Faollashtirish omili sifatida

www.pedagoglar.uz
22-son 4 –to’plam fevral 2022 
Sahifa: 380 
balki ularni va ularga o`xshagan topshiriqlarni yechish uchun kerak bo`ladigan 
o`quvchilarning umumiy tayyorgarlik darajasini oshirishga qaratish maqsadga 
muvofiq bo`ladi. 
PISA tadqiqoti quyidagi xususiyatlarga ega: 
1.
PISA rivojlangann barcha davlatlarda keng qamrovli va muntazam ravishda 
o`tkazib kelinayotgan dastur. 
2.
Ta`lim sohasidagi yirik, keng ko`lamli xalqaro monitoring tadqiqotlaridan biri 
3.
Tadqiqotda umumiy o`rta ta`lim muassasalarida ta`lim olayotgan 15 yoshli (15 
yosh 3 oydan 16 yosh 2 oygacha bo`lgan) o`quvchilar ishtirok etadilar; 
4.
O`quvchilarning ―mustaqil hayotga tayyorlik‖ darajasi, ya`ni ularning 
maktabda egallagan bilim va ko`nikmalaridan hayotda uchrashi mumkin 
bo‘lgan muammolarni hal etishda qay darajada foydalana olishlari baholanadi. 
5.
O‘quvchilarning funksional savodxonligi, jumladan, o‘qish (matnni tushunish), 
tabiiy va matematik savodxonligi, shuningdek, ushbu yo`nalishlardagi hayotiy 
muammolarni hal eta olish ko`nikmalari baholanadi. 
PISA xalqaro baholash tizimining o‘ziga xosligi ham yana shundaki, bu 
jarayionda o‘quvchilarga baho qo‘yilmaydi. Javob qabul qilinadi yoki javob qabul 
qilinmaydi tarzida o‘quvchining bergan javoblari belgilanadi. Ta‘lim yangiliklarni 
ijobiy o‘zlashtirishi uchun harakat, intilish va salohiyat bo‘lsa muammolarga o‘rin 
qolmaydi. 

---

www.pedagoglar.uz
22-son 4 –to’plam fevral 2022 
Sahifa: 381 
Alisher Navoiy va Bobur g‗azallarida talmeh san‘atining qo‗llanilishi 
 
NDPI boshlang`ich ta`lim yo`nalishi talabasi 
Yeshimbetova Oysha
NDPI boshlang`ich ta`lim yo`nalishi talabasi 
Xasanbayeva Farangiz 
 
Annotatsiya:Ushbu maqolada Alisher Navoiy va Zahiriddin Muhammad Bobur 
g‗azallarida talmeh san‘atining ishlatilishi masalasi ochib berilgan. 
Kalit so‗zlar: ‖Badoye ul-bidoya‖ , devon, talmeh, she‘riy san‘at, Jamshid, bayt, 
misra, ―Farhod va Shirin‖.
Talmeh (―nazar solmoq‖) she‘r yoki nasrda mashhur tarixiy voqealar, 
afsonalar, adabiy asarlar yoki maqollarga ishora qilish san‘atidir. Shoirlar muhabbat 
mavzusidagi asarlarida ko‗pincha sharqda keng tarqalgan ―Farhod va Shirin‖, ―Layli 
va Majnun‖, ―Vomiq va Uzro‖, ―Tohir va Zuhro‖ kabi qissalar, dostonlarning 
qahramonlari nomiga ishora qiladilar. Bu orqali o‗quvchi ushbu qahramonlarga 
ishorani ko‗rar ekan, uning demoqchi bo‗lganini teranroq anglaydi, ko‗z o‗ngida 
qahramonlar taqdiri jonlanib, ularning hayoti, sevgisi yo‗lidagi kurashi o‗quvchi ko‗z 
o‗ngida jonlanadi.Bu orqali o‗quvchi shoir nima demoqchi ekanligini , g‗oyani, 
fikrni, tuyg‗uni chuqurroq anglab yetadi. 
Masalan: Alisher Navoiyning ‖Badoye ul-bidoya‖ devonida kelgan quyidagi ―Zixi 
husnung‖ deb boshlanuvchi g‘azalda: 
―Ne ishga bo‗ldi beorom ko‗zgu aksidek Majnun, 
Yuzi ko‗zgusida aksingni ko‗rguzmadi Laylo.‖ [1] 
Talmehga asos bo‗lgan so‗zlar Majnun va Laylo kishi ismlari bo‗lib, ularni keltirish 
orqali ―Layli va Majnun‖ dostonidagi oshiqlar qismatiga ishorani ko‗rish mumkin. 
Shoir ham bu o‗rinda o‗z ishqini Majnunnikidan kam emasligini iddao qiladi. 
Yoki ―Bo‗ldum sanga‖ radifli g‗azalidagi ushbu baytda: 

---