Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti

Keywords: 
Turkology, corpus annotation, linguistic resource, Uzbek corpus
1. Kirish 
XXI asrning eng dolzarb ijtimoiy muammolaridan biri tabiiy tillarni saqlab qolishdir. Dunyo 
tillarining elektron korpuslarini yaratish va rivojlantirishda NLP va til texnologiyalariga doir 
tadqiqotlarni izchil ravishda olib boorish dolzarb vazifaga aylandi. Ayniqsa, turkiy tillarning lingvistik 
resurslar bazasini yaratishda standart modellarga asoslanish va ular bo‘yicha dasturiy ta’minotlarni 
yaratish muhim sanaladi. Ayni vaqtda til industriyasiga bo‘lgan e’tibor va qiziqish ortib bormoqda. Xavf 
ostida qolayotgan tillarni saqlab qolish va ularning rivoji uchun xalqaro darajadagi turli tashkilotlar va 
jamg‘armalar orqali qo‘llab- quvvatlanib kelinmoqda. Tillarning elektron bazasini yaratish ularni millat 
tili sifatida saqlab qolish uchun asosiy omillardan biri sifatida ta’kidlanmoqda. Ta’kidlash lozimki, kam 
ta’minli electron resursli hamda xavf ostidagi tillar sirasiga turkiy tillar guruhiga kiruvchi til oilalarning 
ham borligi soha vakillari tomonidan qayd etildi [UNESCO LT4All 2019, TurkLang 2020].
Til hamisha kishilik jamiyatning eng ajralmas aloqa vositasi bo‘lib xizmat qiladi. Uning 
yordamida yangi bilimga erishiladi va egallangan bilim tafakkur va tajriba asosida qayta ishlanadi. 
Bugun til sanoatida kompyuter lingvistikasi, mashina tarjimasi, til texnologiyasi, tabiiy tilni qayta 
ishlash, sun'iy intellekt texnologiyasi kabi terminlar tez-tez qo‘llanilib kelinmoqda. Bularning har biri 
insoniyat tomonidan yaratilgan lingvistik resurs orqali o‘z tadrijiy takomiliga ega [Abduraxmonova 
N., 2020: 51]. 
Shunisi quvonarliki, turkiy tillarning alohida elektron korpuslari allaqachon yaratib bo‘lingan. 
Quyida ana shunday korpuslarning ayrimlarini eslatib o‘tmoqchimiz: turk tilining milliy korpusi (TNC) -
 www.tnc.org.tr ; qozoq tilining Almaty Corpus (NCKL) - veb - corpora.net/KazakhCorpus; oltoy 
tilining korpusi - altay2.gasu.ru; boshqird tilining milliy korpusi - bashcorpus.ru ; boshqird tilining poetik 
korpusi - web-corpora.net/bashcorpus ; tatar tilining milliy «Tugan Tel»- tugantel.tatar ; tatar tilining 
yozma matnlar korpusi - www.corpus.tatar ; o‘zbek tilining elektron korpusi 
http://uzbekcorpus.uz/
 
hamda  
https://corpus-uz.herokuapp.com/
; xakas tili korpusi - khakas.altaica.ru; yoqut tilining korpusi -
28
* Qozon Federal universiteti, Amaliy Semiotika instituti katta ilmiy xodimi, texnika fanlari nomzodi, dotsent 
29
* Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti dotsenti, filologiya fanlari 
bo‘yicha falsafa doktori (PhD), [e-mail]  

---