Vrach faoliyatining huquqiy asoslam

Mehnat shartnomasini bekor qilish
Alohida 
holatlarda 
mehnat 
shartnomasi 
asosidagi 
munosabatlar bekor  qilinishi  mumkin.  Bunday hollarda  xodim  va 
ish  beruvchi  o‘rtasidagi  munosabatlar  to‘xtatiladi,  va  ular  o‘zaro 
huquq va majburiyatlardan ozod qilinadilar.
Mehnat  shartnomasini  bekor  qilish  uchun  umumiy  shartlar 
quyidagilar bo‘lishi mumkin:

---

- taraflaming kelishuviga ko‘ra;
- taraflaming birini tashabbusi bilan;
- muddatning tugashi bilan;
-  taraflaming  ixtiyoriga  bog‘liq  bo‘lmagan  holatlarga  ko‘ra 
(Y.  Tursunov, 2004).
So‘nggi holat 0 ‘zR MK 97-moddasida batafsil yoritilgan.
Mehnat 
qonunchiligida 
xodimning 
tashabbusi 
bilan 
mehnat  shartnomasini  bekor  qilish  shartlari  keltirilgan  ( 0 ‘zR 
MK  99-modda).  Ya’ni,  xodim  ish  beruvchini  ikki  hafta  oldin 
yozma  tarzda  ogohlantirish  bilan  muddatsiz  va  muddatli  mehnat 
shartnomalarini  bekor  qilishi  huquqiga  ega.  Ushbu  muddat 
o‘tgandan  so‘ng  xodim  ishni  to‘xtatishga  haqli,  ish  beruvchi  esa 
xodimga mehnat daftarchasini berishi va u bilan hisob-kitob qilishi 
shart.  Shu bilan birga mehnat shartnomasi  taraflaming kelishuviga 
muvofiq  ikki  haftalik  muddat  o‘tguncha  ham  bekor  qilinishi 
mumkin.  Xodim  ogohlantirish  muddati  o ‘tguncha  o‘z  arizasini 
qaytarib olishga haqlidir.
Agarda  ogohlantirish  muddati  tugagandan  keyin  xodim 
bilan  mehnat  shartnomasi  bekor  qilinmagan  bo‘Isa,  xodimning 
tashabbusi bilan mehnat shartnomasini  bekor qilish haqidagi  ariza 
o‘z kuchini yo‘qotadi.
Mehnat  shartnomasini  xodimning  tashabbusi  bilan  bekor 
qilish haqidagi ariza u o‘z ishini davom ettirishning imkoni yo‘qligi 
(o‘quv  yurtiga  qabul  qilinganligi,  pensiyaga  chiqqanligi,  saylab 
qo‘yiladigan  lavozimga  saylanganligi  va  boshqa  hollar)  bilan 
bog‘liq  bo‘lsa,  ish  beruvchi  mehnat  shartnomasini  xodim  iltimos 
qilgan muddatda bekor qilishi kerak.
Mehnat  shartnomasini  ish  beruvchining  tashubbusi  bilan 
bekor qilish o‘ziga xos  xususiyatlarga ega.  Xususan,  ish  bemvchi 
tomonidan ikkita muhim shart bajarilishi lozim;
1.  Shartnomani  bekor  qilish  Mehnat  kodeksida  ko‘zda 
tutilgan sabablarga ko‘ra amalga oshirilishi lozim;
2.  Mehnat  shartnomasini  bekor  qilishda  ko‘zda  tutilgan

