4-ma'ruza. Mantiqiy fikrlash usullari

2. Assosatsiyali fikrlash usuli 

 

Shuni ta'liklash kerakki, insonning xotira mexanizmi quruq axborotni 

yoqtirmaydi,  xotiraga  mustahkam  o'rnashishi  uchun  axborot  sezgilarga 

bog'langan bo'lishi kerak.  

Masalan,  korxonadagi  jihozni  tasavvur  qilganda  uning  shovqinini, 

undan chiqayotgan chang, tutun, bug', hid, issiqlik va yorug'likni, mexanik 

ishlov berilayotgan materialning qattiqligini, og'irligini his qilishimiz kerak. 

Shuningdek,  kayfiyatimizga  ta'sir  qiladigan  holatlarni,  masalan, 

hayratlanarli  darajadagi  ish  unumini,  sachrab  ust-boshimizni  iflos  qilishi 

mumkin  bo'lgan  suyuqlik  yoki  zarrachalarni,  kuchli  vibratsiyani,  elektr 

tarmog'idan tok urishi yoki olov chiqishini tasavvur qilishimiz kerak. 

Assotsatsiyali fikrlash usuli biror texnologik jarayondagi ketma-ketlikni 

esda  saqlash  uchun  juda  qulaydir.  Masalan,  texnologik  jarayondagi 

jihozlarni, ularning vazifasini, ish unumini, xavfli hududlarini, moddalarning 

holatini esda saqlash uchun juda katta axborotni yod olish zarur. Bunday 

holatda tasavvurlarimizni sezgilar bilan boyitish, fantaziyadan foydalanish 

orqali yuqori samaraga erishish mumkin. 

Masalan, quyida jihozlar va jarayonlarning nomini aytmasdan umumiy 

tarzda bayon qilamiz. Hayolan korxonaga kiramiz.  

Birinchi jihozning shovqiniga chidab bo'lmaydi, undan chiqayotgan hid 

nafasni  bug'adi.  Tezligi  shunchalik  yuqoriki,  bir  o'zi  kuniga  yarim  soat 

ishlasa  ham,  korxonadagi  barcha  jihozlarga  yarim  tayyor  mahsulotni 

yetkazib bera oladi.  

Keyingi  turdagi  jihoz  2  ta  ishchi  tomonidan  boshqariladi.  Bu  jihoz 

texnologik jarayondagi eng nozik operatsiyani bajaradi, korxonada bunday 

jihozlardan 50 ta o'rnatilgan. 

Uchinchi turdagi jihoz mexanik jihoz bo'lib juda ehtiyot bo'lib ishlashni 

talab  etadi.  Qaysidir  bir  yili  bitta  ishchining  yengini  tortib  ketgan. 

Yaxshiyamki,  elektron  saqlash  tizimi  o'tnatilganligi  sababli  jihoz  osha 

soniyada taqa-taq to'xtagan. Ishcniga hech narsa bo'lmagan. 

To'rtinchi jihoz Germaniyadan keltirilgan, mahsulot sifati a'lo darajada. 

30 yildan beri remont ko'rmasdan ishlaydi. Bu jihozning narxi juda yuqori, 

korxonadagi barcha jihozlarning narxining yig'indisidan 10 barobar katta. 

E'tibor  bergan  bo'lsangiz,  bu  texnologik  jarayonni  bayon  qilishda 

insonga  ijobiy  yoki  salbiy  ta'sir  ko'rsatadigan  omillar  sanab  o'tilgan. 

Bunday axborot quruq axborotga nisbatan ancha ta'sirchan va esda yaxshi 

saqlanadi. 

Yuqorida keltirilganlardan shunday xulosa qilish mumkin: 

1. Biror ketma-ketlikni eslashda yod olish  usullaridan foydalanish va 

ozgina ijodkorlik yaxshi samara beradi. 

2.  Bu  usullarni  bilishning  o'zi  kifoya  qilmaydi.  Kimyoviy-texnologik 

bilimlarni esda yaxshi saqlash uchun tizimli tarzda mashq qilib, bu usullarni 

qo'llashni avtomatizm darajasiga yetkazish zarur. 

 

---