Vrach nazorati fani bo’yicha o’zlashtiradigan

Qaddi-qomat  –  bu  oyoq  tovonlarini  birgalikda  va  uchlarini  45-50˚
 
burchak ostida bo’lgan bemalol turgan odamning odatiy holatidir. Oldi tarafdan 
qaralganda  quyidagilarga  e’tibor  beriladi,  kallaning  turishiga,  yelkalari  va 
ko’krak  uchlarini  bir  tekkisda  turishi,  ko’krak  qafasi  va  qorinni  shakli,  korpus 
holati,  bel  uchburchaklarini  simmetrikligi,  oyoq  shakllari.  Orqa  tarafdan 
qaraganda quyidagilarga e’tibor beriladi: kalla holati, yelkalar tekisligi, ko’krak 
holati,  bel  uchburchaklarini  simmetrikligini,  umurtqa  o’simtalarini  tekisligi, 
yonbosh  suyaklarini  bir  tekkisligi.  Egilgan  korpusda  (pastki  jag’  ko’krakka 
tegishi  kerak,  qo’llar  erkin  osilgan)  e’tibor  quyidagilarga  qaratiladi:  umurtqa 
o’simtasini  chizig’iga,  ko’krak  qafasi  tuzilishini  bir  tekisligiga,  bel  sohasida 
mushak  yostiqchasi  va  qovurg’a  o’rkachini  borligiga.  Yon  tarafdan  qaralganda 
kallaning  holati  ko’krak  va  bel  bo’limlarida  fiziologik  bukilishni  silliqligi  yoki 
kuchayganligini  aniqlaydi.  Qaddi-qomat  to’g’ri  va  noto’g’ri  deb  baholanadi. 
To’g’ri  qaddi-qomatda  tekshirilgan  vaqtda  umurtqa  simmetrik,  bo’yin,  yelka 
chizig’i,  qo’ltiq  osti  burmasi,  yonbosh  suyaklar  ikkala  tomonda  bir  xil. 
Skoliozda esa uni darajasiga qarab simmetrikligi o’zgaradi. 
Pastki  qismlarni  (oyoq,  qo’l)  aniqlash  muhimdir  (yonbosh  suyagini 
oldingi yuqorigi o’qidan oxirgacha ichki oyoq panjalarigacha), kuzatuvlar shuni 
ko’rsatdiki,  maktabgacha  va  maktab  yoshidagi  bolalarda  qaddi-qomatning 
defekti va umurtqaning qiyshayishi, bir oyoqni  kaltaligi hisobiga kuzatilar ekan 
(35%  yaqin).  Oyoqning  uzunligini  o’lchashni  belda  yotgan  holda  bajariladi, 
oyoqlar  birga  bo’lishi  kerak,  bunda  burunning  uchi,  kindik  va  oyoqlarni 
birlashgan  nuqtasi  bitta  chiziqda  yotishini  hisobga  olish  kerak.  Ba’zan  bir 
oyoqni  kaltaligini shunday qaraganda ham bilish mumkin. 
Mushak  tizimi.  Mushakni  simmetrikligi,  tonusi  va  sig’imi  baholanadi. 
Tekshirilganda mushak tizimini sig’imi o’rtacha, yomon, yaxshi rivojlanganligi 

---

 
28 
bilan  tavsiflanadi.  Sportchilarda  mushak  massasini  tanaga  nisbatan  foizini 
baholash  muhimdir.  Hozirgi  paytda  murabbiylar  uchun  qulay  bo’lmagan 
mushak  og’irligini  baholovchi  usullar  mavjud  (bioximik,  ultratovush, 
antropometrik).  Mushak  tonusi  normal,  giper  va  gipotonus  bilan  tavsiflanadi. 
Buning 
uchun 
maxsus 
monometr 
qo’llaniladi. 
Asab 
kasalliklarida, 
travmotologiyada mushak tonusi ballarda belgilanadi.