---

barcha  rasmiy  talablarga  qat’iy  amal  qilinishi  shart  (masalan, 
dastlabki ogohlantirish, boshqa ish taklif qilish va boshqalar).
0 ‘zR  MK  100-moddasiga  muvofiq  quyidagi  sabablardan 
birining  mavjudligi  mehnat  shartnomasini  bekor  qilishning  asosli 
ekanligidan dalolat beradi:
1) 
texnologiyadagi, 
ishlab 
chiqarish 
va 
mehnatni 
tashkil  qilishdagi  o ‘zgarishlar,  xodimlar  sonini  (shtati)  yoki 
ish  xususiyatining  o ‘zgarishiga  olib  kelgan  ishlar  hajmining 
qisqarganligi yoxud korxonaning tugatilganligi;
2)  xodimning  malakasi  etarli  boimaganligi  yoki  so g iig ‘i 
holatiga ko‘ra bajarayotgan ishiga noloyiq b o iib  qolishi;
3)  xodimning  o ‘z  mehnat  vazifalarini  muntazam  ravishda 
buzganligi.  A w al  mehnat  vazifalarini  buzganligi  uchun  xodim 
intizomiy yoki moddiy javobgarlikka tortilgan yoxud unga nisbatan 
mehnat  to ‘g ‘risidagi  qonunlar  va  boshqa  normativ  hujjatlarda 
nazarda tutilgan  ta’sir  choralari  qoilanilgan kundan  e’tiboran  bir 
yil mobaynida xodim tomonidan takroran intizomga xilof nojo‘ya 
harakat  sodir  qilinishi  mehnat  vazifalarini  muntazam  ravishda 
buzish hisoblanadi;
4)  xodimning  o‘z  mehnat  vazifalarini  bir  marta  qo‘pol 
ravishda buzganligi. Mehnat vazifalarini bir marta qo‘pol ravishda 
buzishlarining ro‘yxati:
ichki mehnat tartib qoidalari;
korxona  mulkdori  bilan  korxona  rahbari  o ‘rtasida  tuzilgan 
mehnat shartnomasi;
ayrim toifadagi xodimlarga nisbatan qoilaniladigan intizom 
haqidagi nizom va ustavlar bilan belgilanadi.
Qilmishning  qo‘pol  tusga  egaligi  yoki  ega  emasligi  har  bir 
m o‘ayyan  holda  sodir  qilingan  nojo‘ya  harakatning  oqibatlariga 
qarab hal etiladi.
5)  o ‘rindoshlik  asosida  ishlamaydigan  boshqa  xodimning 
ishga  qabul  qilinishi  munosabati  bilan,  shuningdek  mehnat 
shartlariga ko‘ra o‘rindoshlik ishi cheklanishi sababli  o ‘rindoshlar

---

bilan mehnat shartnomasining bekor qilinganligi;
6) 
mulkdoming  o‘zgarishi  sababli  korxona  rahbari  bilan 
mehnat shartnomasining bekor qilinishi.
Xodim vaqtincha mehnatga layoqatsizlik davrida va mehnat 
to‘g ‘risidagi  qonunlar  va  boshqa  normativ  hujjatlarda  nazarda 
tutilgagn  ta’tillarda  bo‘lgan  davrida  mehnat  shartnomasini  ish 
beruvchining tashabbusi  bilan bekor qilinishiga yo‘l  qo‘yilmaydi, 
korxona butunlay tugatilgan hollar bundan mustasno.
Yuqorida  qayd  etilganidek,  ish  beruvchining  tashabbusi 
bilan  mehnat  shartnomasi  bekor  qilinganda,  alohida  rasmiy 
tartiblarga  amal  qilinishi  shart  bo‘lib,  dastlabki  ogohlantirish 
shular jumlasidandir.  0 ‘zR  MK  102-moddasida  ish  beruvchining 
tashabbusi  bilan turli  sabablarga ko‘ra mehnat  shartnomasi  bekor 
qilinganda ogohlantirish muddatlari keltirilgan. Ya’ni, ish beruvchi 
mehnat shartnomasini bekor qilish niyati haqida xodimni quyidagi 
muddatlarda yozma ravishda (imzo chektirib) ogohlantirishi shart:
-  texnologiyadagi,  ishlab  chiqarish  va  mehnatni  tashkil 
qilishdagi  o‘zgarishlar,  xodimlar  sonini  (shtati)  yoki  ish 
xususiyatining 
o ‘zgarishiga  olib  kelgan  ishlar  hajmining 
qisqarganligi  yoxud  korxonaning  tugatilganligi  munosabati  bilan 
bekor qilinganda kamida ikki oy oldin;
-  xodimning  malakasi  etarli  bo‘lmaganligi  yoki  sog‘lig‘i 
holatiga ko‘rabajarayotgan ishiga noloyiq bo‘lib qolishi munosabati 
bilan bekor qilinganda kamida ikki hafta oldin;
Taraflaming  kelishuviga  binoan  yuqorida  qayd  etilgan 
holatlarda ogohlantirish uning muddatiga muvofiq keladigan pullik 
kompensatsiya bilan almashtirilishi mumkin.
Mehnat  shartnomasi  xodimning  o‘z  mehnat  vazifalarini 
muntazam  yoki  bir marta  qo‘pol  buzishi  munosabati  bilan  bekor 
qilinsa ish beruvchi xodimni mehnatga oid munosabatlaming bekor 
qilinishi to‘g ‘risida uch kun oldin xabardor qiladi yoki unga shunga 
mutanosib kompensatsiya to‘laydi.

---