Voyaga yetmaganlar o‘rtasida huquqbuzarliklarning oldini olish bo‘yicha ayrim fikrlar

Download 40,55 Kb.

Sana	05.07.2022
Hajmi	40,55 Kb.
	#742512

Bog'liq
Документ Microsoft Word

VOYAGA YETMAGANLAR O‘RTASIDA HUQUQBUZARLIKLARNING OLDINI OLISH BO‘YICHA AYRIM FIKRLAR

24/03/2021

rsem

Mamlakatimizda voyaga yetmaganlar huquq-erkinliklarini ta’minlash, ularning qonuniy manfaatlarini muhofaza etish, eng asosiysi, barkamol avlodni tarbiyalash masalasi davlat siyosati darajasiga ko‘tarilgan. Voyaga yetmaganlar manfaatlarini himoya qilish borasida mustahkam huquqiy baza yaratilgani samarali ijtimoiy himoya tizimini joriy etish hamda yoshlarni moddiy-ma’naviy qo‘llab-quvvatlashda muhim omil bo‘lmoqda. Ayni paytda mamlakatimiz aholisining 40 foizini voyaga yetmaganlar tashkil etadi. Ushbu ko‘rsatkichning o‘ziyoq masala nechog‘li dolzarb ahamiyatga ega ekanidan darak beradi. Bu jarayonda ota-ona, mahalla-ko‘y, ta’lim muassasalari, umuman, keng jamoatchilik zimmasiga ulkan mas’uliyat yuklanadi.

Huquqbuzarlik va jinoyatchilikka qarshi kurashish barcha davrlarda ham davlatning jiddiy va muhim masalasi hisoblanib kelingan. Inson tinch va xotirjam yashashni hohlaydi. Tinchlik bo‘lgan joyda baraka va rivojlanish bo‘ladi. 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasida O‘zbekistonning jinoyatchilikka qarshi kurashish va huquqbuzarliklarning oldini olish borasidagi maqsadlari aniq va ravshan bayon etildi.

Hammamizning oldimizda turgan muhim masala bu yoshlar o‘rtasida huquqbuzarliklar va jinoyatchilikning oldini olish. Chunki, yoshlar bizning kelajagimiz. Shundan kelib chiqqan holda, O‘zbekiston yoshlar o‘rtasida turli xil illatlarni oldini olish, ularning huquqlari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash maqsadida salmoqli ishlarni amalga oshirilmoqda. Xususan, mustaqillik qo‘lga kiritilganidan 3 oy o‘tmasdan, ya’ni 1991 yil 20 noyabrda “O‘zbekiston Respublikasida yoshlarga oid davlat siyosatining asoslari to‘g‘risida”gi Qonun qabul qilindi. 2016 yilga kelib “O‘zbekiston Respublikasida yoshlarga oid davlat siyosati to‘g‘risida”gi qonun yangi tahrirda qabul qilindi. Bundan tashqari, “Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi, “Voyaga yetmaganlar o‘rtasida nazoratsizlik va huquqbuzarliklarning profilaktikasi to‘g‘risida”gi, “Bolalarni ularning sog‘lig‘iga zarar yetkazuvchi axborotdan himoya qilish to‘g‘risida”gi qonunlar qabul qilindi, qator xalqaro hujjatlar ratifikatsiya qilindi.

Parlamentning yoshlar bilan ishlash borasidagi faoliyatini samarali tashkil etish maqsadida, yaqinda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Yoshlar masalalari bo‘yicha komissiyasi tuzildi va o‘zining faoliyatini boshladi. Yoshlarning, ayniqsa uyushmagan, ish bilan band bo‘lmagan, tayin bir mashg‘ulotga ega bo‘lmagan yoshlarning kasb-hunarlarni puxta egallashi uchun munosib sharoitlar yaratishga, bandligini ta’minlashga, ishbilarmonlik ko‘nikmalarini rivojlantirishga, ularni tadbirkorlik faoliyatiga keng jalb etishga ko‘maklashish, yoshlar o‘rtasida huquqbuzarlik va jinoyatchilikning oldini olish bo‘yicha samarali mexanizmlarni joriy etish bo‘yicha takliflar kiritish ushbu komissiyaning asosiy vazifalaridan biri qilib belgilandi.

