Iqtisodiy statistika

1 O'zbekiston Respublikasi Qonunlar to'plami 2002-y., Т., 26-bet.
47


Savollar, testlar va masalalar

1. Bozor kategoriyasiga umumiy baho bering.

2. Bozorning qanday turlarini bilasiz?
3. Bozorning tarkibi qanday?
4. Bozor iqtisodiyotini tashkil etishning umumiy muam- molari: — nima ishlab chiqarish lozim;
— qanday tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish lozim;
— qancha va kimga ishlab chiqarish lozim?
5. Har bir tuzumda bular qanday hal qilinadi?
6. Bozor faoliyatini amalga oshirishning iqtisodiy mexa­ nizmi va uning qurollari (talab, taklif, raqobat va uning tur­ lari).
7. Tovarlarni ishlab chiqarish va foyda. Qo'shilgan qiy­ mat.
8. Mikro va makroiqtisodiyotning iqtisodiy mexanizmi tizimida davlatning o‘mi va roli qanday?
9. Davlatning iqtisodiyotini tartibga solish yo‘llari, for- malari, usullari va qurollari qanday?
10. Mikrodarajadagi tadbirkorlik va mulk formalari.
11. O'zbekiston iqtisodiyotida bozomi va tadbirkor- likning o'ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat?
12. O'zbekiston Respublikasining «Davlat statistikasi to‘g‘risida»gi Qonun qachon qabul qilingan va nechta mod- dadan iborat?
13. Davlat statistika qo'mitasining vazifalari nimalardan iborat?
14. Bozor — bu:
a) tovarlarni olish-sotish joyi;
b) oluvchi va sotuvchi orasidagi bog'lovchi zveno;
d) talab va taklif amalga oshiriladigan joy;
e) tovarlarni oldi-sotdi munosabati bilan ayriboshlash so-


hasida uning subyektlari orasidagi iqtisodiy munosabatlar yig'indisi;
f) tovarlarni baholarini aniqlaydigan joy.
15. Bozor va tovar ishlab chiqarish orasida qanday bog'lanish mavjud?
a) bozor ijtimoiy talablarni qondirish uchun tovar ishlab chiqarish zarur;
b) tovar ishlab chiqaruvchilarning sarflangan mehnatini jamiyat tomonidan qabul qilinishi yoki qabul qilinmasligi faqat bozorda m a’lum bo'ladi;
d) bozor bo'lmasa tovar ishlab chiqaruvchi mahsulot- larini sota olmaydi;
e) tovar sotilishi uchun albatta, uni bozorga olib chiqish lozim;
f) bozorda bir tovar ikkinchisiga almashadi. Bunda al- mashuvchilarning har biri o'ziga tegishli mahsulotlarni oladi va o'zining shaxsiy yoki xo'jalik iste’molini qondiradi.
16. Monopoliyaning qanday xususiyatlari mavjud?
a) shu xil mahsulot ko'p ishlab chiqaruvchilar tomonidan ishlab chiqariladi;
b) yagona sotuvchi mavjud bo'lib, mahsulotni uning o'zi ishlab chiqaradi;
d) mahsulotni ko'pchilik ishlab chiqaradi, lekin sotuvchi bitta bo'ladi;
e) ishlab chiqaurvchi bitta bo'ladi, lekin sotuvchi ko'p bo'ladi;
0 bozorda tovarlar bahosini ko'pchilik nazorat qiladi.
17. Monopoliyaning mohiyati nimada?
a) ma’lum tovarni sotib oluvchisi bitta bo'lib, u olinadi- gan narsalarini chegaralab qo'yadi;
b) bunday holat shu tovar bahosini pasaytiradi va oluv-
chiga eng ko'p foydani ta ’minlaydi;


