Akula va skatlarning ichki va tashqi tuzilishi, ko’payishi va rivojlanishi

II BOB. SKATLAR TURKUMI.

2.1. Elektr skatlarning tuzilishi. Skatlarning tanasi yassi, rombsimon yoki disk- 
simon bo‘lib, suv tubida yashashga moslashgan. Dum suzgichi in- 
gichka xivchinga aylangan. Skatlar yassi tanasi bilan tutashib ketgan
ko‘krak suzgich qanotlarini to‘lqinsimon tebratib asta-sekin suzadi.
Ayrim skatlarning maxsus himoyalanish a’zosi, masalan, dumining
asosida zaharli shilimshiq modda bilan qoplangan tikani bo‘ladi.
Tropik dengizlarda uchraydigan elektr skatlarda 70 Vt kuchlanishli
elektr zaryadi hosil qiladigan a’zosi ham bo‘ladi. Skatlar zaharli nayzasi yoki elektr zaryadi yordamida o‘z o‘ljasini falajlaydi yoki dushmanini qochishga majbur qiladi. 
Skatlar boshqa ko‘pchilik tog‘ayli baliqlar singari tirik tug‘adi. Ular
kam pushtli bo‘lib, bitta urg‘ochi skat 1–3 tadan 20–30 tagacha
nasl beradi. Ko‘pchilik skatlar dengiz tubidagi mollyuskalar bilan
oziqlanadi. Faqat eng yirik, bahaybat manta suv qa’ridagi mayda
qisqichbaqasimonlar va baliqchalar bilan oziqlanadi. Skatlar
ning 350 ga yaqin turi mavjud. Ba’zi turlari vitaminli yog‘i uchun ovlanadi. 
2 7 - rasm . Skatlax turkumi vakillari: 1 — dengizmushugi, , 2 — arrabaliq, 3 — dengiz tulkisi, 4 — dengiz tulkisini qorintomonidan ko 'rinishi, 5 —dengiz ajinasi yoki manta, 6 —elektrskat;
Arra baliqlar (Pristidae) tanasining shakli akulalarga o'xshash, cho'ziq uzun tum shug'ining ikki yonida yirik tishsimon o'simtalari bo'ladi. Tanasining yassiligi, jabra teshiklari boshining ostki tomonida joylashganligi, ko'krak suzgichlarining og'iz yaqinida boshi bilan tutashib ketganligi, tumshug'ida m o'ylovlarining bo'lm asligi bilan akulalardan farq qiladi. Oddiy arra baliq Atlantika, Tinch va Hind okeanlarining sohilga yaqin joylarida, O'rta yer dengizida uchraydi. Uzunligi 4,8 m, ba'zan 6 m gacha yetadi. Tirik tug'ib, ko'payadi. Dengiz tubidagi loyqadan arrali tumshug'i yordamida organizm lam i kavlab olib yeydi.
Qoziqdum skatlar (Dasyatidae)ning dumida bitta yoki bir necha uzun arrasimon ninasi bo'ladi. To'garak shaklidagi ko'krak suzgichlari boshining oldida tutashib ketgan. Skat o'zini himoya qilganida dumidagi ninasi bilan uradi. Janubiy va mo'tadil dengizlarda tarqalgan.
Qora va Azov dengizlarida, shuningdek, G'arbiy va Sharqiy Afrika ham da Yevropa sohillarida qoziqdum dengiz mushugi (Dasyatis pastinaca) tarqalgan. Bu bahq vitaminli yog' olish maqsadida ovlanadi.
Elektr skatlar (Torpedinidae) tanasi yumaloq , tumshug 'i (rostrumi) bo ‘lmaydi. Dum i kalta, suzgichlari sferik shaklda. Tanasining ikki yonida ko'krak suzgichlari bilan boshi oralig'ida elektr organi joylashgan. Bu organ shaklan  zgargan muskul to'qim asidan iborat. Har bir elektr organi vertikal joylashgan teri katakchalariga o'xsh aydigan yuzlab ustunchalardan iborat. Ustunchalarning orasi g'ovak to'qima bilan to'lgan. Har bir ustuncha elektr batareyasiga o'xshash quyuq m odda bilan to'ldirilgan 350 — 400 diskdan iborat. Skat hosil qilgan elektr razryadi 8 voltdan 220 v oltgach a yetadi. Elektr skatlar dengiz tubida kam harakat qilib yashaydi. Hamma okeanlarnin subtropik va tropik qism ida uchraydi.
Oddiy elektr skat (Torpedo marmorata) Atlantikaning sharqiy sohillarida va O'rta yer dengizida keng tarqalgan. Tog'ayli baliqlar dunyo miqyosida ushlanadigan baliqlarning 1,5 — 2 foizini tashkil etadi. Avstraliya va Yaponiyada ko'pchilik tog'ayli baliqlar ozuqa sifatida ishlatiladi. Akulaning jigaridan vitamin "A"ga boy bo'lgan baliq yog'i olinadi. Bulardan tashqari, akula va skatlaming terisidan poyabzal va galantereiya mahsulotlari tayyorlanadi.
Elektr skatlar ba'zilari elektr tarmog'iga ega, "iblisning obro'si ularga mutlaqo ahamiyatsiz bo'lsa. Elektr skeyt ayol 8 dan 14 gacha mayda, margoldlar va tug'ilishdan elektrotexnika qobiliyatiga ega bo'lgan yoshlar bilan ko'payadi.
