1-мавзу: «Мещнат социологияси» фанининг ма=сади, вазифалари ва ижтимоий–и=тисодий фанлар билан узвий бо\ли=лиги

9.Tarbiyalash  vazifasi.  Jamoaga  rahbarlik  faqat  yuqori  mehnat  unumdorligiga 
erishish  va  sifatli  mahsulot  ishlab  chiqarilishini  ta’minlashdangina  iborat  bo’lmay, 
jamoada  uyushqoqlik  bilan  mehnat  qilishga  va  yashashga  qodir,  yuksak  mehnat  ahloqiga 
ega xodimlarni tarbiyalashni ham ko’zda tutadi.  
 
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: 
 
1.Aliqoriev N.S. va boshqalar. «Umumiy sotsiologiya». Toshkent-1999 yil, 131-139 
betlar.  
2.Lavrinenko V.N., Nartov N.A., Shabanova O.A., Lukashova G.S. «Sotsiologiya». 
Moskva: «YUNITI»-1998 yil, 196-212 betlar. 
3.Osipov  G.V.  «Otdelnie  otrasli  sotsiologicheskogo  znaniya».  Slovar-spravochnik. 
Moskva: «Nauka»-1990 yil, 214-216 betlar.  
4.Osipov  G.V.,  Kovalenko  yu.P.,  Shipanov  N.I.,  Yanovskiy  R.G.  «Sotsiologiya». 
Moskva: «Misl»-1990 yil, 256-263 betlar.   
5.Sotsiologicheskiy slovar. Minsk: «Universitetskoe»-1991 yil, 390-393 betlar.  
Shoyusupova N.T. «Mehnat sotsiologiyasi». Toshkent-2004 yil, 43-53 betlar.     
     
4-mavzuni mustahkamlash uchun test topriqlari. 
1.Mehnatkashlarning  yagona  maqsad,  faoliyat  yo’lida  birlashgan,  uyushgan, 
boshqaruv, intizom va javobgarlik organlariga ega guruh nima deb ataladi?  
a)sinf   
b)tabaqa 
v)jamoa  
g)jamiyat  
d)oila 
2.Tashkilot sifatida jamoa nima orqali tartibga solinadi?  
a)intizom  
b)manfaat 
v)qonun  
g) huquq 
d)axloq 
3.Qaysi birlik kishilarning ma’lum bir yo’nalishdagi birligini ifodalaydi?  
a)umumiy  
b)partsial 
v)integral  
g)funktsional 

---

 
33 
d)tizimli 
4.Jamoa rivojlanishining tashqi (ob’yektiv) shartlariga nimalar taalluqli?  
a)moddiy baza   
b)ish haqi darajasi 
v)nufuz tuyg’usida aks etadigan ishlab chiqarishning ahamiyati.  
g)a va b javoblari to’g’ri  
d)a, b va v javoblari to’g’ri.  
5.Ichki (sub’yektiv) shartlar esa o’z ichiga nimalarni oladi?  
a)korxonaning shaxsiy tarkibi  
b)rahbarning sifatlari 
v)ijtimoiy munosabatlarning puxtaligi   
g)a va b javoblari to’g’ri  
d)a, b va v javoblari to’g’ri.  
6.Jamoaning rivojlanishi necha bosqichni o’z ichiga oladi?  
a)ikkita   
b)uchta 
v)to’rtta  
g)beshta 
d)oltita 
7.Jamoa rivojlanishining qaysi bosqichida jamoa shakllanadi va tuziladi?  
a)birlamchi sintez bosqichida  
b)tabaqalanish bosqichida 
v)sintez bosqichida  
g)a va b javoblari to’g’ri  
d)b va v javoblari to’g’ri 
8.Qaysi bosqichda o’zaro tanishuv tugallanadi va kichik guruhlar yuzaga keladi?  
a)birlamchi sintez bosqichida  
b)tabaqalanish bosqichida 
v)sintez bosqichida  
g)a va b javoblari to’g’ri   
d)a, b va v javoblari to’g’ri.  
9.Qaysi bosqichda maqsadlar va manfaatlar, istaklar birligi qaror topadi?  
a)birlamchi sintez bosqichida  
b)tabaqalanish bosqichida 
v)sintez bosqichida  
g)a va b javoblari to’g’ri  
d)b va v javoblari to’g’ri.  
10.Bir bosqichdan ikkichisiga o’tish sur’atlari nimalarga qarab farqlanadi?  
a)jamoa faoliyati  
b)ob’yektiv turmush sharoitlari 
v)sub’yektiv turmush sharoitlari  
g)b va v javoblari to’g’ri  
d)a, b va v javoblari to’g’ri.  
11.Quyida  keltirilgan  javoblardan  qay  biri  mehnat  jamoasining  funktsiyalari 
qatoriga kiritiladi?  
a)ishlab chiqarish-iqtisodiy   
b)ijtimoiy nazorat 
v)xodimlarning turmush tarzini yaxshilash  

---

 
34 
g)tashkiliy-boshqaruvchilik   
d)barcha javoblar to’g’ri 
12.Qaysi  funktsiya  yuqori  onglilik,  faol  hayotiy  pozitsiya,  qat’iyatlilik, 
vatanparvarlik kabi hissiyotlarni shakllantiradi?  
a)ishlab chiqarish-iqtisodiy    
b)tarbiyaviy 
v)tashkiliy-boshqaruvchilik  
g)ijtimoiy nazorat  
d)ishchilarning ehtiyojlarini qondirish.  
13.Qaysi  funktsiya  moddiy  va  ma’naviy    manfaat  ko’rish,  tovarlar,  xizmatlar  va 
jamiyat uchun foydali bo’lgan boshqa narsalarni ishlab chiqishga e’tiborini qaratadi?  
a)ishlab chiqarish-iqtisodiy  
b)ishchi-xizmatchilarning shaxs sifatida shakllanishlari uchun sharoit yaratish. 
v)xodimlarning turmush tarzini yaxshilash.  
g)ishchi-xizmatchilarning ehtiyojlarini qondirish.  
d)tarbiyaviy  
14.Rahbar faoliyatining qanday vazifalari yoki yo’nalishlari mavjud?  
a)jamoani maqsadga yo’naltirish  
b)strategiyani ishlab chiqish 
v)moslashtirish (muvofiqlashtirish)  
g)rag’batlantirish (ishtiyoq uyg’otish)   
d)barcha javoblar to’g’ri. 
15.Rahbarlik vazifasining qaysi biri jamoada uyushqoqlik Bilan mehnat qilishga va 
yashashga  qodir,  yuqori  va  yuksak  mehnat  ahloqiga  ega  xodimlarni  tarbiyalashni  ko’zda 
tutadi?  
a)tartibga solish  
b)nazorat qilish 
v)tarbiyalash  
g)reglamentatsiya  
d)rejalashtirish 
16. ..  – bu natijalarni qo’yilgan maqsadlar bilan taqqoslashdir.  
a)intizom  
b)natija 
v)nazorat  
g)motivatsiya  
d)adaptatsiya. 
17.Qaysi  vazifa  jamoa  faoliyatining  muayyan  ma’naviy-psixologik  iqlimini 
saqlashga,  mehnat  reglamentiga  amal  qilishiga  qaratilgan  bo’lib,  ma’naviy-psixologik 
iqlimga ta’sir etadi?  
a)nazorat qilish vazifasi  
b)rag’batlantirish vazifasi 
v)strategiyani ishlab chiqish vazifasi   
g)rejalashtirish vazifasi  
d)moslashtirish vazifasi 
18.Odatda, rag’batlar qanday turlarga bo’linadi?  
a)gorizontal va vertikal   
b)ochiq-oydin va xufyona 
v)ichki va tashqi  

---

 
35 
g)moddiy va ma’naviy   
d)ob’yektiv va sub’yektiv. 
19.Rahbarning  qaysi  vazifasi  ishlab  chiqarish  jarayonlarining  samarali  bo’lishiga 
sharoit yaratadi?  
a)jamoani maqsadga yo’naltirish   
b)tartibga solish 
v)reglamentatsiya  
g)tarbiyalash  
d)moslashtirish (muvofiqlashtirish) 
20.Jamoa rivojalnishining bosqichlari keltirilgan to’g’ri javobni belgilang?  
a)birlamchi sintez bosqichi  
b)tabaqalanish bosqichi 
v)sintez bosqichi  
g)a va b javoblari to’g’ri  
d)a, b va v javoblari to’g’ri.  
21.Jamoaning rivojlanishiga qanday olimlar ta’sir ko’rsatadi?  
a)boshqa jamoalar bilan o’zaro aloqa    
b)rahbarning tashkilotchilik qobiliyati 
v)rahbarning ma’naviy ahloqi  
g)rahbarning boshqaruv uslubi  
d)barcha javoblar to’g’ri.  
22.Jamoa rivojlanishining qanday shartlari mavjud?  
a)umumiy va maxsus  
b)ochiq va yopiq 
v)ichki va tashqi  
g)gorizontal va vertikal  
d)moddiy va nomoddiy.  
23.Jamoa rivojlanishining ichki shartlari yana qanday nom bilan yuritiladi? 
a)ob’yektiv  
b)sub’yektiv 
v)gorizontal  
g)vertikal  
d)yashirin. 
24.Rahbarning  qaysi  vazifasi  hokimiyat  kuchi  bilan  ishlab  chiqarish  tizimida 
jarayonlarning  kechishi,  mehnat  va  dam  olish  rejimi,  huquq  va  burchlar  tizimi  va 
hokazolarning muayyan tartibga amal qilishini ta’minlashga qaratilgan?  
a)reglamentatsiya  
b)rejalashtirish 
v)tartibga solish  
g)rag’batlantirish (ishtiyoq uyg’otish)  
d)tarbiyalash. 
25.Qaychsi  vazifa  maqsadga  erishish  yo’llarini  aniqlash  va  korxona  faoliyati  turli 
yo’nalishlarining kelajakdagi ahamiyatini baholashni ko’zda tutadi?  
a)jamoani maqsadga yo’naltirish  
b)moslashtirish (muvofiqlashtirish) 
v)nazorat qilish   
g)strategiyani ishlab chiqish   
d)motivatsiya 

---

 
36 
5-mavzu: Mehnatga munosabat va undan qoiqish jarayoni. 
 
Reja: 
1.«Mehnatga  munosabat»  tushunchasining  mazmuni,  uni  tavsiflovchi  asosiy  omillar  va 
ularning tipologiyasi.  
2.Mehnatdan qoniqish hosil qilishning ijtimoiy mohiyati va empirik olimlari. 
 
Tayanch iboralar: 
 
mehnatga munosabat; mehnat muomalasi sabablari va yo’nalishi; real yoki haqiqiy mehnat 
muomalasi;  xodimlarning  mehnat  vaziyatiga  og’zaki  javob  berishi;  mehnatga 
munosabatning  ob’yektiv  va sub’yektiv omillari; supernormativ bo’lmagan tip;  mehatdan 
qoniqish hosil qilish; qoniqarli va qoniqarsiz shart-sharoitlar.  
 
 
«Mehnatga  munosabat»  tushunchasining  mazmuni,  uni  tavsiflovchi  asosiy  omillar 
va ularning tipologiyasi.