Vzu: matn va uning turlari. Mikromatn va makromatn. Ilmiy va ilmiy-ommabor matnlar

8-mavzu: MATN VA UNING TURLARI. Mikromatn va makromatn. Ilmiy va ilmiy-ommabor matnlar.

REJA:

1. Matn va uning turlari.

2. Mikromatn va makromatn.

3. Ifoda maqsadi va mazmuniga ko‘ra matn turlar

4. Ilmiy va ilmiy-ommabor matnlar.

5. Monologik matn turlari.

Ma’lumki, «Matn» atamasi ilmiy adabiyotlarda turlicha talqin qilinadi. O‘zbek tilining izohli lug‘atida matn so‘zining arabchadan o‘zlashganligi, eskirgan kitobiy so‘z ekanligi va aynan tekst so‘zi anglatgan ma’noga tengligiga ishora qilinadi. Izohli lug‘atning 2-jildi 557-betida matn so‘ziga quyidagicha ta’rif beriladi: 1 . Yozuvda yoki bosma holda shakllantirilgan, mualliflik asari yoki hujjat. 2. Bosma nashrning rasm, chizma va izohlarsiz asosiy qismi. Bu ta’rifda matnning asosiy хususiyatlari to‘g‘ri ko‘rsatilgan. Faqat aхborot-kommunikatsiya vositalarining taraqqiy etishi natijasida matn (tekst) so‘zi anglatadigan ma’no yanada ortganligini ko‘rishimiz mumkin. Kompyuterda terilgan matn formati Word, RTF matn, oddiy matn, formatlangan matn, gipermatn kabilar ham iste’molda faollashdi.

Umuman matn, deyilganda nutqiy jarayon mahsuli bo‘lgan, tugallangan, yozma shaklda mavjud bo‘lgan, adabiy shakllangan, superfrazali birliklardan tuzilgan, leksik, grammatik, logik, stilistik aloqalar bilan bog‘langan, aniq maqsadli va pragmatik qurilmali nutqiy asarni tushunmoq kerak. Matn gapdan ko‘ra yirik hajmli aloqa vositasi, nutqiy faoliyat mahsuli, muayyan qonuniyatlar asosida shakllangan yozma nutq ko‘rinishidir.