Bemalol elektr skatlari Jabrlanuvchingiz kuchlanish bilan 60 voltga yetib boradigan kuchlanish bilan. Skat elektr ichaklarini "nurlar" bilan beradi, skeytning tanasida ishlab chiqarilgan umumiy kuchlanish 300 voltga yetishi mumkin. Skeytning "elektr potentsiali" uchun javobgar bo'lgan agentlar dumboqchining tagida joylashgan: tananing qorin tomoni (katod) va orqa miya (anod). Ushbu "elektr zarbalar" ishi uchun miyaning o'ziga xos nisbati mas'uldir. Bu sodir bo'lishi bilanoq xavfli vaziyatElektr hillini darhol qo'llaydi, chunki uning elektr zaryadini saqlab qolganda, uning tanasida hozirgi harakatga reaktsiya bermaydigan "izolyatsiya qilingan" joylar mavjud.
Tropik, subtropik va okeanlarning iliq mo''tadil hududlaridagi elektr rodlari jonli. Ular uchta oilaga bo'lingan (Movero, Gnet va Narcochusov, bu 36 turni o'z ichiga oladi. Odatda o'stirilmaydigan skoglar katta o'lchamlarBiroq, nusxalar (Atlantika turiga) uchadi, uzunligi 2 metrga yetib, 90 kilogrammdan ko'proq og'irlik qiladi.
Elektr rodlari barcha turdagi elektr rodlar, toshli suv, qoyali va qumli yoki qumli pastki qismi, ular asosan baliqlari: qizil ikra, qizil rang, ilon. Skripting hali ham pastki qismida yotgan va "oziq-ovqat" yaqinida suzishni "oziq-ovqat" yaqinida suzishni, qurbon maqbul masofada joylashgan bo'lsa, uni "elektrlashtirilgan" tanasi (maxsus - ko'krak qafasi) bilan quchoqlaydi. 15 ketma-ketlikda ketma-ket ketma-ket seriyani hayratda qoldiradi. Bunday "quchoqlash" dan keyin jabrlanuvchi shunchaki qarshilik ko'rsatolmaydi, bu prodonga erishdi. Bunday istisno, faol bo'lmagan va sekin, mohiyatan, elektr konstruktsiyasi har doim eng tez va qiyin bo'lgan baliq turlariga ta'sir qiladi. Skeytning tanasi bilan elektr energiyasini etkazib berish ma'lum vaqtdan keyin batareya zaryadiga o'xshash vaqtdan keyin tiklanadi.
Imtiologlarning ta'kidlashicha, agar "elektr energiyasi" ning to'plangan qiyalik oqimidan hayratda qoladi, agar u "elektr" ning to'plangan qiyaliklari biroz bo'ladi, chunki uning konkida haddan tashqari tarkib uni to'liq mavjudligidan saqlaydi; Skatni ushlab turmang dengiz suvi Qorin va orqaga bir vaqtning o'zida, bu "batareyalar" ning joylashuvi; Odamning terisiga zarar bo'lmaydi. Ushbu qoidalarga rioya qilmaslik odam uchun halokatli rol o'ynashi mumkin. "Scatamiya" joylarida bunday muammolardan xalos bo'lish uchun umuman suzishni yoki o'zgacha gidrokasledagi suvni kiritmaslik yaxshiroqdir va iloji bo'lsa, pastki qismiga tegmang - foydalanishning eng sevimli joyidir elektr konkida.
Elektr tingriamaldagi 10 dan 200 voltgacha ishlab chiqarishga qodir dengiz xaftaga kirishi haqida gapiradi. Baliq nafaqat shu tarzda himoya qiladi, balki o'ldiradi!
Elektr konkida tavsifi
Toifaga elektrov skatov60 dan ortiq turdagi 4 ta oila mavjud. Skatning tanasi disk shaklida va uzunligi 50 sm uzunlikka etadi, tana massasi 100 kg gacha! Biroq, bu chegara emas! Eng ko'p katta vakil U 1,2 metr o'lchamdagi qayd etilgan. Bunday baliq juda qiziq rangda - ba'zi vakillar ko'k va qumli rangdagi monopon rangga ega, boshqalari butun tanadagi motli rasmlari bor. Skatning dumi tana uzunligidan 1,5 baravar oshishi mumkin, tashqi ko'rinishi, ingichka va oqlangan qilichga o'xshaydi. Ammo Fin nafaqat tananing yon tomonlarida, balki dumida ham. Baliq juda yomon ko'zdan kechirgani uchun tabiat ularni iloji boricha yuqoriroq tartibga solishga buyurilgan. Bu tananing tanasining yon tomonlarida oqimlarni ishlab chiqaradigan va himoya va ovlashga mo'ljallangan malika organlari.
Bu sog'liqqa ta'sir qilmaydi, deb aytmaymiz. Axir, kichik ozod qilishbu faqat og'riqni keltirib chiqaradi, u hali ham falaj bo'lishi mumkin va faqat kamdan-kam hollarda eng kuchli holatlar bilan o'ldirishga qodir.
Skat hayoti Gil orollari, qumli plyajlar va riflarda, siz deyarli har qanday dengizda va okeanda uchrashishingiz mumkin. Boshqa paytlarda baliq 100 metr chuqurlikka singib ketadi va uni kashf etish qiyin bo'ladi. Agar siz maqsadni yo'lga qo'ygan bo'lsangiz, dengizda yashovchi dengizni ko'rsangiz, to'g'ridan-to'g'ri tropik iqlimga kerak.