G qarshiboyeva, J. Majidov, A. Sharafitdinov

4. 2 Ona va bola munosabatlari, oilaviy muloqot 
 
Oilaviy munosabatlarning eng ta’sirli, jozibali va muhim bо‘lagi 
– bu ona-bola munosabatlaridir. Ularning muhimligi shundaki, ayni 
dastlabki muloqot va mehrli munosabatlar bolaning keyingi psixik va 
aqliy taraqqiyotini hamda onaning xulq-atvorini shakllantiradi.
Bola tug‘ilishining dastlabki onlarida ona va bola о‘zaro hissan 
va psixologik jihatdan bog‘langan bо‘lib, ikkalasi bir tan, bir vujud 
hisoblanadi. Shu bois ularning munosabatlarida simbiotiklik (bir 
xillik, qо‘shilib ketganlik, yaxlitlik) bо‘ladi. Bola ulg‘ayib, katta 
bо‘lgani sari ular о‘rtasidagi masofa, psixologik distansiya ortib 
boraveradi, simbioz munosabatlar aqliy-kognitiv munosabatlar 
shaklidagi psixologik aloqalarga aylanib ketaveradi.
Chaqaloqning jismoniy о‘sishi va rivojlanishi tabiiyki, onaning 
g‘amxо‘rligiga bevosita bog‘liq. Shunisi muhimki, bola uchun har 
qanday g‘amxо‘r va mehribon inson unga ona о‘rnini bosishi mumkin 
(buvisi, otasi, enagasi). Lekin kimningdir doimiy g‘amxо‘rligi, ya’ni, 
mehribon insonning – “obyekt”ning doimiyligi bola rivojlanishi uchun 
о‘ta muhim hisoblanadi. Bola bir yoshga tо‘lguncha bо‘lgan davri 
noverbal muloqot davri hisoblanib, undagi barcha о‘zgarishlar onasi 
yoki yaqinlari bilan bо‘ladigan emotsional, bevosita munosabatlarning 
natijasi bо‘ladi va bora-bora muomalaga til va tovushlar bilan bog‘liq 
belgilar kirib kela boshlaydi. Onaning barcha say’i-harakatlari bu 
davrda bola psixik rivojlanishining muvaffaqiyatini belgilaydi.
Haqiqiy, g‘amxо‘r ona bolasining ayni paytdagi barcha 
ehtiyojlarini qalban his etib, о‘sha zahoti qondirishga harakat qiladi, 
masalan, chanqasa suv, och qolsa – kо‘krak suti, peshob qistaganda, 
tо‘sish kabi ishlarni о‘z vaqtida bajarib boradi. Onaning bola 
ehtiyojlarini shu kabi aniq bilib, о‘z vaqtida mehr kо‘rsatishi ba’zan 
intuitiv tarzda kechsa, ba’zan ona о‘zini bola bilan identifikatsiya 
qiladi, ya’ni, о‘zini uning о‘rniga qо‘yish orqali, uning talab-
istaklarini sezganday bо‘ladi, “vujudi bilan his etadi”. Bunday his 
qilishlar odatda ona tomonidan aniq anglanmaydi, lekin, tabiiyki, 
onaning kechinmalari va sezishlari tо‘g‘ri chiqadi. Lekin ba’zan 
pediatr yoki boshqa mutaxassis bilan bolaning holati haqida 
fikrlashganda ayrim hollarda о‘zining intuitiv qarorlari tо‘g‘ri yoki 
notо‘g‘ri ekanligini anglab qoladi.
Gapirish, nutq faoliyati bilan bog‘liq psixik funksiyalar 

---

72 
kо‘pincha