A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

Lindley 
sorbariyasi 
(Sorbaria
L indllegana (W ail) Max.) va O lga sorbariyasi (Sorbaria Olgae

---

Zinserl.) 
kabi turlari ko‘kalamzorlashtirishda manzarali o ‘simliklari 
sifatida foydalanish uchun tavsiya qilinadi.
PIROKANTA (PYRACANTHA)TURKUM I
Bu turkumning bittagina 
Qizil pirokanta (Pyracantha coscinea
Roem.) 
turi bor. U tikanli buta bo‘lib, b o ‘yi 2-2,5 m ga yetadi. 
Novdalari sertuk, barglari cho‘ziq, ellipssimon yoki lansetsimon, b o ‘yi 4 
sm gacha, po‘sti qalin, yaltiroq, to‘q yashil b o ‘lib, kuzda tiniq qizil 
rangga kiradi. Gullari mayda bo‘lib, to‘pgul hosil qiladi.
Ular oq yoki sariq pushti. Toshkent shahri sharoitlarida apreldan to 
may oyigacha gullab turadi, nektarli o‘simlik. Mevasi sharsimon, qizil, 
diametri 5-6 mm.
Ular avgustda yetiladi. Bu buta urug‘idan ko‘payadi. Urug‘lari 
kelgusi yilning bahorigacha tupida 
saqlanadi. 
U yorug‘sevar, 
qurg‘oqchilikka chidamli, yer tanlamaydigan o ‘simlik. Pirokanta 
yovvoyi holda Qrimda va Kavkazda tarqalgan. U nihoyatda chiroyli 
o‘simlik, ko‘kalamzorlashtirishda keng foydalanish uchun hamda yashil 
to‘siq va ihota daraxtzorlari barpo etish uchun ekish tavsiya etiladi.
M USHM ULA (M ESPILUS) TURK UM I
Bu turkumda ikkita 
oddiy m ushmula (M espilus germanica L.) va
yaponiya mushmulasi (Mespilus japonica L.) 
turlari va bir necha 
duragay shakllari bor. Bu sershox va serbarg o ‘simlik bo‘lib, bo‘yi 3-6 
m, diametri 20 sm ga yetadi. Po‘stlog‘i qo‘ng‘ir yoki kul rangda. 
Barglari cho‘ziq-ellipssimon, bo‘yi 14 sm, eni 7 sm, yuz tomoni xira, 
to‘q yashil, orqa tomoni xira-yashil rangda. Barg yozib bo‘lgandan 
so‘ng gullaydi. Gullari yirik, oq, diametri 5 sm bo‘lib, kalta novdalar 
uchida to‘da-to‘da joylashadi.
Mevasi ko‘p, sariq yoki qizg'ish rangda, diametri 4 sm dan 7 sm 
gacha. Bu buta soyaga, qurg‘oqchilikka va issiqqa chidamli. Unumdor, 
ayniqsa, ohakli yerlarda yaxshi o ‘sadi. Undan chiroyli yashil to ‘siq 
yaratish mumkin. Shu maqsadda mamlakatning janubiy hududlarida 
ekiladi. MDH ning janubida - Kavkaz va Markaziy Osiyoda tarqalgan 
bo‘lib, Yevropa qismida sovuqdan zararlanadi. U Eronda va K ichik 
Osiyoning sharqi-janubida ham uchraydi.
Yog‘ochi juda qattiq bo‘lib, duradgorlikda ishlatiladi. Bargi 
po‘stlog‘i va xom mevalari tarkibida oshlovchi moddalar bor. M evasi 
yirik bo‘lib, iste’mol qilinadi, tarkibida tishni qamashtiruvchi m oddalar

---

b o iib , ular ichak-oshqozon kasalliklariga foydali ta’sir etadi, ayniqsa, 
oshqozonning yalligianishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.