Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

%)
ko'p roq. H olbuki, mol g o 's h tid a oqsil atigi 20 % ni tashkil etadi.
D unyodagi 63 hayvon sinfining 51 tasi o k e a n va dengizlarda b o 'lib , 
ularning 150 m in g d a n ortiq turi mavjud. U la rn in g u m u m iy vazni 16—20 
milliard to n n a g a yetadi. Shu sababli h a r g e k ta r den g iz suvidan q u r u q lik ­
dagi eng yaxshi bir g e k ta r yaylovda yetishtiriladigan g o 'sh tg a n isb a ta n 2 
m arta ortiq m ahsulot olish m u m k in . D u n y o okeanidagi organik m o d d a la r- 
ning miqdori 30 milliard t o n n a n i tashkil etadi. Lekin h o z ir d u n y o o k e a ­
nidagi m an a shu o ziq-ovqat resurslarining (baliqlar, kit, beluga, den g iz 
mushugi, tyulen, dengiz q uyoni, karp, m orj, q isq ich b aq a, m o lu sk a, us- 
tr its a h a m d a u m u r t q a l i va u m u r t q a s i z ) b o s h q a h a y v o n l a r h a m suv 
o'sim liklarining faqat 1 %i d a n g in a inson f o y d a la n m o q d a .
O k ean hayvonlari orasida k o 'p m o y va g o 's h t berishda kit b irinchi 
o 'r i n d a turadi. U yer sharidagi eng k atta hay v o n b o 'lib , uzunligi 35 m ,
4 - 1 5
49

---

o g ‘irligi 125 t o n n a . S h u n d a n 50 to n n asi m o y g a t o ‘g ‘ri keladi. Kitdan k o n - 
serva mahsulotlari, chorvachilik uch u n oziq, un, o ‘g ‘it shuningdek, 
yuqori 
sifatli c h a r m olinadi. D u n y o o k e a n id a n h o z ir h a r yili 550 mln. s e n tn e r
h a r xil baliqlar ovlanadi.
D u n y o o k e a n id a su v o 'tlarin in g oziq-ovqat u c h u n foydalanish m u m -
kin b o ‘lgan 170 turi b o ‘lib ularning eng m u h im lari dengiz karami (la m in a - 
riya), dengiz salati va boshqalar. U la r o z iq -o v q a t, d o r i- d a r m o n , b o ‘yoq 
va k o n d ite r sanoat u c h u n x o m ashyo hisoblanadi.
Lam inariya o ‘sim ligidan algin yelimi olinadi va u n d a n g azlam alarni 
b o ‘yashda, sovun tayorlashda h a m foydalaniladi. Shuningdek, suvo‘tlaridan 
droj (achitqi), spirt, q o g ‘oz va b o sh q a narsalar h a m tayyorlash m u m k in . 
S u v o ‘tlari m aterik sayozligida, ayniqsa, j u d a ho sild o r b o ‘ladi. M asalan, 
Kaliforniya qirg‘o g ‘idagi qizil suvo‘tlarining biomassasi gektariga 6 0 - 1 0 0
t.ga yetadi.
S h u n d a y qilib, o k e a n la r d a n yiliga 70—80 m ln. to n n a g a yaqin baliq, 
m olyuska, s u v o ‘tlari va b o s h q a m ah su lo tlar o lin m o q d a . Bu esa insoniyat - 
nin g oqsil m o d d asig a b o ‘lgan talabining 5/1 qism ini qoplaydi.
Y e r sharidagi b r o m zahirasining 99 %i o k e a n suvlarida joylashgan. 
Shuningdek, okean suvida erigan holda 5,5 mln. to n n a oltin, 4 mlrd. t. uran 
mavjud. Okean tubida quruqlikdagiga nisbatan 3 m arta ziyod neft zahirasi 
mavjud. Okeanlar katta energiya manbayi hisoblanadi. O kean suvlarining sutka 
m obaynida 2 m arta k o ‘tarilib va qaytishida ju d a katta energiya (8x10 kvt) 
vujudga keladi. H ozir d u n y o d a suvlaming ko'tarilishi va qaytishiga asoslangan 
elektr stansiyalari (T E S) qurish ishlari amalga oshirilmoqda.