Ekspluatatsiyasi instituti irisbekova mavluda narinbayevna xalqaro logistik

bojxona protseduralarining 
mohiyatini qisqacha ko‗rib chiqamiz: 
– ichki iste‘mol uchun ishlab chiqarish: Bojxona Ittifoqining bojxona hududiga 
joylashtiriladigan xorijiy tovarlardan uning hududida hech qanday cheklashlarsiz 
foydalaniladi va tasarruf qilinadi; 
– eksport – berilgan bojxona hududi chegaralaridan tashqarida doimiy 
joylashtirish uchun mo‗ljallangan tovarlarni Bojxona Ittifoqining bojxona 
hududining chegaralaridan tashqariga olib chiqish; 
– bojxona tranziti: tovarlar jo‗natuvchi bojxona organidan qabul qiluvchi 
bojxona organigacha butun Bojxona Ittifoqining bojxona hududi bo‗ylab, 
shuningdek, Bojxona Ittifoqiga a‘zo bo‗lmagan davlat hududi orqali bojxona 
nazorati ostida, bojxona bojlari va soliqlarini to‗lamasdan, ta‘qiqlar va 
cheklashlarni qo‗llash bilan (notarif va texnik tartibga solish choralaridan tashqari) 
tashiladi; 
– bojxona ombori: xorijiy tovarlarni bojxona omborida bojxona nazorati ostida 
belgilangan muddat davomida bojxona bojlari va soliqlarini to‗lamasdan va notarif 
tartibga solish choralarini qo‗llamasdan saqlash. Ushbu protsedura yaroqlilik 
muddati va (yoki) ularni sotish muddati ular deklaratsiyalangan kunda 180 taqvim 

---

236 
kunidan kam bo‗lgan xorijiy tovarlarga, shuningdek Bojxona Ittifoqi 
komissiyasinig qarori bilan belgilangan ro‗yxatga kiritilgan tovarlarga nisbatan 
qo‗llanilmaydi; 
– bojxona hududida qayta ishlov berish – xorijiy tovarlardan Bojxona 
Ittifoqining bojxona hududida belgilangan muddatlarda, olib kirish bojxona bojlari 
va soliqlarini to‗lashdan to‗liq shartli ozod qilish bilan va notarif tartibga solish 
choralarini qo‗llamasdan, qayta ishlangan mahsulotlarni keyinchalik Bojxona 
Ittifoqining bojxona hududi chegaralaridan tashqariga olib chiqish bilan qayta 
ishlash bo‗yicha operatsiyalarni amalga oshirish uchun foydalanish; 
– bojxona hududidan tashqarida qayta ishlov berish – bojxona Ittifoqining 
tovarlari belgilangan muddatlarda, olib chiqish bojxona bojlari va soliqlarini 
to‗lashdan to‗liq shartli ozod qilish bilan va notarif tartibga solish choralarini 
qo‗llamasdan, qayta ishlangan mahsulotlarni keyinchalik Bojxona Ittifoqining 
bojxona hududiga olib kirish bilan Bojxona Ittifoqining zonalaridan tashqarida 
qayta ishlash bo‗yicha operatsiyalarni amalga oshirish uchun bojxona hududidan 
tashqariga olib chiqiladigan bojxona protsedurasi; 
– ichki iste‘mol uchun qayta ishlov berish – xorijiy tovarlardan Bojxona 
Ittifoqining bojxona hududida belgilangan muddatlarda, olib kirish bojxona bojlari 
va soliqlarini to‗lamasdan, ta‘qiqlar va cheklashlarni qo‗llash bilan, jumladan 
maxsus himoyalash, antidemping va kompensatsiyalash choralarini qo‗llash bilan 
bog‗lanadigan cheklashlarni qo‗llash bilan, qayta ishlangan mahsulotlarni 
keyinchalik qayta ishlash mahsulotlariga qo‗llaniladigan stavkalar bo‗yicha olib 
kirish bojxona bojlarini to‗lash bilan ichki iste‘mol uchun ishlab chiqarish bojxona 
protsedurasiga joylashtirish bilan qayta ishlash bo‗yicha operatsiyalarni amalga 
oshirish uchun foydalaniladigan bojxona protsedurasi; 
– vaqtinchalik olib kirish – xorijiy tovarlardan Bojxona Ittifoqining bojxona 
hududida belgilangan muddatlarda, olib kirish bojxona bojlari va soliqlarini 
to‗lashdan shartli ozod qilish (to‗liq yoki qisman) bilan va notarif tartibga solish 
choralarini 
qo‗llamasdan, keyinchalik reeksport bojxona protsedurasiga 

