Бахтиёр саидов



Download 107,5 Kb.
bet3/4
Sana21.02.2022
Hajmi107,5 Kb.
#25380
1   2   3   4
Bog'liq
Agrar-munosabatlar-va-agrobiznes

асосий таянч тушунчалар.


аграр муносабатлар - деганда ер билан боглик булган муносабатлар тушунилади. Бу муносабатларнинг объекти ер булса, субъектини ер эгалари, ерда хужалик юритувчиар ерга мехнат сарф килувчи кишилар ташкил килади. Аграр муносабатлар бу иктисодий муносабатларнинг энг кадимийларидан бири хисобланади.
Ернинг кишлок хужалигида ишлатилиши ернинг таклифини ташкил килади. Ер майдон чекланганлиги учун ернинг таклифи ноэластик булади яъни узгармайди. Ерга талабни ошиши уни таклифини купайишини билдирмайди. Кишлок хужалигида аникланадиган ерлар хар хил унумдорликка эга. Ернинг сифати уни унумдорлигида уз аксини топади. Ернинг табиий унумдорлиги ва иктисодий унумдорлиги мавжуд булади.
Тупрок унумдорлигининг пасайиш конуни - хам мавжуд. Унга биноан ердаги хосилдорликни усиш меъёри мавжуд булиб, чексиз уса олмайди. Маълум меъёрга боргандан кейин сарф килинган харажатни самараси пасайиб боради. Ердан хак тулаш шарти билан маълум муддатга фойдаланиш юзасидан келиб чиккан иктисодий алокалар ижара муносабатларини ташкил килади.
рента муносабати - ерга эга булган мулкчилик билан ерни ишлатиш бир-биридан ажралган шароитда пайдо булган ер эгаси ерини узи ишлатмасдан тадбиркорларга ижарага берганда улар уртасида рента муносабати юз беради.
Рента асосан 3 хил булади: 1) Абсолют рента. 2) Дифференциал рента ва 3) Монопол рента.
абсолют рента - ер участкаларининг сифатидан катъий назар ер мулк булгани учун эгалари оладиган рентадир. Абсолют рентанинг мавжуд булишига сабаб ерларда хусусий мулкчилик монополиясининг мавжудлигидир.
дифференциал рента - ернинг сифатига караб олинадиган ва рентанинг абсолют рентадан ортикча булган кисмидир. Дифференциал рента 2 хил булади:
дифференциал рента - 1 ер участкаларининг табиий унумдорлиги ва участкаларининг яхши географик жойда жойлашганлиги жумладан, бозорларга якин узок жойлашувига караб олинадиган рентадир. Ерга кушимча ресурс сарфлаш, ишлов бериш оркали уни унумдорлигини тупрокни иктисодий хосилдорлигини кутариш оширади.
дифференциал рента - 2 Тупрокни иктисодий хосилдорлигини ошириш натижасида дифференциал рента 2 вужудга келади. Дифференциал рента 2 ерга кушимча ишлов бериш оркалми хосилдорлик оширилиб вужудга келишидир.
монопол рента Алохида тиббий иклим шароитига эга булган ута ноёб махсулот етиштириладиган ер учун унинг эгасига туланадиган рентадир. (Масалан чой, кофе ва хакозо) факат ана шундай ерларда камёб махсулотлар ишлаб чикарилади. Уларга талаб катта булган холда таклиф оз булади. Чунки уларни ишлаб чикариш махсус, кам учрайдиган иклим шароитини талаб килади.
рента тулови - ижара хаки шаклига киради, аммо микдори унга тенг эмас. Ижара хакига рентадан ташкари ерга уни эгаси солган капиталга тегадиган процент ва амортизация хам киради. Ернинг ижара хакига асбоб-ускуна, машина мехнизмларга белгиланган ижара хакига боглик булмаган рента киради. Рента микдори хар хил булади.
Ер мехнат махсули эмас, балки табиатнинг кишиларга берган инъомидир. Уни одам яратмаганлиги учун киймати йук, лекин ернинг бахоси булади. Ернинг бахосини шакллантиришда уни узлаштириш ва сифатини ошириш харажатлари иштирок этади. Ернинг бахосига рента микдори таъсир этади. Ернинг бахоси рента микдорига тугри пропорционал, процент даражасига тескари пропорционал узгаради.
агробизнес деганда . Кишлок хужалиги сохасидаги бизнес тушунилади ва у бозор тизимнинг таркибий кисмларидан бири хисобланади. Агробизнес максади бозор оркали фойда куришдан иборат.
агрофирма муайян турдаги кишлок хужалик махсулотини етиштириш, уни саноат усулида кайта ишлашн кушиб олиб борадиган корхонадир. Бундай корхоналар истеъмолга тайёр махсулотларни ишлаб чикарадилар. Агрофирмалар кичик оилавий хужалик асосида хам ташкил топади. Бу ерда кичик хужалик кичик завод билан бирикади.
агросаноат бирлашмалари - агробизнеснинг йирик тури хисобланади. Бундай бирлашма бир неча хужалик ва корхоналар фаолиятини интеграциялаштиради. Бу ерда ишлаб чикаришни бир неча узаро богланган турлари, уларга хизмат курсатувчи ва тижорат иши билан шугулланувчи корхоналар бирлашади.
фермерлар ассоциацияси (уюшмаси) агробизнес ишига хизмат килади. Улар кунгилли ва пайчилик маблагига асосланган уюшма булиб, уз аъзоларига хизмат курсатади ва уларнинг манфаатларини химоя килади.
фермер хужалиги - уйи жойига, мустакил мол мулкига эга булган экинзори, экини, хужалик иморати, хужалик иморати, чорва моли, паррандаси, кишлок хужалик техникаси, асбсоб ускунаси, асбоб-анжоми, транспорти, машиналари, пул, маблаглари, билим савияси, ишбилармонлиги булган хужаликдир. У фоиз олишни, девидент олишни, кредит ва кимматбахо когозлардан фойдаланишни яхши билади.
кишлок хужалиги кооперативи (Ширкат хужалиги) - узига узок муддатли ижарага берилган ер участкадан фойдаланувчи, товар кишлок хужалиги махсулоти етиштириш учун пай усулига ва асосан оила (жамоа) пудратига, фукароларнинг ихтиёрий равишда бирлашишига асосланган, юридик шахс хукукларига эга мустакил эга мустакил хужалик юритувчи субъектдир.



Download 107,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish