«informatika va axborot texnologiyalari»

A) texnik vositalar; 
 
 
B) dasturiy vositalar. 
Тexnik vositalar
, 
ya‘ni, kompyuterning apparatura qismlari, umuman ingliz tilida 
Hardware 
deb nomlanadi, ma‘nosi «qattiq mahsulot».
Dasturiy vositalar
uchun
Software
(bevosita — 
"yumshoq mahsulot"
) nomi dasturiy 
ta‘minotning turli kompyuterlar uchun yaratilishi va takomillashtirilishi mumkinligini
ko‘rsatadi.
Dasturiy ta’minot 
— kompyuterlarda foydalaniladigan barcha dasturlar to‘plami, ularni 
yaratish va qo‘llash jarayoni bilan bog`liq bo‘lgan sohadir.
 
Informatikning yuqoridagi ikki asosiy qismlaridan tashqari yana bir qismini ajratib o‘tish 
joizdir. Ushbu qism – 
algoritmik vositalar
deb ataladi. Rossiyalik akademik A.A. Dorodnitsin 
ushbu qismni inglizcha 
Brainware
(inglizchadan
brain
— intellekt) deb nomlashni taklif etgan. 
Ushbu qism algoritmlar yaratish va ularni qo‘llash metodlarini o‘rganadi.
Algoritm
— 
qo‘yilgan masalani yechish uchun bajariladigan aniq va tushunarli 
qo‘rsatmalarning chekli ketma-ketligidir.
 
Biror masalani kompyuter yordamida yechish dasturini yaratishda albatta masalani yechish 
algoritmi tuziladi. Algoritmsiz dasturlash mumkin emas.
Informatikaning bugungi kundagi roli beqiyosdir. U bilan kishilik jamiyatining 
rivojlanishi, ishlab chiqarishdagi samaradorlik, kishilar ma‘naviy dunyoqarashining o‘zgarishi 
bog`liqdir.
 
2. Axborot nima? 
 
Axborot tushunchasi zamonaviy fanning fundamental tushunchasidir. Uni modda va 
energiya kabi dunyoning eng muhim borlig`i sifatida tan olishadi. 
Axborot tushunchasi lotincha informatio so‘zdan kelib chiqqan bo‘lib tushuntirish, bayon 
etish, xabardor ekanlik degan ma‘noni anglatadi. Axborot nutq yoki yozma ravishda, shuningdek 
imo-ishora, belgilar asosida uzatiladi. Ixtiyoriy axborotni biz tushunib yetishga, ma‘nosini 
anglashga va uning asosida xulosa va qaror qabul qilishga harakat qilamiz.
Kerakli axborotni kitoblardan, gazeta-jurnallardan, teleko‘rsatuvlardan va boshqa 
manbalardan izlab topamiz. Sanoat ishlab chiqarishida, iqtisodiy sohalarda axborot matn, 
chizma, sxema, hisobot, jadval va boshqa ko‘rinishlarda uzatiladi. Bunday axborot EHM 
yordamida taqdim etilishi mumkin.
Axborotni inson quyidagi sezgi organlari orqali qabul qiladi: 

---

5 

ko‘zlari (matn, rasm, chizma, jadval va hokazo);

quloqlari (tovush); 

til (ta‘m); 

burun (hid); 

teri (sezish). 
Ixtiyoriy ko‘rinishda axborot biz uchun u yoki bu ob‘ekt (yoki hodisa) haqidagi 
ma‘‘lumotlarni anglatadi. 
Axborot qaysi ko‘rinishda tasvirlanmasin, borliqni real ravishda akslantiradi. Shuning 
uchun axborotni predmet dunyosining belgilar va signallar yordamida akslanishi deb aytish 
mumkin.
Axborot xabar ko‘rinishida o‘zining shakli va tasvirlash usuli yordamida uzatiladi. Bunda 
«axborot manbai» va «axborot qabul qiluvchi» mavjud bo‘lishi kerak. 
Хabar axborot manbaidan axborot qabul qiluvchiga qandaydir muhit, ya‘ni aloqa kanali 
yordamida uzatiladi. Masalan, tovushli axborot uzatishda bunday kanal vazifasini havo bajaradi. 
Havo yordamida tovush to‘lqinlari tarqatiladi.
Axborotni qabul qilish – atrofni o‘rab turgan borliqdagi biror bir ob‘ekt yoki hodisa 
strukturasi, xossalari haqidagi dalillar, ma‘lumotlarni qabul qilishdir.
Informatsion jarayon – maqsadga erishishda qandaydir muhim natija olish uchun 
ishlatiladigan, axborot (ma‘lumotlar, dalillar, g`oyalar, farazlar, nazariyalar va hokazolar) ustida 
ketma-ket bajariladigan amallar (operatsiyalar) to‘plami 
Axborot aynan informatsion jarayonlarda namoyon bo‘ladi. 
Informatsion jarayonlar doim qandaydir tizimlarda (ijtimoiy, texnik, biologik) ro‘y 
beradi. 
Umumlashgan informatsion jarayonlarga axborotni to‘plash, saqlash, qayta ishlash, uzatish 
va undan foydalanish kabilar kiradi. 
Informatikada o‘rganiladigan informatsion jarayonlarga axborotni izlash, ajratib olish, 
saqlash, uzatish, kodlashtirish, qayta ishlash, himoyalash kabilar kiradi. 

---

6 
Kompyuter informatsion jarayonlarni avtomatlashtirilgan tarzda amalga oshiruvchi 
qurilmadir.