Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

Pastki o‘z-o‘zidan qizish 
- omborxona, silos yoki xirmonlarda 
saqlanayotgan don uyumining quyi qismlarida (sath yoki silos tubidan 20 
- 50 sm yuqorida) gorizontal qatlam ko‘rinishida rivojlanadi. Bu qatlamli 
o‘z-o‘zidan qizishning xavfli ko‘rinishlaridan biri bo‘lib, unda qiziy 
boshlagan quyi qatlamlarda hosil bo‘lgan yuqori harorat yuqorida 
joylashgan qatlamlarga oson uzatiladi va qisqa muddat ichida don uyumi 
butunlay o‘z-o‘zidan qizib qolishi mumkin. 
Vertikal - qatlamli 
o‘z-o‘zidan qizish siloslarda saqlanadigan don 
uyumlari uchun xosdir, biroq u omborxonalarda ham uchrashi mumkin. 
Uning asosiy sababi omborxona devorining bir tekisda isimaganligi yoki 
sovimaganligi bo‘lishi mumkin, masalan, quyosh ta’sirida silosning bir 
tomoni isishi yoki tutashgan qo‘shni siloslardan devorlar orqali 
issiqlikning uzatilishi. 
Yalpi o‘z-o‘zidan qizish 
o‘z-o‘zidan qizishning shunday ko‘ri- nishiki, 
bunda, qat’iy chegaralangan yon qismlaridan tashqari don uyumi butunlay 
qizib qoladi. 
Don uyumining holati. 
Barcha sharoit va ko‘rsatkichlar ichida 
xarakterlisi hisoblanadi ayniqsa qizish jarayonining jadalligiga uning 
namligi, harorati fiziologik faolligi va mikroflorasi tarkibi
56

---

katta ta’sir ko‘rsatadi. Don massasida kapillyar namlik kam bo‘lishi (suv 
bug‘larining kondensatsiyasi) qizish intensivligiga katta ta’sir ko‘rsatadi. 
Don massasida erkin suv qancha moi bo‘lsa, o‘z-o‘zidan qizish shuncha 
intensiv tarzda yuzaga keladi. 
23- rasm. Don uyumlarida qizish tasviri. 
0‘z-o‘zidan qizish jarayonining namlikka bogiiqligi Lamur, Kleyton 
va Vrenchel tajribalari ma’lumotida yaqqol ko‘rishimiz mumkin.
15-jadval 
Turli namlikda bug ‘doy don uyumida о ‘z-o ‘zidan qizish