A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

38-rasm. Qizil do Чапа.
Birinchi yillari sekin o ‘sadi, 8-9 yoshlarida bor yo‘g ‘i bir m etrga 
o ‘sadi. Maksimal balandlikka 30-60 yoshida yetadi. Ildiz tizim i

---

tarvaqaylagan, gorizontal ildizlari ona daraxtdan 8-10 metr masofagacha 
o ‘sadi. D oiananing bu xususiyati tog‘ o ‘rmon melioratsiyasida 
eroziyaga uchragan va yuvilishga moyil tog‘ yonbag‘irlarini mustah- 
kamlashda qadrlanadi va k o ‘plab ekiladi.
Oltoy d o ia n a si (C rataegus altaica Lange.). 
Ushbu do‘lana turi 
Oltoy, Tyan-Shan, Pomir-Oloy tog‘larida va MDH ning Yevropa 
qismida keng tarqalgan. Pomir-Oloyda 1500-3000 metr balandliklarda 
toshloq va qumloq yerlarda o ‘sadi. Sof do‘lanazorlar tashkil etmaydi, 
aksincha archa, qayin, qatrang‘i turlari bilan aralash o ‘sadi. 0 ‘rmon 
melioratsiyasi uchun juda qimmatli daraxt turi.
Butasimon shox-shabbasiga ega daraxt, 5 metr balandlikka ega. 
Novdalarida 1-5 sm gacha uzunlikdagi tikanlari mavjud bo‘lib, 
jigarrangda. Iyun oyida gullaydi. Gullari yarim zontiksimon shaklda, 
oqish sarg‘ish rangda. Mevalari avgust-sentabrda yetiladi, sharsimon 
qirrali qahrabo olovrang, iste’mol uchun yaroqli. Mevasi unsimon, 3-5 ta 
urug‘danakchasi bor. U rug‘idan ko‘payadi.
Do‘lananing xalq xo‘jaligidagi ahamiyati katta, undan har xil 
maqsadlar uchun foydalanish mumkin. U aholi yashash joylarini 
k o ‘kalamzorlashtirishda to ‘da-to‘da yoki qator qilib ekiladi. Parklarga 
k o ‘pincha yarim yumshoq do‘lana 
(Crataegus submollis Sarg.) 
turi 
k o ‘p ekiladi. Ular oval shaklidagi chiroyli shox-shabbasi va yirik 
mevalari bilan, ayniqsa, ko‘zga tashlanadi. D oiananing pushti rang, 
qat-qat gulli 
shaklini 
(Crataegus monogyna f. plenogort Jacg.)
b o g iarda ekish maqsadga muvofiq. Shaharlar atrofida yashil mintaqalar 
barpo etish uchun d oiananing