---

237 
joylashtirish bilan foydalaniladigan bojxona protsedurasi. Ushbu rejim – talab eng 
katta bo‗lgan rejim bo‗lib hisoblanadi; 
– vaqtinchalik olib chiqish – tovarlar olib chiqish bojlarini to‗lashdan to‗liq ozod 
qilish bilan va notarif tartibga solish choralarini qo‗llamasdan, keyinchalik 
reimport bojxona protsedurasiga joylashtirish bilan Bojxona Ittifoqining bojxona 
hududidan tashqariga olib chiqiladigan va belgilangan muddat davomida bojxona 
hududidan tashqarida foydalaniladigan bojxona protsedurasi; 
– reimport – Bojxona Ittifoqining bojxona hududidan oldin olib chiqilgan 
tovarlar olib kirish bojxona bojlari va soliqlarini to‗lamasdan va notarif tartibga 
solish choralarini qo‗llamasdan qaytarib olib kiriladigan bojxona protsedurasi; 
– reeksport – Bojxona Ittifoqining bojxona hududiga oldin olib kirilgan tovarlar 
yoki bojxona hududida qayta ishlov berish bojxona protsedurasiga joylashtirilgan 
tovarlarni qayta ishlash mahsulotlari olib chiqish bojxona bojlari va soliqlarini 
to‗lamasdan va (yoki) to‗langan olib kirish bojlari va soliqlarini qaytarib berish 
bilan va notarif tartibga solish choralarini qo‗llamasdan bu hududdan olib 
chiqiladigan bojxona protsedurasi; 
– boj to‗lamasdan savdo-sotiq qilish – tovarlar boj to‗lamasdan savdo-sotiq 
qilinadigan do‗konlarda Bojxona Ittifoqining bojxona hududidan tashqariga 
chiqadigan jismoniy shaxslarga, yoki xorijiy diplomatik vakolatxonalarga, xularga 
tenglashtirilgan xalqaro tashkilotlarning vakolatxonalari, konsullik muassasalari, 
shuningdek diplomatik agentlar, konsulliklarning mansabdor shaxslari va ularning 
ular bilan birga yashaydigan oila a‘zolariga bojxona bojlari va soliqlarini 
to‗lamasdan va notarif tartibga solish choralarini qo‗llamasdan sotiladigan bojxona 
protsedurasi; 
– yo‗q qilish – xorijiy tovarlar bojxona nazorati ostida olib kirish bojxona 
bojlari va soliqlarini to‗lamasdan va notarif tartibga solish choralarini 
qo‗llamasdan yo‗q qilinadigan bojxona protsedurasi. Tovarlarni yo‗q qilish 
deganda tovarlarni zararsizlantirish, to‗liq yo‗q qilish yoki ular o‗zlarining iste‘mol 
xususiyatlari va (yoki) boshqa xususiyatlarini to‗liq yoki qisman yo‗qotadigan, 

---

238 
iqtisodiy foydali usul bilan boshlang‗ich holatga qayta tiklanmaydigan boshqa 
biror holatga keltirish tushuniladi; 
– davlat foydasiga voz kechish – xorijiy tovarlar bojxona to‗lovlarini 
to‗lamasdan va notarif tartibga solish choralarini qo‗llamasdan qaytarib bermaslik 
sharti bilan davlat tasarrufiga – Bojxona Ittifoqining a‘zosining tasarrufiga 
o‗tkaziladigan bojxona protsedurasi; 
– erkin bojxona zonasi bojxona protsedurasi – erkin iqtisodiy zonaning rezidenti 
tomonidan uning uchun belgilangan bojxona zonasida uning faoliyat ko‗rsatish 
muddati davomida xorijiy tovarlarni saqlash, foydalanish, shuningdek qayta 
ishlashga (jumladan, mos keluvchi operatsiyalarda Bojxona Ittifoqi hududida 
ishlab chiqarilgan tovarlardan foydalanish bilan) yo‗l qo‗yiladigan bojxona 
protsedurasi; 
– erkin ombor – xorijiy tovarlar bojxona bojlari va soliqlarini undirmasdan va 
ularga nisbatan iqtisodiy siyosat choralarini qo‗llamasdan mos keluvchi hududiy 
chegaralarga yoki binolarga (joylarga) joylashtiriladigan va foydalaniladigan, 
Bojxona Ittifoqi hududida ishlab chiqarilgan tovarlar esa eksport bojxona rejimiga 
muvofiq olib chiqishda amal qiladigan shartlarda joylashtiriladigan va 
foydalaniladigan boj‘ona protsedurasi; 
– maxsus bojxona protsedurasi – Bojxona Ittifoqining bojxona hududida yoki 
uning segaralaridan tashqarida tovarlarning ba‘zi bir kategoriyalaridan bojxona 
maqsadlari uchun foydalanish va (yoki) tasarruf qilishning talablari va shartlarini 
belgilaydi. Ushbu protsedura davlatlar – Bojxona Ittifoqining a‘zolarining 
amaldagi qonunchiligi bilan, shartlarga muvofiq va Bojxona Ittifoqi 
komissiyasining qarori bilan belgilangan tovar kategoriyalariga nisbatan 
o‗rnatiladi [5, 174-bet]. 
Suni qayd qilish lozimki, amaldga bojxona protseduralari potensial jihatdan 
mamlakatda xalqaro logistikani rivojlantirishning muhim omili bo‗lib hisoblanadi, 
chunki ular logistik protseduralarning faol tarzda rivojlanishiga ko‗maklashishi 
ham, ularni sekinlashtirishi ham mumkin.