Shu bilan birga, yoshlar orasida jinoyatchilik va huquqbuzarliklarning oldini olish, ularni turli mafkuraviy tahdidlar va yot g‘oyalar ta’siridan asrash, bo‘sh vaqtlarini mazmunli o‘tkazish, yoshlar bandligini ta’minlashga oid masalalar qamrab olingan. Masalan, internet klublar faoliyatini tartibga solish, ularning kechki soat 22.00 dan keyingi faoliyatini cheklash zarurati kabi masalalar shular jumlasidandir. Shu bois bu ishga mas’ul bo‘lgan davlat idoralari, o‘zini o‘zi boshqarish organlari, jamoat tashkilotlari, voyaga yetmaganlar ishlari bilan shug‘ullanuvchi komissiyalar faoliyati samaradorligi hamda mas’uliyatini yanada oshirish lozim.

Prezidentimiz tashabbusi bilan har haftaning payshanba kuni mamlakatimizda Huquqbuzarlik va jinoyatchilikning oldini olish profilaktika kuni sifatida belgilangani bolalarni huquqiy va ijtimoiy himoya qilishni kuchaytirish, o‘smirlar orasida huquqbuzarliklarning oddini olish tizimini mustahkamlash, ota-onalar hamda vasiylik organlarining mas’uliyatini oshirish borasidagi hamkorlikni yo‘lga qo‘yishda muhim yo‘nalish bo‘ldi.

Huquqni muhofaza qiluvchi organlar, oila, ta’lim muassasalari va keng jamoatchilik zimmasiga voyaga yetmaganlar huquqbuzarligi va jinoyatchiligining oldini olish, hududlarda voyaga yetmaganlarning ma’naviy, axloqiy, huquqiy, estetik, jismoniy, mehnat tarbiyasida ishtirok etish, ularda sog‘lom turmush tarzini shakllantirishga ko‘maklashish, jazoni ijro etish muassasalaridan qaytib kelgan voyaga yetmaganlarning ijtimoiy-pedagogik reabilitatsiya qilinishi va moslashuviga yordam berish vazifalari yuklatildi.

Xulosa qilib aytganda, joylarda yoshlarni sog‘lom va komil inson qilib o‘stirish va tarbiyalash, ularning sport va jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanishi uchun barcha sharoitni yaratib berish, bo‘sh vaqtlaridan unumli foydalanishi uchun kutubxonalar tashkil etish borasida turli jamoat va davlat tashkilotlari vakillari, mahallalar faollari bilan hamkorlikda samarali ish olib borsak, har tomonlama bilimli, yuksak mana’viyatli yoshlarimiz yaqin va uzoq istiqbolda mamlakat va xalqimiz hayotining rivojlanishi uchun bor kuch-g‘ayrat va salohiyatini ayamaydi.

Mamlakatimizda huquqbuzarliklarning oldini olish bo‘yicha olib borilayotgan tizimli islohotlar xalqimizning tinch va osoyishtaligini ta’minlashga xizmat qiladi.

VOYAGA YETMAGANLAR O‘RTASIDA JINOYATCHILIK VA HUQUQBUZARLIKLARNI OLDINI OLISH BO’YICHA TADBIR O’TKAZILDI

Tadbirlar / 2021-09-15

2021 yil 15 sentabr kuni Oltinsoy tuman “Shakarqamish” mahalla fuqarolar yig‘inida joylashgan Xalq ta’limi bo‘limiga qarashli 22-sonli umumta’lim maktabida tuman Ma’naviyat va ma’rifat bo‘linmasi hamda maktabning Ijodiy-madaniy masalalar bo‘yicha targ‘ibotchisi Gulbahor Abdujalilova tomonidan “Voyaga yetmaganlar o‘rtasida jinoyatchilik va huquqbuzarlikning oldini olish bo‘yicha targ‘ibot-tashviqot tadbiri” o‘tkazildi.

Tadbirni maktabning ma’anaviy-ma’rifiy ishlar bo‘yicha direktor o‘rinbosari Muhammadi Mamatmurodov boshqarib bordi. Unda dastlab Oltinsoy tuman IIB voyaga yetmaganlar va yoshlar o‘rtasida huquqbuzarliklar profilaktikasi inspektori, leytenant Elbek Gʻafforov so‘zga chiqib, tumanda voyaga yetmaganlar va yoshlar o‘rtasida huquqbuzarliklarning oldini olish bo‘yicha olib borilayotgan profilaktik ishlar, yoshlarning bo‘sh vaqtlarini mazmunli tashkil etish borasida maktab, mahalla va ota-onalar hamkorligida amalga oshirilayotgan ishlar haqida ma’ruza qildi.

