«informatika va axborot texnologiyalari»

Axborot nima? 
2.
 
Axborot xossalari 
3.
 
Axborotlarni o’lchash 
4.
 
Axborotni kodlashtirish 
5.
 
Sanoq sistemalari 
6.
 
Axborotni kompyuter xotirasida tasvirlash 
 Тayanch so‘zlar va tushunchalar: 
axborot, sanoq sistemalari, kodlashtirish, axborot o‘lchov 
birliklari, axborotni kompyuter xotirasida tasvirlash. 
1. Axborot nima? 
Ma‘lumki, axborot (lotincha
informatio
– tushuntirish, xabar olish bayon etish,) – biror 
hodisa, kishi faoliyati yoki muayyan bilim haqidagi ma‘lumotlar to‘plamini ifodalaydigan 
fanning umumiy tushunchalaridan biridir. Axborot inson sezgi organlari orqali tashqi dunyodan 
oladigan xabarlar mazmuni va ma‘nosidir.
Kundalik hayotda kimningdir manfaatiga mos keluvchi ixtiyoriy ma‘lumot yoki xabarni 
axborot deb atashadi. Masalan, qandayodir muhim hodisa yoki kimningdir faoliyatiga doir 
ma‘lumotlar. «Хabar bermoq» iborasining ma‘nosi «avval noma‘lum bo‘lgan biror xabarni
yetkazishdir.
Axborot
— atrof-muHitdagi ob‘ektlar, voqealar, ularning parametrlari, xususiyatlari va 
holati h
aqidagi
ma‘lumotlar bo‘lib, ularni axborot tizimlari (tirik organizmlar, boshqaruvchi 
mashinalar va shu kabilar) qabul qilib,foydalanadilar 
Biror ob’ekt yoki voqea haqidagi bitta axborot ma’lumoti (gazetadagi maqola, e’lon, 
xat, telegramma, hikoya, chizma, radioeittrish va shu kabilar) uni tushunish, unga qiziqish 
nuqtai-nazaridan turli toifadagi kishilar uchun turlicha axborot miqdorida yetkaziladi. 
Masalan, yapon tilida tuzilgan ma‘lumotning ushbu tilni bilmagan insonga hech qanday 
qizig`i yo‘q. Biroq yapon tilini biladigan kishiga u qimmatli, muHim ma‘lumot bo‘lishi mumkin. 
Maxsus belgilar orqali ifodalangan ma‘lumot ham bu belgilardan foydalanish qoidalarini 
bilmagan kishiga yangi ma‘lumot bo‘la olmaydi. Belgilar qoidasidan foydalanish ma‘lum 
bo‘lgandagina, ushbu ma‘lumot ma‘nosini anglash mumkin.
Axborot ma‘lumotning tavsifi emas, u ma‘lumot va uning iste‘molchisi o‘rtasidagi o‘zaro 
munosabatni bildiradi. Iste‘molchisiz ma‘lumot ma‘noga ega emas. Ma‘lumot iste‘molchi 
tomonidan o‘zlashtirilgandagina axborotga aylanadi. 
Axborot turli shakllar va ko‘rinishlarda mavjud bo‘lishi mumkin.:

Matnlar, rasmlar, chizmalar, fotosuratlar ko‘rinishida;

Yorug`lik nuri va tovush signallari ko‘rinishida;

Radioto‘lqinlar ko‘rinishida;

Elektr va nerv impulslari ko‘rinishida;

Magnit yozuvlari ko‘rinishida;

Imo-ishora va mimika orqali;

Hid va ta‘m ko‘rinishida;

Avloddan avlodga o‘tuvchi irsiy xromosomalar va shu kabilar ko‘rinishida.
Axborot xossalari nuqtai nazaridan qaralayotgan moddiy va nomoddiy dunyoning 
predmetlari, jarayonlari, voqealari informatsion ob‘ektlar deyiladi.. 
Axborot qandaydir manbadan qabul qiluvchiga xabar yoki ma‘lumot ko‘rinishida ular 
o‘rtasidagi aloqa kanali orqali uzatiladi. Manba xabarni uzatishida uni uzatiladigan signalga 
aylantirib kodlashtiradi. Ushbu signal aloqa kanali orqali uzatiladi. Natijada qabul qiluvchida 
qabul qilingan signal hosil qilinib, u qabul qilingan ma‘lumotga aylantirilishi uchun signaldan 
asliga qaytarish maqsadida dekodlashtiriladi. 

---

26 
Misollar:
1.
Ob-havo prognozi ma‘lumotlari axborot qabul qiluvchiga (teletomoshabinga) manbadan – 
meteorolog-mutaxassisdan aloqa kanali – televideniye signallarini uzatuvchi apparatura 
orqali televizorga uzatiladi;
2.
Jonli mavjudot o‘zining sezgi organlari (ko‘zlari, quloqlari, burni, terisi, tili va shu kabilar) 
orqali tashqi dunyodan axborot oladi, uni muayyan ketma-ketlikdagi nerv impulslariga 
aylantiradi, nerv tolalari orqali uzatib, o‘z xotirasida miyaning neyron strukturalari 
ko‘rinishida saqlaydi, impulslarni qayta ishlash yoki tahlil qilish natijasida o‘z harakatlarini 
boshqaradi yoki tovush signallari beradi, ya‘ni o‘z faoliyatda foydalanadi.