Word matn muharriri

- 6 - 
ZAMONAVIY DARSGA Q
O‘
YILGAN TALABLAR
 
Zamonaviy darsga q
o‘
yiladigan talab asosan jamiyatimizning ehtiyojlaridan 
kelib chiqadi. Jamiyatning rivoji hayotning barcha jabhalariga shu jumladan, 
ta’lim
mazmuniga, dars tuzilishiga, qolaversa, insonning kundalik faoliyatiga albatta, 
o‘
z 
ta’sirini
o‘
tkazishi tabiiydir. 
XX asrning oxiri va XXI asr boshida jamiyatimizning mustaqillikka 
erishganligi, bozor iqtisodiyotiga asoslangan munosabatlarning shakllanishi, milliy 
istiqlol mafkurasining vujudga kelishi, 
o‘
z tilimiz, tariximiz va madaniyatimizdagi 
tiklanish, axborotlar hajmining keskin k
o‘
payishi, fan va texnika taraqqiyoti bu 
ta
’lim
tizimini, uning asosiy halqasi b
o‘
lgan darsni mazmunan isloh qilishni taqozo 
qiluvchi zaruriy omillardir. Keyingi yillarda metodik adabiyotlarda, 
«an’anaviy
dars
»
, 
«noan’
anaviy 
dars
», 
«
zamonaviy 
dars
» 
degan iboralarni k
o‘
plab 
uchratamiz. Shu 
o‘
rinda 
“
zamonaviy 
darsning 
o‘
zi nima
?”
- degan savolga 
aniqlik kiritishimiz zarur. 
Zamonaviy dars haqida 
ba’zi
bir olim, metodist yoki oddiy 
o‘
qituvchilarning 
fikrini 
keltirmoqchimiz. 
M.A.Danilov, 
M.N.Skatkinlar 
«
Zamonaviy dars - 
o‘
quv jarayonini 
faollashtirishdir
»
deb hisoblashadi. 
V.V.Davidov va D.B.Elkonin 
«
Zamonaviy dars -- nazariy tafakkurni 
rivojlantirish
» 
deydilar.
M.I.Maxmutov, A.M.Matyushkin, I.YA.Lerner 
«
Zamonaviy dars - bu muammoli 
ta’limdir» 
deb 
ta’rif
berganlar. 
V.V.Shatalov 
«
Zamonaviy dars - har bir o
‘
quvchini va qammani 
o‘
qitish
»
deb 
hisoblaydi. 
O‘
zbekistondagi pedagog, olimlar ham 
o‘
z tadqiqotlari davomida zamonaviy 
dars muammolariga 
e’tiborni
qaratib, 
«
zamonaviy dars - eng avvalo, 
o‘
quvchi 
shaxsining 
ta’lim
olish ehtiyojlarini mustaqil tarzda qondirishga 
o‘
rgatuvchi usullar 
majmui
»
deb k
o‘
rsatishadi. 
Mazkur fikrlar, darsdagi asosiy 
e’tiborni
o‘
qituvchi faoliyatidan 
o‘
quvchilar 
faoliyatiga (ularning 
ta’lim
olish jarayoniga) k
o‘
chirish lozimligini k
o‘
rsatib turibdi. 

---

- 7 - 
O‘
qituvchi darsda 
o‘
zi 
«
s
o‘
rab
» o‘
zi 
«
gapirib beruvchi
» 
b
o‘
lib qolmasligi kerak, 
balki 
o‘
quvchilarga yangi bilimlarni 
o‘
zlashtirishida yaqindan turib k
o‘
maklashuvi 
lozim. 
O‘
qituvchi bilim olish y
o‘
lini 
o‘
quvchiga k
o‘
rsatibgina qolmasdan, balki unga 
erishishda 
o‘
quvchiga hamkor b
o‘
lishi zarur. 
Zamonaviy darsga q
o‘
yiladigan talablarni shartli ravishda 4 ga ajratish 
mumkin. 
1.
Tarbiyaviy talablar. 
2.
Psixologak talablar.
3.
Gigiyenik talablar. 
4.
Didaktik talablar. 
Bu 
talablar 
o‘
zaro 
uzviy 
bo
g‘
liq 
b
o‘
lib 
hisoblanadi. Biz bu guruhlarga qisqacha 
ta’rif
berib 
o‘
tish lozim deb hisoblaymiz.