Shundan so‘ng tadbirda Oltinsoy tuman “Xalq va hayot” gazetasi Bosh muharriri Normurod Temirov so‘zga chiqib, 22-maktabda o‘qigan insonlar bugungi kunda xalq xo‘jaligining turli sohalarida yurt taraqqiyoti uchun samarali mehnat qilishayotganligini ta’kidlab, ushbu maktabda o‘qiyotganlar orasidan huquqbuzarlar chiqmaydi, deb ishonch bildirdi.

—Prezidentimiz Sh.Mirziyoyev tashabbusi bilan mamlakatimizda huquqbuzarliklarning oldini olish bo‘yicha olib borilayotgan tizimli islohotlar xalqimizning tinch va osoyishtaligini ta’minlashga xizmat qilayotganligini alohida ta’kidladi notiq.— Davlatimiz rahbari tashabbusi bilan har haftaning payshanba kuni mamlakatimizda huquqbuzarlik va jinoyatchilikning oldini olish profilaktika kuni sifatida belgilangani bolalarni huquqiy va ijtimoiy himoya qilishni kuchaytirish, o‘smirlar orasida huquqbuzarliklarning oldini olish tizimini mustahkamlash, ota-onalar hamda vasiylik organlarining mas’uliyatini oshirish borasidagi hamkorlikni yo‘lga qo‘yishda muhim yo‘nalish bo‘lganligini alohida aytib o‘tdi.

Tadbirda maktab o‘quvchilari Ruxshona Yo‘ldosheva, Gulrux Abdukarimova, Oygul Ergashovalar “Vatan” haqidagi she’rlardan o‘qishdi.

Tadbir o‘quvchilarda katta taassurotlar qoldirdi.

Voyaga etmaganlar va yoshlar o'rtasida huquqbuzarliklarning oldini olish bo'yicha maxsus kriminologik chora-tadbirlar. Voyaga etmaganlar o'rtasida huquqbuzarliklarning oldini olish "Voyaga yetmaganlar o'rtasida huquqbuzarliklarning individual profilaktikasi chora-tadbirlari" mavzusidagi material
Voyaga yetmaganlar o‘rtasida huquqbuzarlik va jinoyatchilikning oldini olish tizimi o‘tish davri qiyinchiliklariga qaramay, keyingi yillarda ancha muvaffaqiyatli faoliyat ko‘rsatmoqda. Biroq, voyaga etmaganlar o'rtasidagi huquqbuzarliklarga qarshi kurash va profilaktika ta'sirini kamaytirishning ob'ektiv sabablari mavjud.

Bu bilan bog'liq:

yangilarini yaratmasdan bir qator profilaktika dasturlarini muddatidan oldin tugatish;uning ehtiyojlari va huquqiy va resurs yordami o'rtasidagi tafovutning kuchayishi;ijtimoiy beqarorlik sharoitida faoliyatning talab qilinadigan algoritmlaridan foydalanishdagi qiyinchiliklar.

Tarkibga o‘tish

Bosh sahifa » Ishdan bo'shatish

Voyaga yetmaganlar o‘rtasida huquqbuzarlik va jinoyatchilikning oldini olish tizimi o‘tish davri qiyinchiliklariga qaramay, keyingi yillarda ancha muvaffaqiyatli faoliyat ko‘rsatmoqda. Biroq, voyaga etmaganlar o'rtasidagi huquqbuzarliklarga qarshi kurash va profilaktika ta'sirini kamaytirishning ob'ektiv sabablari mavjud.

Bu bilan bog'liq:

Voyaga etmaganlar o‘rtasida huquqbuzarlik va jinoyatlarning oldini olish tizimi zamonaviy sharoitlar mavjud ijobiy tajribani va shu bilan birga jamiyatning yangi talablarini hisobga olishi kerak.

