4-mavzu. Registrlar, Xotira va uning ishlash imkoniyatlari Reja: Registrlar turlari

Registrli kesh-xotira 
Registrli kesh-xotira — nisbatan katta sig’imli yuqori tezlikli xotira bo’lib, u 
AX va MP o’rtasida buferdir va amallar bajarish tezligini oshirish imkonini beradi. 
Uni berish generatorining taktli chastotasi 40 MGc va undan yuqori bo’lgan SHK 
larda yaratish maqsadga muvofiqdir. Kesh-xotira registrlariga foydalanuvchi 
murojaat ega olmaydi, shuning uchun ham uni kesh (Cache) deb nomlangan, bu 
ingliz tilidan tarjima qilganda «maxfiy joy» ma’nosini bildiradi. 

---

Kesh-xotirada MP olgan yoki o’z ishining yaqin taktlarida oladigan qiymatlar 
saqlanadi, bu qiymatlarga tezda murojaat qilish dasturning navbatdagi buyruqlarini 
bajarish vaqtini qisqartirish imkonini beradi. Dasturning bajarilish vaqtida AX dan 
birmuncha ilgari uqilgan qiymatlar kesh-xotiraga yoziladi. 
Natijalarni yozish principi bo’yicha kesh-xotiraning ikki tipi bor: 
•
«teskari yoziladigan» kesh-xotirada amallarning natijalari u AX ga 
yozilishidan oldin kesh-xotirada qayd qilinadi, keyin esa kesh-xotira nazoratchisi 
bu qiymatlarni mustaqil ravishda AX ga qaytadan ko’chirib yozadi; 
•
«to’g’ridan to’g’ri yoziladigan» kesh-xotirada amallarning natijalari bir 
vaqtning o’zida parallel ravishda ham kesh-xotiraga, ham AX ga yoziladi. 
80486 MP laridan boshlab mikroprotsessorlar o’zining sozlangan xotirasiga ( 
yoki 1-darajali kesh-xotiraga) ega, shu bilan, xususan, ularning yuqori unumdorligi 
kelib chiqadi. Pentium va Pentium Pro mikroprotsessorlari qiymatlar uchun 
alohida va buyruqlar uchun alohida kesh-xotiraga ega: Pentium da bu xotira 
sig’imi katta emas — 8 Kbaytdan, Pentium MMX da — 16 Kbaytdan, Pentium Pro 
da 1-darajali kesh-xotiradan tashqari, mikroprotsessor platasiga sozlangan va 
mikroprotsessorning taktli chastotasida ishlaydigan, sig’imi 256 yoki 512 Kbayt 
bo’lgan 2-darajali kesh-xotira ham mavjuddir. 
Shuni inobatga olish kerakki, hamma MP larda 
2-darajali 
qo’shimcha kesh- 
xotira ishlatilishi mumkin, u MP dan tashqarida bosh platada joylashtiriladi va 
sig’imi bir necha megabaytlargacha etishi mumkin. 
Izox, Tezkor xotira dinamik (Dynamic Random Access Memory — DRAM) 
yoki statik (Static Random Access Memory — SRAM) tipidagi mikrosxemalarda 
qurilishi 
mumkin. 
Xotiraning 
statik 
tipi 
sezilarli 
darajada 
yuqoriroq 
tezkorlikka ega, lekin dinamik tipga qaraganda ancha qimmatroqdir. SRAM 
registrli xotiraning (MPX va kesh-xotira) asosi hisoblanadi, asosiy xotirada 
TeSKJK, ning asosini odatda DRAM-mikrosxemalar tashkil etadi.