional tavsif kasb etuvchi omillar tadqiq metodikasini o’zida aks ettiradi.
	Stoxastik tahlil	Стохастический факторный анализ	stochastic analysis	natijaviy ko’rsatkich bilan aloqasi, funktsionaldan farqli ravishda, noto’liq, ehtimoliy (korrelyatsion) hisoblanuvchi omillar ta`sirini o’rganadi.
	Oddiy-an`anaviy (odatdagi) usullar	Простые (традиционные) методы	Simple traditional (traditional) methods	iqgisodiy tahlil paydo bo’lgandan buyon an`anaga aylanib, amaliy tajribada keng qo’llanilib kelayotgan usullar kiritiladi. Ularning tarkibiga mutloq va nisbiy farqlarni aniqlash, taqqoslash, guruhlashtirish, balansli bog’lanish, zanjirli bog’lanish, indeks, foizlar va hokazo usullarni kiritishimiz mumkin bo’ladi
	Iqtisodiy-matematik usullar	Экономико-математические методы	Economic-mathematical methods	iqtisodiy axborotlarni qayta ishlovchi kompyuterlar hamda axborot texnologiyalarini rivojlanishi bilan bog’liq. Ushbu usullar iqtisodiy axborotlarni hisoblash va qayta ishlash jarayonini tezlashtirib, ularni qisqa muddatda boshqaruv xodimlariga uzatish hamda murakkab masalalarni tez va aniq hal qilishda muhim ahamiyat kasb etadi. Korrelyatsiya, regressiya, integral, nazariy o’yin, matematik dasturlash va shu kabilar iqtisodiy-matematik usullarga misol bo’ladi.
	Korrelyatsion-regression tahlil usuli	Корреляционно регрессионный анализ	Korrelyatsion regression analysis	O’zgaruvchi birlikka ta`sir etuvchi, o’zaro aloqadorlik va bog’lanishdagi alohida belgining boshqa belgilar ta`sirida o’zgarishlarini aniqlash
	Logorifmlar usuli	Логарифмический метод	Logorifm	Natijaviy ko’rsatkichga ta`sir etuvchi ko’plab omillarning ta`sirini aniqlashning matematik ifodaga solinishi
	Determinantlar usuli	Детерминированный метод	determinants	Yakuniy ifodaga ta`sir etuvchi bir omilning ikkinchi omilni tug’diruvchi va ularning alohdtsa tarkiblanishi