Huquqbuzarlikning oldini olish majburiy komponentlarni o'z ichiga olishi kerak:

ushbu faoliyatda davlat va jamiyat tamoyillari, kuch va resurslarning uyg'unligi;to'rtta vazifaning kombinatsiyasi (shaxsga ta'siri, atrof-muhit, ta'lim va profilaktika sub'ektlari faoliyati, jamoatchilik fikri);axborot fondining ixtisoslashuvi, metodologiyasi, tashkiliy shakllar va boshqaruv, inson resurslari va resurslari;federatsiya va uning sub'ektlari o'rtasida vakolatlarni taqsimlash, organlarning keng huquqlari mahalliy hukumat;takrorlanishni, "hamma narsani hamma uchun" qilishga urinishlarni bartaraf etish uchun profilaktika faoliyatining individual ishtirokchilari o'rtasida funktsiyalarni taqsimlash;tarbiyaviy chora-tadbirlarni qo'llash doirasini belgilash, normal yashash sharoitlarini ta'minlash; ijtimoiy yordam va oldini olishning o'zi, shu jumladan uning huquqiy shakllari;zarur hollarda, asosan, umumiy tarbiyaviy ta’sir choralaridan qonuniy ta’sir choralariga o‘tish, bu chora-tadbirlarning yetarli va o‘z vaqtida bajarilishini ta’minlash. Profilaktika tizimi qonuniylik, adolat, demokratiya (shu jumladan, huquqni muhofaza qilish organlarining profilaktika faoliyati ustidan jamoatchilik nazorati, nafaqat yordam berish), mamlakat, Federatsiya sub'ekti, mahalliy o'zini o'zi boshqarish darajasidagi o'zaro munosabatlarga asoslanishi kerak. -hukumat va bu darajalar orasida ixtisoslashgan qonunchilik bazasi.

Voyaga yetmaganlar o‘rtasida jinoyatchilik va huquqbuzarliklarning oldini olish tizimining bu xususiyati uning real ko‘rinishiga ma’lum darajada ziddir, lekin u amalga oshirish uchun fan va amaliyotning sa’y-harakatlari yo‘naltirilishi lozim bo‘lgan optimal modelni belgilab beradi. Kriminologiyaning jinoyatchilikka qarshi kurashni ilmiy ta'minlashdagi vazifasi aynan mana shu. Voyaga etmaganlar jinoyatchiligiga qarshi kurashdagi qiyinchiliklarni aynan ularning yo‘qligi emas, balki ko‘plab ilmiy tavsiyalarga talabning yo‘qligi ham tushuntiradi.

Jinoyatchilikning umumiy ijtimoiy darajasi va voyaga yetmaganlar oʻrtasida jinoyatchilikning oldini olish deganda voyaga yetmaganlarning oila, maktab, mehnat taʼlimi, ularning boʻsh vaqtini oʻtkazish imkoniyatlarini (shu jumladan, maʼlum kontingent, hudud va boshqalar doirasida) yaxshilashga qaratilgan keng koʻlamli chora-tadbirlar majmuini aniqlash mumkin. Bunday chora-tadbirlardan maqsad o'sha kamchiliklarni bartaraf etish, zararsizlantirishga qaratishdir umumiy tizim ijtimoiy tarbiya, voyaga etmaganlarning turmush sharoiti, bu ko'pincha jinoyatlarni keltirib chiqaradigan va yosh avlod o'rtasida ularga yordam beradi.

Bundan tashqari, ular ma'lum ma'noda maxsus profilaktika, uning imkoniyatlarini kengaytirish uchun asosdir. Masalan, pedagogik madaniyati past, moddiy ahvoli yetarli bo‘lmagan oilalarga ijtimoiy yordam ko‘rsatish chora-tadbirlari; xavf guruhlari deb ataladigan bolalar va o'smirlarni ijtimoiy himoya qilish va ularga yordam berish choralari. Maqsadli profilaktika bo'yicha bevosita natijalarga ega bo'lgan pedagogik va huquqiy umumbashariy ta'limni tashkil etish ham xuddi shunday darajaga kiradi.

Voyaga etmaganlar o‘rtasida huquqbuzarlik va jinoyatlar profilaktikasi ishtirokchilari (sub’ektlari):

organlar davlat hokimiyati va munitsipal organlar ushbu faoliyatni dasturlash, rejalashtirish, huquqiy tartibga solish va resurslar bilan ta'minlash, uning borishi va natijalarini nazorat qilish;ijtimoiy ta'lim institutlari - oila, maktab, mehnat jamoalari, madaniyat va dam olish muassasalari o'z vakolatlari doirasida bolalar va o'smirlar shaxsining buzilgan pozitsiyasining oldini olish, yuzaga kelgan kriminogen buzilishlarni tuzatishni o'z vakolatlari doirasida amalga oshiradilar. ular pedagogik va boshqa tarbiya vositalari bilan bartaraf etiladi;organlari ijtimoiy, psixologik, pedagogik, tibbiy va huquqiy himoya noqulay turmush sharoitida, shu jumladan kuchli salbiy ta'sir zonasida yoki o'ta noqulay sharoitlarda bolalar va o'smirlarga yordam ko'rsatish;umuman huquqni muhofaza qilish organlari va ularning ixtisoslashtirilgan bo'linmalari va xizmatlari.

