Chakana savdoda tovar muomalalarining hisobi va auditi

Tovar-moddiy boyliklari audit ob’ektlari

9

 

Ko’rsatkichlar Nomi 

Moliyaviy hisobot 

shakllaridagi ko’rsatkichlar 

1-shakl 

4-shakl 

Satr raqami 

Satr raqami 

1 

2 

3 

Tovarlar (2900 dan 2980 ning ayirmasi) 

180 

 

Material,  ish,  xizmatlar  uchun  mol  etkazib  beruvchilarga 

to’lanadigan pul mablag’lari 

 

020 

Savdo korxonalarida auditorlik tekshiruvi ichki va tashqi ko’rinishda tashkil 

etilishi mumkin.  

Ichki audit korxona rahbariyatiga bo’ysunuvchi va xodimlar shtatida hisobga 

                                                           

9

 Karimov A.A., Islomov F.R., Avloqulov A.Z. Buxgalteriya hisobi. Darslik. – T.: Sharq, 2004, 

592 b. 

---

19 

olinadigan  shaxslar  tomonidan  amalga  oshiriladi.  Uning  asosiy  maqsadi  savdo 

korxonasida  aktivlarning  but  saqlanishini,  xodimlarning  o’z  vazifalarini  to’g’ri 

bajarishini  tekshirish,  hisob  siyosatiga  rioya  etilishini  ta’minlaydigan  usul  va 

chora-tadbirlarni ishlab chiqishdan iborat. 

Tashqi  audit  esa  tadbirkorlik  faoliyati  bilan  shug’ullanuvchi,  mahsus 

litsenziyaga ega bo’lgan mustaqil auditorlik korxona tomonidan o’tkaziladi.  

Shuningdek, savdo korxonalarida tashqi audit xizmatini to’g’ri tashkil etish 

va samaradorligini oshirish uning me’yoriy-huquqiy asoslarini takomillashtirishga 

bevosita  bog’liq.  Mazkur  korxonalarda  auditorlik  tekshiruvini  o’tkazishning 

huquqiy asoslarini tashkil etuvchi me’yoriy hujjatlar quyidagilarga bog’liq bo’ladi: 



  auditni tashkil qilish; 



  auditorlik tekshiruvini o’tkazish; 



  audit natijalarini umumlashtirish va rasmiylashtirish; 



  auditorlarni tayyorlash va qayta tayyorlash. 

Mamlakatimizda  auditorlik  faoliyatining  huquqiy  asoslarini  O’zbekiston 

Respublikasi  Konstitutsiyasi,  yangi  tahrirdagi  «Buxgalteriya  hisobi  to’g’risida»gi, 

«Auditorlik  faoliyati  to’g’risida»gi  Qonunlar,  “Mahsulot  (ish  va  xizmat)lar 

tannarxiga  kiritiladigan,  mahsulot  (ish  va  xizmat)larni  ishlab  chiqarish  va  sotish 

xarajatlari  tarkibi  hamda  moliyaviy  natijalarni  shakllantirish  tartibi  to’g’risida”gi 

Nizom (2003 yil 25 dekabrdagi 567-sonli qarori asosidagi o’zgartirishlar bilan) va 

boshqa  me’yoriy  hujjatlar  tashkil  qiladi.  Bu  me’yoriy  hujjatlar  talablariga  rioya 

qilish  mamlakatimizda  auditorlik  firmalarining  mavqeyini  oshirish  va  audit 

xizmatlari bozorini rivojlantirishga imkoniyat yaratadi.  

«Auditorlik  faoliyati  to’g’risida»gi  O’zbekiston  Respublikasi  Qonuni 

auditorlik  firmasining  huquq  va  majburiyatlarini,  shuningdek,  auditorlik 

tekshiruvini  o’tkazish  tartibini  ifodalaydi.  Jumladan,  bu  qonunning  9-moddasiga 

ko’ra,  «auditorlik  tekshiruvi  moliyaviy  hisobot  va  boshqa  moliyaviy 

axborotlarning  to’g’riligi  va  qonun  hujjatlariga  muvofiqligini  aniqlash  maqsadida 

xo’jalik  yurituvchi  sub’ektning  moliyaviy  hisobotini  hamda  u  bilan  bog’liq 

---

20 

moliyaviy axborotni auditorlik korxonalari tomonidan tekshirishdir»

10

. 

Shu  bilan  birga,  auditorlik  tekshiruvi  o’tkazilayotgan  savdo  korxonasi 

auditorlik  firmasi  bilan  to’zilgan  shartnomaga  binoan  auditorlarni  tegishli 

axborotlar  bilan  to’liq  ta’minlashi  zarur.  Savdo  korxonalarida  auditorlik 

tekshiruvlarini o’tkazish uchun mijoz-savdo korxonasi auditor talab qilgan barcha 

hujjatlarni  to’liq  hajmda  taqdim  etishi,  mol-mulklar  mavjudligi  va  majburiyatlar 

holatini tekshirishga zarur shart-sharoitlarni yaratib berishi lozim. 

Bozor  munosabatlari  sharoitida  savdo  korxonalarida  tashqi  auditorlik 

tekshiruvini  tashkil  etishning  asosiy  maqsadi  amalga  oshirilgan  savdo 

muomalalarini  mavjud  me’yoriy  hujjatlarga  mosligini  va  ularda  moliyaviy 

hisobotning tuzilish tartibini to’g’riligini aniqlashdan iborat. (2-rasm).