b o i m a s a virus genomi transkripsiyasi yarim iga yetib to 'x ta b
qola-
di. y a 'n i R N K ning faqat 60 ta nukleotiddan (tne'y orda 9000 tadan
ortiq nukleotiddan) iborat b o i g a n qism igina transkripsiya qilinadi
(ishlab chiqariladi). B undan tashqari. tat geni xo 'j ay in (ni bemor)
organizmidagi qon tomirlari endoteliy hujayralari dan duksim on
hujayralar (y a'n i Kaposhi Sarkomasi hujayralari) o'sib. rivojlani-
shini kuchaytiradi.
5. Gen v if (viral infectivity factor) - ushbu genning m ah-
suli m olekula og'irligi 23 kD ga teng b o i g a n oqsildir. u 192 ta
am inokislotadan tuzilgan. M utagenez qilib o 'tk az ilg a n
tajribalar
shuni ko'rsatdiki, ushbu genning oqsili OIV replikatsiyasi uchun
ju da ham zarur emas. Bu gen b o i m a g a n d a viruslar hosil b o i i s h
miqdori biroz pasayadi. xolos. am m o butunlay to 'x ta b qolmaydi
va viruslarning bir hujayradan boshqa hujayralarga yuqishi davom
etaveradi.
6. Gen n e f (negative early factor) - m olekula og'irligi 2 4 -2 5 kD
yoki 27 kD b o i g a n oqsilni kodlaydi. Bu oqsilga qarshi organizm-
da ishlab chiqarilgan antitanachalar boshqa
barcha antitanachalar-
dan (adabiyotlarda 12 oy oldin aniqlanganligi haqida m a i u m o t l a r
bor) oldin aniqlanadi. Bundan tashqari. bu gen o rganizm ga tushgan
virus miqdori ju d a oz b o i g a n d a ham har xil hujayra nishonlam i
zaralashini determinatsiva qiladi (ya'ni kuchaytiradi. tezlashtiradi)
(low multiplicities o f infection).
7. Gen vpu (virus protein U) - bu gen OIV-1 da m avjud, OIV-
2 da esa b o i m a y d i. Bu genning mahsuloti 81 ta aminokislotadan
tuzilgan va 16 kD og'irlik ka ega b o i g a n oqsildir. M utant vpu geni
bilan o'tkazilgan tajribalar shuni ko'rsatdiki, bu gen b o i m a s a yan
gi virionlar hosil bo'lishi 5 - 1 0 barobar kamayadi xolos.
amm o
to'x ta b qolmaydi. Shuningdek, viruslarning sitopatogenligi ham
kamaym aydi. Nishon hujayralarda virus q o b i g in i n g oqsili. guruh
antigen lari va polim eraza fermentlari 5 barobar k o 'p y i g i l i b qoli-
shi kuzatildi. Dem ak. bu gen m orfogenezda va hujayralardan viri-
onlarning ajralib chiqishida funksional rol o'y naydi.
15
www.ziyouz.com kutubxonasi
8. G en vpx (virus protein X) - bu gen OIV-2 virusida bor. am m o
OIV-1 da v o'q . Bu gen kodlaydigan oqsilning m olekula og'irligi
14 kD ga teng va 112 ta am inokislotadan tashkil topgan.
Bu oqsil
virusning o g'irligining 10 % ni tashkil qiladi. Bu genning funksi-
yasi hozircha n o m a'lum .
9. Gen rev (regulator o f virus) - m olekular og'irligi 19-20 kD
b o'lgan oqsildan iborat, u vadroning ichida. aniq ro g ’i yadrochada
joylashgan. M utant rev geni bilan o ’tkazilgan tajribalarda aniqlan-
diki. bu gen b o 'lm asa O IV replikatsiyasi butunlay to'xtaydi. De-
mak. bu g enning biologik funksiyasi virusning informatsion RN K -
sini yadrodan (bu jo v d a u sintez qilingan) sitoplazm aga (bu
yerda
undan nusxa olinib. oqsillar ishlab chiqariladi) vetkazib berishdan
iborat.
10. Gen vpt (virus protein T) - bu genning xarakteristikasi va
m ahsuloti hozirgi kungacha adabivotlarda yoritilmagan.
1
1. G en vpr (virus protein R) - bu genning mahsuloti 96 ta a m i
nokislotadan tuzilgan. m olekula og'irligi 15 kD bo'lgan oqsildir.
Bu genning funksiyasi yangidan paydo b o 'lg a n virionlar bilan y a n
gi zararlangan nishon hujayralarda. hali tat geni o 'z ishini boshla-
m asdan turib, transkripsiyani transaktivatsiya qilishdir A g ar bu gen
b o 'lm a s a minimal m iqdorda ishlab chiqarilgan R N K ning miqdori
tat genini yetarlicha m iqdorda ishlab chiqarishga kamlik qiladi va
OIV repl ikatsiy a qilmaydi.
Yuqorida keltirilgan genlar tarkibidan k o ’rinib
turibdiki, OIV-1
va OIV-2 genomlari tuzilishi orasida 1 ta farq mavjud. Ikkala vi
rus turlari uchun 10 tadan gen um um iy hisoblanadi. am m o OIV-1
da vpu geni m avjud bo'lib, OIV-2 da esa vpx geni bor. ikkala vi-
ruslarning genetik tuzi 1 ishidagi farq shundan iborat. OIV-1 va OIV-
2 larning biologik xususiyatlari bir xil- ikkalasi ham C D 4 retsep-
torlari bilan spetsifik birlashishadi. A m m o ular orasida farq ham
bor: OIV-1 ning C D 4 hujayra bilan bog'lanishi OIV-2 ga nisbatan
bir necha barobar yuqori. OIV-2 bilan zararlangan bem orlarda k a
sallik
biroz sekinroq, vanada surunkaliroq kechadi, am m o uning
16
www.ziyouz.com kutubxonasi
ham natijasi bemorning o i i m i bilan yakun topadi. Bundan tash
qari, yuqorida aytib o 'tilganidek OIV-2 k o 'p roq Afrika qit'asida
uchraydi. OIV-1 bilan zararlanganlarda OITS davriga o ’tish OIV-2
bilan zararlanganlarga nisbatan tezroq yuzaga chiqadi. Bir vaqt-
ning o ’zida ham OIV-1 bilan. ham OIV-2 bilan zararlanish hoi lari
ham kuzatilishi mumkin.
Barcha retroviruslar kabi OIV ham o ‘ta o 'zgaruvchanligi bi
lan ajralib turadi. Yangi hosil b o 'lg an viruslarning birortasi o 'z id a n
avvalgi virusning genetik tuzilishini 100 % takrorlamaydi, albatta.
o ‘zgarishi bo'ladi. bu o'zg arish gripp virusidagiga nisbatan 5 baro
bar yuqoridir. Shuning uchun kasallikning
dastlabki paytlaridagi
viruslarga nisbatan ishlab chiqarilgan antitanachalar keyin paydo
b o 'lgan viruslarni «tanimasligi» mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: 