Huquqbuzarliklar profilaktikasida oilaning samarali ishtirokini ta’minlash, ota-onasidan biri yo‘qligi, kasallanganligi yoki ish xususiyatiga ko‘ra ota-onasining uzoq vaqt ish joyida bo‘lmaganligi, yashash minimumidan past sharoitlarda bolalarni tarbiyalayotgan oilalarga manzilli yordam ko‘rsatish bilan bog‘liq; oilalarni ota-onaning ishsizligi yoki ishni majburan almashtirishning moddiy va ma'naviy oqibatlaridan himoya qilish.

Ko'pgina oilalar oilaning farzandlarini tarbiyalashdagi o'rni va vazifalari haqida aniq tasavvurlarini yo'qotib qo'ygan sharoitda kattalarga ushbu sohadagi huquq va majburiyatlar, bu boradagi huquq va majburiyatlar to'g'risida bilim olishga yordam berish kerak. ularning amalga oshirilishi. Oila yordam olishi kerak davlat organlari, bolalar huquqlarini himoya qilish yoki ularga salbiy ta'sir ko'rsatishni bartaraf etish zarur bo'lgan hollarda mahalliy hokimiyat organlari va jamoatchilik.

Oila o'zini (va bu pedagogik va huquqiy umumbashariy ta'limning asosiy vazifalaridan biri) ijtimoiy ta'limning davlat va jamoat institutlari bilan o'zaro munosabatlarining to'liq huquqli sub'ekti, ularning faoliyatini nazorat qilish sub'ekti sifatida bilishi kerak.

Samaradorlikni oshirish uchun zamonaviy faoliyatning profilaktik jihati ta'lim muassasalari ko'p jihatdan maktabning bolalar va o'smirlar hayotidagi rolini tiklash bo'yicha takliflar bilan bog'liq. Bu muloqot va hamkorlik pedagogikasi, oila bilan birgalikdagi faoliyat, yuqori malakali malaka oshirish, o'qituvchilarning madaniy va ma'naviy saviyasi, shuningdek, ular uchun moddiy sharoitlar va psixologik muhitni yaratish asosida amalga oshirilishi kerak. maktabda mustahkamlash va ta'lim muassasasining ta'lim salohiyatini ro'yobga chiqarish.

Ta'lim to'g'risidagi qonun hujjatlarining qoidalari bor (garchi ular u bilan cheklanmagan bo'lsa-da, lekin ijtimoiy jihatdan kengroqdir). Talabalar bundan mustasno, monitoring va ta'lim muassasasidan erta chiqib ketishning boshqa holatlari haqida gapiramiz; davolash, ta'lim, o'qitish uchun maxsus axloq tuzatish muassasalari to'g'risida, ijtimoiy moslashuv Rivojlanishda nuqsonlari bo‘lgan, shuningdek, huquqbuzarlik yoki boshqa tarzda davom etuvchi g‘ayriijtimoiy xulq-atvorga ega bo‘lgan bolalar va o‘smirlarning ijtimoiy integratsiyalashuvi.

Bolalar va o'smirlarda shafqatsizlik rivojlanishining oldini olish yoki uning dastlabki ko'rinishlarini bartaraf etish bo'yicha kompleks chora-tadbirlar ta'lim muassasalarining profilaktika faoliyatining juda muhim yo'nalishlari (xususiy bo'lsa ham); ijtimoiy xulq-atvor me'yorlarini mensimaslikka sabab bo'ladigan shaxsiy manfaatlar, egosentrizm rivojlanishining oldini olishga qaratilgan shunga o'xshash choralar.

