Ғалла уюмини муҳрлаш тўғрисида ҳам ҳужжатлар мав­ жуд. Жумладан, 20-ҳужжатда Убайдуллохоннинг 1702

тида эмас, балки сотиб олишга ҳаракат қилишган ва бун­
дай ерлар хусусий мулк сифатида барча солиқлардан озод
ҳисобланган. Битимлар давлат номидан тузилганлиги
учун хон уларни тузишда шахсан қатнаган. Битим тузил-
гач, ерлар давлатдан сотиб олинганлиги ҳақида васиқалар
берилган.
Танҳо ерлари хонга ёки давлатга кўрсатган хизматлари
эвазига инъом этилган. Юқоридагидан фарқли ўлароқ,
бундай ерларни меросга қолдириш, бировга ўтказиш ман
этилиб, фақат вақтинча фойдаланиш мумкин бўлган.
Вақф ерлари ҳам кенг тарқалган бўлиб, суғориладиган
ва аҳоли яшайдиган ерларнинг 40 фоизга яқинини таш­
кил қиларди. Вақф ерлари ишлаб фойдаланиш учун ало-
ҳида шартлар асосида ижарага берилган. Хива хонлигида
вақфлар турларига қараб ҳар хил, масалан, солиқлардан
озод этилган вақф - оқ вақф, солиқ ундириладиган вақф
эса қора вақф деб номланган.
Бундан ташқари, хусусий эгаликдаги ер-сувлар мулк­
лар деб аталган. Хива хонлигида шартли ер эгалигининг
бошқа хонликларда учрамайдиган ўзига хос тури мавжуд
бўлиб, у отлиқ деб аталган. Хонлар ҳарбий юришлар вак­
тида ўзларига туркман отлиқларини таянч қилиб, ҳар от-
лиқ ҳисобига фойдаланиш учун 30-50 таноб (12-20 чек)
ер мулки жорий қилганлар. Бунга кўра, отлиқ ерини ол­
ган ер эгаси хон талаби билан бир отлиқ аскарни курол-
лантириб, хон ҳузурига юборган.
Ерларни ишловчилар асосан, деҳқонлар бўлиб, улар
давлат деҳқонлари, хусусий ерлардаги деҳқонлар, вақф
ерларидаги деҳқонлар, ерсиз деҳқонларга бўлинган. Хива
хонлигида қулчилик мавжуд бўлган, куллардан уй-рўзғор
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ишларидагина эмас, балки деҳқончиликда ҳам кенг ф о й ­