Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti fizika fakulteti

 

 

 

 

 

---

 

53 

XULOSA. 

 

Malakaviy bitiruv ishi bajarilishi jarayonida mavzuga tegishli adabiyotlar bilan 

tanishildi, kerakli ma‘lumotlar o‘rganildi, tahlil qilindi, xulosalar chiqarildi. 

-  Kichik  sayyoralar  (asreroidlar)  ning  -  asosan  Mars  va  Yupiter  sayyoralari 

orbitalari oralig‘ida harakatlanishi o‘rganildi. 

-  Xuddi  shu  ―belbog‖da  harakatlanuvchi,  o‘lchami  1  km  dan  katta  bo‘lgan  1 

milliondan  ortiq  asteroidlardan  6000  tasining  orbitalari  aniqlangan  va  ro‘yxatga 

kiritilgan.  Yer  orbitasi  atrofida  ham  asteroidlar  harakat  qiladi  va  ular  vaqti-vaqti 

bilan Yerga yaqinlashib turishi tahlil qilindi. 

 

Bulardan  tashqari,  bir  necha  asteroidlarlarning  orbital  harakatlari  va 

yorqinligidagi o‘zgarishlar ham o‘rganildi. 

 

Jumladan:  ―(334)  Chikago‖,  ―(3076)  Garber‖,  ―(3782)  Gelle‖  -  kichik 

sayyoralari tadqiq etildi.   

 

 ―(334)  Chikago‖  kichik  sayyorasi  Quyoshdan  o‘rtacha  3.89  a.b.  masofada 

harakatlanib,  7.682  yilda,  yoki  2805.927  yer  sutkasida  quyosh  atrofida  bir  marta 

to‘liq  aylanib  chiqadi.  O‘rtacha  orbital  tezligi  15.093  km/sek  ga  teng.  ―(334) 

Chikago‖ ni kuzatishda R filtrdan foydalanildi va ekspozisiya vaqti 180 sekundni 

tashkil  etdi.  Shu  tariqa,  kuzatishlar  davomida  ―(334)  Chikago‖  ga  tegishli  141  ta 

ZAQ  tasvirlar  olindi.  Raqamli  tasvirlar:  IRAF  (Image  Reduction  and  Analysis 

Facility)  deb  nomlangan  maxsus  dasturlar  paketi  yordamida  fotometriya  qilinib 

(qayta ishlanib), ularning yorqinlik egri chiziqlari aniqlandi. 

 

―(3782)  Gelle‖  asteroidini  kuzatuv  davrida  asteroidning  ko‘rinma  yulduz 

kattaligi  R  filtrda  o‘rtacha  0.

m

23  magnutudada  o‘zgarishlarga  erishganligi 

aniqlandi.  

Kuzatilgan  asteroidlardan  biri:  (3076)  Garber  asteroidi  hisoblanadi.  U 

Quyoshdan o‘rtacha 2.238 a.b. uzoqlikda harakatlanadi. Absolyut yulduz kattaligi 

13.

m

7  ga  teng  bo‘lib,  diametri  va  massasi  hanuzgacha  aniqlanmagan.  ―(3076) 

Garber‖  kichik  sayyorasini  kuzatishda  ZAQ  (Zaryadli  Aloqa  Qurilmasi) 

kamerasidan  foydalanildi.  Kuzatuvlar  davomida  40  va  120  sekundlik 

---

 

54 

ekspozitsiyada  996  ta  ZAQ  tasvirlar  olindi.  Butun  kuzatuvdagi  umumiy 

ekspozitsiya vaqti 85460 sekundni tashkil etdi. Kuzatish natijalari shundan dalolat 

beradiki,  (3076)  Garber  kichik  sayyorasining  yorqinlik  egri  chizig‘i  sezilarli 

magnitudadagi bir necha soatlik davriy tebranishlarga ega bo‘lgani holda, kuzatuv 

davrida  ko‘rinma  yulduz  kattaligi  asosan  R  filtrda  o‘rtacha  0.

m

25  magnitudaga 

o‘zgarishlar berganligi aniqlandi.  

 

 Olingan  natijalar  shu  kabi  asteroidlarni  va  Yerga  yaqinlashuvchi 

asteroidlarni tadqiq etishda qo‘llanilishi mumkin.