O'qishni davom ettirmayotgan o'smirlarni ishga joylashtirish va ularni mehnatga moslashtirishga ko'maklashuvchi organlarning faoliyati ham profilaktik ahamiyatga ega. Zamonaviy sharoitda o'smirlarni ishga qabul qilishda ustuvorlikni ta'minlash ayniqsa muhimdir. maxsus buyurtma ularni ishdan bo'shatish (ta'lim muassasalaridan chiqarish); maxsus saqlash mansabdor shaxslar korxonada o'smirlar bilan ishlash, shuningdek, murabbiylikni moddiy va ma'naviy rag'batlantirish bo'yicha. Mehnat jamoasining ijtimoiy rivojlanish istiqbollarini belgilab beruvchi hujjatlarda voyaga etmaganlar va yosh ishchi va xizmatchilarni moslashtirish, ularning muhitida kriminogen ta'sirlar va huquqbuzarliklarning oldini olishga bag'ishlangan bo'limlarni saqlab qolish zarur.

Umumiy ijtimoiy va maxsus darajalarda ishtirokchilarning profilaktikasi tizimiga voyaga etmaganlarning bo'sh vaqtini tashkil etuvchi muassasalar kiradi, ular kam ta'minlangan oilalardagi bolalar va o'smirlar va boshqa xavf guruhlari uchun maxsus vazifalarni ajratadi. Hozirgi kunda voyaga yetmaganlar va yoshlar uchun klub (madaniy-ma’rifiy, sport) muassasalari tarmog‘ini qisqartirishni to‘xtatish eng dolzarb chora-tadbirlar hisoblanadi.

Voyaga etmaganlarning yashash joyidagi guruhlari va jinoiy guruhlari tashkil etiladigan joylar, ayniqsa, yoshlarning madaniyati va bo‘sh vaqtini o‘tkazish imkoniyatlari past mikrotumanlar ekanligi inobatga olinib, yuqoridagi tadbirlar profilaktikaning ijtimoiy asosi sifatida yanada dolzarblashtirilmoqda. .

Zamonaviy sharoitda voyaga yetmaganlar o‘rtasida huquqbuzarliklarning profilaktikasi ishtirokchilari tizimida oilalar va voyaga yetmaganlarni ijtimoiy himoya qilish va ularga ko‘maklashish xizmati jadal rivojlanmoqda. Ushbu xizmat tizimning ajralmas qismi (quyi tizim) hisoblanadi ijtimoiy xizmat mamlakatlar, respublikalar, viloyatlar, shaharlar, tumanlar va boshqalar bo'lib, avtonom vazifalar, tuzilma, axborot-uslubiy, resurs, huquqiy ta'minotga ega.

1991-1992 yillarda oilalar va voyaga yetmaganlarni ijtimoiy himoya qilish va ularga yordam ko‘rsatishning yangi konsepsiyasi ishlab chiqildi. Uning tashkiliy markazlari va faoliyat yuritish tizimi sohaga o‘tkaziladi; ixtisoslashgan kadrlar tayyorlash, resurslar bilan ta’minlash, huquqni muhofaza qiluvchi organlar bilan vakolatlarni aniq belgilash va shu bilan birga “chegara” vaziyatlarda o‘zaro hamkorlik va uzluksizlik ko‘zda tutilgan. Xizmat ijtimoiy, psixologik, pedagogik, tibbiy va huquqiy jihatlarni qamrab oluvchi kompleks sifatida tuzilgan.

U oilalar va voyaga etmaganlarning huquqlarini himoya qilishi va himoya qilishi kerak; voyaga etmaganlarni boqish va tarbiyalashda qiynalayotgan oilalarga yordam ko'rsatish; xavf guruhidagi oilalar va voyaga etmaganlarga, shuningdek ota-onasiz qolgan yoki jinoyat qurboni bo'lgan bolalar va o'smirlarga yordam berish; normal ijtimoiy mavqeini yo'qotgan yoki ularga nisbatan qonuniy choralar qo'llanilishi munosabati bilan yordamga muhtoj bo'lgan voyaga etmaganlarni qayta ko'rib chiqishni amalga oshirish.

Xizmat tuzilmasi ta'minlash uchun birliklarni o'z ichiga oladi shoshilinch yordam(ishonch telefonlari, anonim qabulxonalar, boshpana uylari va boshqalar); diagnostika va uzoq muddatli ijtimoiy, psixologik, tibbiy yordam va yordam ko'rsatish; oilalar va voyaga etmaganlarni huquqiy himoya qilish.

“Ijtimoiy xizmatlar asoslari to‘g‘risida”gi qonunga ko‘ra, etimlik, qarovsizlik, qashshoqlik, oiladagi nizolar va zo‘ravonlik bilan bog‘liq og‘ir hayotiy vaziyatga tushib qolgan voyaga yetmaganlarga yordam ko‘rsatish, qo‘llab-quvvatlash, himoya qilish, ijtimoiy xizmat ko‘rsatishning ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. doimiy yashash joyidan.