d) mukammal bo‘lmagan raqobat yuzaga keladi;
e) tovarlarni sotib oluvchisi ko‘p bo‘lib, ishlab chiqaruv- chisi ham ko‘p bo‘ladi;
0 tovar ishlab chiqarish ham ko'payadi, sotib oluvchi ham ko‘payadi.
18. Oligopoliya nima?
a) mukammal bo‘lmagan raqobat;
b) oligopoliyada raqobat baho sohasida yuzaga kelmas- dan, ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirishda, sifatini yax- shilashda, xizmat madaniyatini oshirishda yuzaga keladi;
d) bir firma tovarlar bahosini pasaytirsa, qolganlari ham pasaytiradi;
e) baholar muvozanati yuzaga keladi;
0 tovarlar ishlab chiqarish ko‘payadi.
19. Duopoliya nima?
a) shu mahsulotni ishlab chiqarish bir firmada emas,- balki ikkita firmada amalga oshiriladi;
b) baholar ustidan nazorat o‘rnatiladi;
d) ishlab chiqarish ustidan nazorat o ‘rnatiladi;
e) bir xil bo‘lmagan mahsulotlarni sotuvchilari bir nechta;
f) ko‘p xil mahsulotni sotuvchisi bitta.
20. Tovarlarni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari de- ganda nimalarni tushunasiz?
a) ish haqqi, mehnat- vositalari amortizatsiyasi, xom- ashyo, materiallar va h.k. sarfi;
b) tannarx va qiymat orasidagi farq;
d) doimiy xarajatlar va o ‘zgaruvchi xarajatlar;
e) mahsulotlarni sotish bilan bog'liq xarajatlar;
0 qo‘shimcha xarajatlar, sof xarajatlar.
21. Qo'shilgan qiymat hajmi qanday aniqlanadi?
a) korxona yalpi mahsuloti bilan joriy material xarajatl orasidagi farq;

a

www.ziyouz.com kutubxonasi

b) M HTda qo'shilgan qiymat tarkibiga quyidagilar kiriti­ ladi: ish haqqi, amortizatsiya, foyda, renta, ssuda kapitali fo-
izi, biznesga teskari soliqlar;
d) foyda summasi va ish haqqi fondi qo'shiladi;
e) yalpi ishlab chiqarish hajmidan undan foydalanilgan asosiy fondlar amortizatsiyasi ayriladi;
0 mahsulotni sotishdan tushgan tushum dan har xil soliqlar ayriladi va subsidiyalar qo'shiladi.
22. O 'rtacha umumiy ishlab chiqarish xarajatlarini pasay- tirish omillari qaysilar?
a) mehnatni ixtisoslashtirish;
b) boshqaruv personal mehnatini ixtisoslashtirish; d) kapitaldan samarali foydalanish;
e) yordamchi mahsulotlar ishlab chiqarish;
0 ishlab chiqarishni ilmiy asosda tashkil etish yuqoridagi javoblarning barchasi to'g'ri.
23. Davlatning iqtisodiyotini boshqarish:
a) yo'llari:
— qonun bilan;
— administrativ usul bilan;
— ssudalar orqali;
b) formalari:
— to'g'ri;
— teskari; d) usullari:
— administrativ;
a) xususiy biznesni administratsiyalashtirish:
b) davlat tadbirkorligi
— iqtisodiy;
a) pul-kredit;
b) budjet-soliq;
d) indikator dasturlash va tartibga solish;


e) qurollari:
— litsenziyalash, baho limiti, ish haqqini m e’yorlashtirish;
— davlat investitsiyalari, andozalar va h.k.;
— kredit imtiyozlari, valuta investitsiyalari va h.k.;
— soliq foizlari va imtiyozlari;
f) bu javoblarning barchasi to‘g‘ri, davlat bularning bar- chasidan foydalanadi.
24. Tadbirkorlik bozor faoliyati quyidagi tashkiliy iqtisodiy formalarda amalga oshiriladi:
— kichik biznes;
— o'rtoqchilik;
— aksioner jamiyatlari;
— xolding kompaniya;
— davlat korxonalari;
— budjet korxonalari;
— davlat korporatsiyalari;
— aralash korporatsiyalar.
Bularni barchasi 0 ‘zbekistonda mavjud bo'lib, ularni har birini tariflang.


I I bob. BOZOR IQTISODIYOTI SHAROITIDA XO'JALIK YURITUVCHI SUBYEKTLARNI SEKTORLAR VA TARMOQLAR BO'YICHA TASNIFLASH