G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I



Download 6,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet36/203
Sana19.05.2023
Hajmi6,42 Mb.
#941315
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   203
Bog'liq
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
5.1-rasm.Yer ellipsoidini 
trapetsiyalarga bo’linichi


49 
meridian va ekvatordan uzoqlashgan sayin o’zgara boradi. Zonani chegaralovchi 
meridianlarda masshtab juda o’zgaradi. Masalan, Gauss proyeksiyasida tuzilgan 
1:500000 masshtabli kartaning o’q meridianga to’g’ri kelgan varag’ida bosh 
masshtab 1 sm da 500 m ga, eng chetki meridianlarga to’g’ri kelgan varaqlarida esa 
xususiy masshtab 1 sm da 499,5 m ga teng bo’ladi, ya’ni 0,5 m farq qiladi. Lekin bu 
farq (xato) karta tuzishda va o’lchash ishlarida yo’l qo’yiladigan xatodan kichik 
bo’lganligidan e’tiborga olinmaydi. Shuning uchun topografik kartalarning hamma 
qismida masshtab bir xil bo’ladi. Bundan tashqari, topografik kartalar Gaussning 
teng burchakli ko’ndalang silindrik proyeksiyasida tuzilganligi tufayli bu 
kartalardan foydalanib nuqtaning ham geografik, ham to’g’ri burchakli koordinata-
larini aniqlash va bir xil masshtabli topografik kartadan foydalanib, boshqa 
masshtabli topografik kartalarni tuzish mumkin.
5.5. Topografik plan va kartalarning varaqlarga bo’linishi va 
nomenklaturasi 
Yer yuzining muayyan kattalikdagi turli qismlarining alohida-alohida 
qog’ozlarda tasvirlangan topografik kartalari meridian va parallel chiziqlar bilan 
chegaralanadi va trapetsiya shaklida bo’ladi.
Topografik kartalarni varaqlarga bo’lish hamda bu varaqlarni belgilash, ya’ni 
ularga nom berish tizimi nomenklatura deyiladi. Varaq (trapetrsiya) larning 
o’lchami va nomenklaturasi haqidagi ba’zi ma’lumotlar 5.1-jadvalda berilgan.
Topografik kartalarning nomenklaturasi 1: 1000000 masshtabli karta 
nomenklatutasiga asoslangan 1:1000000 masshtabli karta varag’ining o’lchami 
meridian bo’yicha 4 
o
va parallel bo’yicha 6
o
ga teng. Kartaning varaqlariga nom 
berish uchun ekvatordan qutblarga tomon 4
o
dan parallelar o’tkazilib-qatorlar, 180
o
li meridiandan boshlab 6
o
dan merianlar o’tkazilib esa kolonnalar hosil qilinadi (5.2-
rasm). Qatorlar ekvatordan qutblarga tomon lotin alifbosining bosh harflari bilan (A 
dan Z gacha), kolonnalar esa 180 
o
li meridiandan boshlab 1 dan 60 gacha arab 
raqamlari bilan belgilanadi. Shunda 1:1000000 masshtabli karta har bir varag’ining 
nomenklaturasi qatorni belgilovchi harf va kolonna nomerini ko’rsatuvchi raqamdan 
iborat bo’ladi. 


50 
5.2-jadval 

Download 6,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   203




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish