A ashirov, sh. Atadjanov

Avstraliya va Okeaniya xalqlari, Osiyo xalqlari,
Amerika xalqlari, Afrika xalqlari, Yevropa xalqlari
 
deb b o li-
nishni keltirishimiz mum kin.
Xo‘jalik madaniy tiplar 
— jahon xalqlarining ibtidoiy jam iyat 
davri (qadim gi to sh , bronza va tem ir asrlari)dagi ijtim oiy- 
iqtisodiy taraqqiyoti, turlicha tabiiy sharoitda joylashishi va 
moslashishi ular hayotida turli tipdagi xo‘jalik-m adaniyatlam i 
vujudga keltirgan edi. X o ‘jalik-m adaniy tip lar dastaw al m uay­
yan jam iyatda ustuvor ishlab chiqarish bilan b o g iiq b o iib , har

---

bir tarixiy davrda kishilarning tevarak-atrofdagi rnuhit bilan 
aloqa xarakterini belgilaydi.
Kishilarning mashg'uloti va ishlab chiqarish qurollari, turar 
joylari va uy-ro‘zg‘or jihozlari, taomlari va kiyim-kechaklari, 
transport vositalari va boshqa tiplari asosida, muayyan jam iyat­
ning ijtim oiy tuzu m in i ham aniqlash m um kin. M a’naviy 
madaniyat xususiyatlari, xalqning asosan, urf-odatlari, tasviriy 
san’ati, e ’tiqodi va folklorida yorqin namoyon b o iad i. Xo‘jalik- 
madaniyti planning birligi va o ‘zaro bog‘liqligi muayyan ijtimoiy- 
iqtisodiy taraqqiyoti va bir-biriga yaqin geografik muhit bilan 
bog‘liq b o iib , o ‘zgaruvchan xarakterga ega.
Eng qadimgi davrlarda paydo boigan etnoslarning xo‘jalik- 
m adaniy tip i issiq tropik va subtropik iqlimli o ‘lkalardagi 
ovchilik, termachilik va sohillardagi baliqchilikdir. Namli tropik 
va subtropik joylarda ikkinchi madaniy-xo‘jalik tipi, ichki issiq 
iqlimdagi qo‘l mehnatli dehqonchiligi tarqalgan bo‘lib, bunga 
qisman ovchilik-terimchilik va baliqchilik xo‘jaliklari yordamchi 
hisoblangan. Iqtisodiyot va texnika taraqqiyotida yangi sifat yaratgan 
uchinchi m adaniy-xo‘jalik tip i m otiga dehqonchiligi bilan 
chorvachilik qo‘shilishi natijasida paydo bo‘lgan.
Keyingi davrdagi fan-texnika taraqqiyoti butun jahondagi 
a n ’anaviy xo‘jalikm adaniy tiplarga jiddiy o ‘zgartirishlar kiritdi. 
Yevropa va Amerikadagi eng rivojlangan mamlakatlarda aholining 
ko‘pchiligi industrial sohaga jalb etildi, a n ’anaga aylanib qolgan 
qishloq xo‘jaligi o ‘rniga yuksak taraqqiy etgan tovar dehqonchiligi 
va intensiv chorvachilik, plantatsiyali qishloq xo'jaligi paydo 
boiadi. XX—XXI asrning boshlarida an ’anaviy xo‘jalik-m adaniy 
tip lar barham topaboshladi va saqlanib qolgan belgilari yangi 
mazmun bilan boyimoqda.