Chakana savdoda tovar muomalalarining hisobi va auditi

 

1.2. Chakana savdoda tovar muomalalari hisobining maqsadi va vazifalari 

hamda me’yoriy – huquqiy asoslari 

Iqtisodiyotni  modernizatsiyalash  sharoitida  chakana  savdoning  savdo 

ob’ektlariga  quyidagilar  tegishlidir:  bozor,  gipermarket,  supermarket,  savdo 

markazi,  savdo  kompleksi,  universam,  univermag,  minimarket,  oziq-ovqatlar 

do’koni,  ixtisoslashtirilgan  do’konlar,  palatkalar,  lotoklar,  avtodo’konlar, 

pavilonlar,  kioskalar,  laryoklar  tovarlar  ishlab  chiqarish  korxonalaridan 

iste’molchilarga  ya’ni  xaridorlarga  yetkazib  berish  savdo  korxonalari  orqali 

---

12 

amalga oshiriladi. Bunda savdo korxonalarida tovarlar hisobini to’g’ri tashkil etish 

sotish xarajatlarini o’z vaqtida hisobga olishda buxgalteriya hisobining o’rni katta 

ahamiyatga  ega.  Buxgalteriya  hisobini  hisob  ta’moyillari  asosida  yuritish  uchun 

buxgalteriya hisobi oldiga quyidagi 1-jadvalda keltirilgan vazifalarni yuklaydi.  

Savdo  korxonalarida  buxgalteriya  hisobini  yuritish,  eng  avvalo  tovar 

aylanmasi rejasi va umumiy ovqatlanish korxonalari xo’jalik-moliya faoliyatlarini 

baholashning  asosiy  mezoni  sifatida,  bajarilishini  nazorat  qilish  uchun  zarur 

axborot  bilan ta’minlanishi kerak.  Xo’jalik  muomalalarini buxgalteriyada  hisobga 

olish o’z vaqtida aks ettirilishi ularni qayd etishning o’zi bilan cheklanmaydi, hisob 

ma’lumotlaridan  ulgurji  va  chakana  savdo  bilan  shug’ullanuvchi  korxonalarda 

tovarlarni  o’z  vaqtida  nazorat  qilish,  ularni  turib  qolmasligi  uchun  o’z  vaqtida 

ta`sir  ko’rsatish  imkoniyatini  beradi.  Shuning  uchun  xo`jalik  yuritishga  aloqador 

xar bir vaziyatda o’z vaqtida qarorlar qabul qilinishi uchun buxgalteriyada hisobga 

olish  jadalligining  oshirilishini  taminlash  muhimdir.  Buxgalteriya  hisobi 

zimmasiga  tovarlarni  umumiy  hajmi  bo’yicha  ham  assortimenti  va  guruhlari 

bo’yicha  yetkazilib  borishi  hamda  realizatsiya  qilish  rejasini  bajarilishi  ustidan 

nazorat qilish yuklanadi. 

Savdoda  o’zluksizlikni  ta’minlash  maqsadlarida  buxgalteriyada  hisobga 

olish  tovar  zahirasining  holati,  ularning  o’z  vaqtida  to’ldirib  borilishi,  tovar 

oborotining  jadallashishi  ustidan  muntazam  nazoratni  amalga  oshiradi.  Savdo 

korxonasi  mulkini  saqlanishi  ustidan  nazorat  qilish  ham  buxgalteriyada  hisobga 

olishning muhim vazifalaridan biri hisoblanadi. 

Tovar moddiy boyliklarni saqlanishi vaqt kamomad, talon-tarojlik hodisalarni 

kamaytirishnigina  emas,  balki  tovarlarni  tashish,  saqlash  va  sotishdagi 

yo’qotishlarni kamaytirishni ham nazarda tutadi. Mulkni saqlanishi, mablag’lardan 

oqilona  va  tejamli  foydalanish  hisobga  olishning  korxona  mulkiga  befarq 

munosabatda  bo’lish,  is`temol  qilish,  o’g’irlash  hollarini  o’z  vaqtida  aniqlabgina 

emas,  balki  oldini  oladigan  sistemasini  talab  qiladi.  Tovar  moddiy  boyliklarni 

su’iste’mol  qilinishini  oldini  olinishi  buxgalteriyada  hisobga  olishni  tashkil  etish 

---

13 

bo’yicha belgilangan me’yoriy aktlar va qoidalari talablariga rioya qilinishi orqali 

ta’minlanadi.