Abdullayeva sarvinoz

Katta,kichik- leksemasi leksik antonimlikni yuzaga keltirib, yosh  jihatdan o’zaro 
zidlikni  ko’rsatmoqda.  Bunda  katta  –  “yosh  jihatdan  ulug’,  yoshi  ortiq” 
(O’TIL.I.372-bet)  kichik-“yosh  jihatdan  yosh”  (O’TIL.I.389-bet)  ma’nolarini 
ko’rsatadi.  
     Ne-ne erlar o’tdi, hokimi davron, 
Biri  dono edi, birovi-mergan. 
Botirlar bor edi ko’ksini kergan, 
Birov oz yashadi, birovi  uzoq. 
                                       (“Qutadg‘u bilig” 134-bet) 
Oz-  “son  yoki  miqdor  jihatdan  uncha  ko’p  bo’lmagan,  kam”  (O’TIL.I  525-bet), 
uzoq-“biror kimsa yoki narsadan katta masofa bilan ajralib turadigan, undan ko’p 

---

66 
 
naridagi; yiroq, olis;  davomli;”  (O’TIL.II 267-bet)ma’nolarini bildiradi. Ko’rinib 
turganidek  mazkur  so’zlar  nutqdan  tashqari  holatlarda  zidlikni    hosil  qilmaydi. 
Ammo  adib  bu  so’zlarni  ularning  “kamlik  va  davomlilik”  semalari  bilan  o’zaro 
antonimlikka kirishtirgan. Bu esa ma’nodagi jozibani ta’minlovchi vosita sifatida 
xizmat qilmoqda.  
Xulosa  o‘rnida  shuni  aytish  mumkinki,  lirik  asar  insonga  zavq  beradi, 
ruhiyatini tetiklashtiradi, kitobxonda unga nisbatan qiziqish uyg‘otadi.  “Qutadg‘u 
bilig”ning  tarixiy  asar  ekanligi  esa  bu  qiziqishni  yanada  kuchaytiradi.  Adib 
qo‘llagan zid ma’noli so‘zlar bo‘lsa tarixiy asarning til xususiyati naqadar boyligi 
va  adib  mahoratini  namoyon  qilib,  dunyoqarashimiz  yanada  kengroq 
shakllanishida juda katta ahamiyat kasb etadi.  
 
 
 
 
 
 

---

67