Shu munosabat bilan, ijtimoiy xizmat ko'rsatish muassasalari ro'yxatida oilalar va bolalarga ijtimoiy yordam ko'rsatish hududiy markazlari, voyaga etmaganlar uchun ijtimoiy reabilitatsiya markazlari, ota-ona qaramog'isiz qolgan bolalarga yordam berish markazlari, ijtimoiy boshpanalar, jismoniy va aqliy rivojlanishida nuqsoni bo'lgan bolalar uchun mehribonlik uylari va boshqalar nazarda tutilgan. e. Ushbu muassasalar tarmog'i o'tgan yillar Federatsiyaning ta'sis sub'ektlarining qonun hujjatlariga muvofiq sezilarli darajada kengaytiriladi va qoidalar Rossiya Federatsiyasi hukumati tomonidan tasdiqlangan yagona davlat standartlari asosida mahalliy o'zini o'zi boshqarish organlari.

Keyingi rivojlanish qonunchilik bazasi rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasiga muvofiq oilalar va voyaga etmaganlarni ijtimoiy himoya qilish; “ijtimoiy xodim” mutaxassisligi pedagogik, psixologik, tibbiy, yuridik ta’lim muassasalari negizida profiliga qarab kadrlar tayyorlash bilan joriy etiladi.

Keyingi yillarda ixtiyoriy jamg‘armalar, diniy tashkilotlar, jamoat birlashmalari va harakatlarning oldini olishda ishtirok etish bilan bog‘liq muammolar dolzarb bo‘lib qoldi. Xorijiy tajriba shuni ko'rsatadiki, oilalar va voyaga etmaganlarni ijtimoiy himoya qilish, xavf guruhidagi bolalarni qo'llab-quvvatlash va yordam berish (shu jumladan, xodimlarni o'qitish va ularga haq to'lash) ijtimoiy ishchilar) ushbu tashkilot va birlashmalar asosida.

Talab qilish huquqiy tartibga solish Xalq ta’limi xodimlari, yashash joyidagi jamiyatning ixtisoslashtirilgan tuzilmalari va boshqalar kabi ijobiy isbotlangan profilaktika sub’ektlarini yangi sharoitda saqlab qolish yoki shu kabi vazifalarni bajaradigan yangi sub’ektlarni yaratishning nazariy va amaliy muammolari.

Voyaga etmaganlar o‘rtasida huquqbuzarlik va jinoyatchilikning oldini olish uzluksiz faoliyat yurituvchi tizim sifatida quyidagi asosiy bosqichlarni o‘z ichiga oladi:

barvaqt oldini olish atrof-muhitni yaxshilaydi va hayot va tarbiyaning noqulay sharoitlariga tushib qolgan voyaga etmaganlarga, hatto ushbu shartlarning salbiy ta'siri bunday shaxslarning xatti-harakatlariga sezilarli darajada ta'sir qilgunga qadar yordam beradi;to'g'ridan-to'g'ri oldini olish jinoiy yo'lga o'tishga imkon bermaydi va jinoiy xususiyatga ega bo'lmagan huquqbuzarliklarni sodir etgan jiddiy darajada buzilgan shaxslarni tuzatishni ta'minlaydi;jinoyatgacha bo'lgan xatti-harakatlarning oldini olish jinoiy yo'lga o'tishga imkon bermaydi va tabiati va intensivligi yaqin kelajakda jinoyat sodir etish ehtimolini ko'rsatadigan huquqbuzarliklarni muntazam ravishda sodir etgan shaxslarni tuzatish uchun sharoit yaratadi;relapsning oldini olish, avval jinoyat sodir etgan o'smirlarning qaytalanishining oldini oladi.

Erta ogohlantirish choralariga quyidagilar kiradi:

oldini olish va bartaraf etish moddiy huquqbuzarliklar voyaga etmaganlarning normal yashash sharoitlari va ularga rioya etilishini nazorat qilish va nazorat qilish orqali tarbiyalash huquqiy tartibga solish ushbu shart-sharoitlarni tartibga solish, turli shakllarda ijtimoiy yordam, qo'llab-quvvatlash, himoya qilish, ularni o'z vaqtida tiklash;voyaga etmaganlarning turmush sharoiti va tarbiyasiga salbiy ta'sir ko'rsatish manbalarini bartaraf etish (shu jumladan, ayrim ijtimoiy hodisa va jarayonlarning "soyali tomonlari" uchun kompensatsiya);boshlang'ich bosqichda shaxsning noto'g'ri rivojlanishini maqsadli ravishda tuzatish, shuningdek, yashash muhiti sharoitlarini normallashtirish (yaxshilash) va muayyan o'smirlarni yoki ularning o'ziga xos guruhlarini (kontingentlarini) tarbiyalash.

