Individual rivojlanish biologiyasi fani zigota hosil bo’lishidan organizmning tabiiy o’limigacha bo’lgan davrining umumiy qonuniyatlarini o’rganadi

Urug’don ortig’i. Urug’don ortig’i nayining bolshligli, suyuqtik bilan to’la bo’lb, urida spermatozoidlar yig’adi. Bu suyuqlik urug’ chiqaruvchi yo’rlar epiteliysinnig va egri-bugri naylaming suyuqlik va sekresiyasidan iborat. Bu suyuqlik spermatozoidni suyultiradi va harakatlanishini osonlashtiradi. Demak, urug’don ortig’i spermatozoidni to’plovchi rezervuar hisoblanadi. Suyurtirilgan spermatozoid, sperma deb ataladi.
Urug’ olib ketuvchi yo’l. Bu yo’l ustki tomondan ikki qavatli epiteliy hujayralari bilan qoplangan bo’lib, unda kutikula aniq ko’rinib turadi. Uchki qismi shilliq pardadan iborat. Shilliq pardada siyrak biriktiruvchi to’qima bor. Unda ichki, olrta va tash-qi muskul qatlamlar joylashgan.
Urug^’ olib ketuvchi yo’lning muskul qavatini, peristaltik harakati tufayli sperma bu yo’lda surilib harakatlanadi va eyakulyasiya vaqtida uning chiqib ketishi talminlanadi.
Urug’ pufakchalari. Urug’ pnfakchasi, yoki xaltasi unig’ olib ketuvchi yo’lning kengaygan joyi bo’lib, uning devori uch qavatdan: shilliq, muskul va biriktiruvchi to’qimadan iborat.
Urug’ pufakchasi - urug’ saqlovchi joy deb hisoblanar edi. Keyingi ma’lumotlarga qaraganda, bu pufakcha qo’shimcha jinsiy bez bo’lib, suyuqlik ishlab chiqaradi. Bu suyuqlik spermaga aralashib, uni suyultiradi va neytrallaydi. Urug’ otuvchi kanal. Bu kanalning uchki shilliq qavali epiteliy hujayralari bilan qoplangan bo’lib, unda yaxshi rivojlanmagan muskul ham bor. Tashqi tomondan biriktiruvchi to’qima bilan o’ralgan. Bu kanal devorida ba’zi ortiqlar bor. Ularning ba’zilari urug’ pufakchasi bilan bir xil tuzilgan va shuning uchun qo’shimcha pufakcha ham deb hisoblanadi. Boshqalari esa prostata bezining naylarini eslatadi.
Prostata bezi. Bu bez urogenital sinus murtagidan rivojlanib, siydik chiqaruv kanaliga ochiladi. Bu bez muskulli a’zo bo’lib, uning bez qismi alveolalar, sekretor bo’limlar va naylardan iborat. Unda muskuldan tashqari, biriktiruvchi to’qima ham bo’ladi. Bu ikkala to’qima bezni 30-50 ta bo’laklarga ajratadi. Muskul tutamlari eyakulyasiya vaqtida bez bo’laklaridan sekretni chiqarib yuboradi. Bezning oxirgi bo’lagining naylari, siydik chiqaruv kanalining prostata qismiga ochiladi.
Prostata bezining sekreti yopishqoq bo’lib, ishqoriy muhitga ega bo’lgan (RN-8-8,4), oq rangli suyuqlikdir. Bu sektetning tarkibida suv, nukleoprotein, lesitin, xolin, spermin (spermaga maxsus hid berib turuchi organik modda), kaliy tuzlari va boshqa tuzlar bo’ladi. Bundan tashqari, prostata bezidan prostoglandin moddasi ham ishlab chiqariladi. Bu modda lipid tabiatli biologik faol modda bo’lib, uning A, ye, F guruhlari bor. Shurardan F prostoglandin silliq muskullarni qisqartirsa, ye turi muskullarni bo’shashtiradi. Uning bu xususiyatlaridan tug’ish-abort paytlarida foydalaniladi. Bundan tashqari, prostoglandin yurak qisqarishi, buyrakda ionlar reabsorbsiyasi va arterial bosimni boshqaradi. Qarilikda prostata bezining kanallari yopilib, sekret ishlab chiqarmaydi.