Ijtimoiy hodisa deyiladi. Til jamiyat a’zolari yordamida shakllantirilib, rivojlantirilib boriladi. Til birliklari

5. KINOYA. Bu ma’no ko‘chish usuli so‘zlarni teskari, zid ma’noda qo‘llab ko‘chma ma’no hosil qilish usuli deganidir. Odatda, kinoya bilan aytilgan so‘z qo‘shtirnoqqa olinadi: Bu qilmishim uchun dadamdan “yaxshigina” gap eshitdim. Usmon asabiylashganidan bisotidagi eng “chiroyli” so‘zlarni tanlab aytardi.

- Bunisini endi, aka, o‘ylab ko‘ramiz, - dedi Hosilboyvachcha tantanavor ohangda.

- O‘yla, o‘yla, sen “kallali” bolasan. Men qilgan xatolarni qilmasang, uzoqqa borasan.
6. TAG MA’NO. Ma’no ko‘chish hodisasi hatto gaplarda ham uchraydi. Bu hodisa tag ma’no deyiladi.
Xotin:

- Sizga tekkuncha, alvastiga tegsam bo‘lmasmidi?

Er:

- Afusuki, yaqin qarindoshlar orasida nikoh man qilingan.

15-16-DARS. SO‘ZLARNING SHAKL VA MA’NO MUNOSABATIGA KO‘RA TURLARI
§ OMONIMLAR
Tovush tomoni bir xil bo‘lib, turlicha ma’nolarni ifodalovchi so‘zlar omonimlar deyiladi. Omonim lotincha “homos” – bir xil, “onima” – nom, ya’ni “bir xil nom” degan ma’noni bildiradi.

Kuya (hasharot nomi) musiqa asbobi

KUYA CHANG

Kuya (qozonning qorasi) to‘zon (chang-to‘zon)

Omonimlik qo‘shimcha, so‘z, so‘z birikmasi, ibora va gapga xos.
Omonim so‘z bilan ko‘p ma’noli so‘zning farqi
1-farqi. Omonimning nechta ma’nosi bo‘lsa, u shuncha so‘z hisoblanadi. Ko‘p ma’noli so‘zning ma’nolari qanchalik ko‘p bo‘lmasin, u baribir bir so‘z hisoblanadi: ot-hayvon nomi, ot-ism, ot-otmoq(fe’l) – omonim so‘z; daryoning yoqasi, ko‘ylakning yoqasi – ko‘p ma’noli so‘z.
2-farqi. Omonim so‘zlarning ma’nolari bir-biriga bog‘liq emas, ko‘p ma’noli so‘zlarning ma’nolari bir-biriga aloqador: ot (hayvon nomi), ot (ism), ot (otmoq)(fe’l) – omonim so‘z (turfa xil ma’no); daryoning yoqasi, ko‘ylakning yoqasi – ko‘p ma’noli so‘z (bir-biriga aloqador, ya’ni ikkala birikmada ham yoqa so‘zi chetda joylashganlik ma’nosini anglatyapti.)
3-farqi. Omonimlar bir so‘z turkumi doirasida ham, turli so‘z turkumi doirasida ham yuz beraveradi: o‘t (olov), o‘t (o‘simlik), o‘t (o‘tmoq fe’li), o‘t (jigardan ajralib chiquvchi sarg‘ish-yashil rangli suyuqlik) – har xil so‘z turkumi; un (bug‘doy uni), un (ovoz) – ikkalasi ham bir xil, ot so‘z turkumi.
4-farqi. Omonimlar bir turkum doirasida grammatik ko‘rsatkichlar (qo‘shimchalar) bilan shakllanganda ham, omonimlik holatini saqlab qolaveradi: Otingni kim qo‘ygan, bolakay? Uloqchi otingni sug‘ordingmi?
Omonimlar badiiy adabiyotda tuyuq janrini yuzaga keltiradi.
OMONIM SO‘ZLAR LUG‘ATI