Erta profilaktika choralariga quyidagilar kiradi: ota-onalarni pedagogik universal ta'limga jalb qilish, bolalarni maktab-internatga, uzaytirilgan kun guruhiga joylashtirish, boshliqni tayinlash; moddiy yordam ijtimoiy xizmatlar vositalaridan; ota-onalarning huquq va majburiyatlari haqida gapirish; vakolatli organlar tomonidan ota-onalik majburiyatlarini lozim darajada bajarmaganligi to'g'risidagi materiallarni ko'rib chiqish; davolash uchun yuborish va boshqalar.

Yordamga muhtoj oilalarni va ularga nisbatan normal sharoit yaratish choralarini ko‘rish zarur bo‘lgan oilalarni aniqlash oilalarni va voyaga yetmaganlarni ijtimoiy muhofaza qilish va yordam ko‘rsatish organlari tomonidan ta’lim muassasalari va jamoat birlashmalari bilan hamkorlikda amalga oshiriladi. Ota-onalar tarbiyaviy majburiyatlarini bajarmagan taqdirda, ularga nisbatan tushuntirish, ijtimoiy, oilaviy-huquqiy, ma'muriy-huquqiy, jinoiy-huquqiy ta'sir ko'rsatish choralari ko'rilishi mumkin.

Nisbatan qattiq qoidabuzarlar ota-onalik majburiyatlari sudga ularning muomala layoqatini cheklash, bolalarni olib qo'yish yoki ota-onalik huquqlaridan mahrum qilish to'g'risida ariza bilan murojaat qilishlari mumkin. Sud bolalar bilan birga yashash uchun imkonsiz sharoit yaratgan shaxslarni chiqarib yuborishga haqli. Voyaga etmaganlarni jinoyatlarga va boshqa g'ayriijtimoiy xatti-harakatlarga jalb qilishga urinayotgan kattalar jalb qilinadi jinoiy javobgarlik.

Voyaga etmaganlar oʻrtasida huquqbuzarliklarning barvaqt oldini olish ayrim taqiqlovchi va cheklovchi choralar (masalan, pornografik filmlar va bosma mahsulotlarni koʻrsatish, bolalar va oʻsmirlarga spirtli ichimliklar sotishni taqiqlash), shuningdek, huquqiy va maʼrifiy targʻibot yoʻli bilan ham amalga oshiriladi. .

Agar oldingi bosqichda voyaga etmaganda huquqbuzarliklarga moyillik shakllanishining oldi olinmasa va u ularni sodir eta boshlagan bo'lsa, darhol profilaktika choralarini ko'rish zarur. Ushbu bosqichda turmush sharoiti va tarbiyasining normallashuvi, sog'lom muhit ham mavjud. Shu bilan birga, voyaga etmaganning o'ziga ta'sir qilish, shu jumladan, zarurat tug'ilganda, huquqiy xarakterdagi choralar sezilarli darajada kuchayadi.

Ijtimoiy himoya va yordam xizmati, ichki ishlar organlarining ixtisoslashtirilgan xizmati va jamoatchilik ixtisoslashtirilgan tuzilmalari muayyan o‘smirlar ta’sirida jamoat tartibini buzayotgan, mayda o‘g‘irliklar sodir etayotgan, ichkilikbozlik, qimor o‘yinlarida qatnashayotgan holatlarni aniqlaydi va bartaraf etadi. va hokazo. Va, albatta, ular o'zlari voyaga etmagan jinoyatchilarni tuzatish ishlarini olib boradilar. Ushbu voyaga etmaganlarga salbiy ta'sir ko'rsatgan shaxslar javobgarlikka tortiladi (ma'muriy, jinoiy va boshqalar).

Jamoat, oilaviy huquq, fuqarolik huquqi (zararni qoplash), ma'muriy javobgarlik ota-onalar yoki ularning o‘rnini bosuvchi shaxslar, shuningdek, ularning qarovsizligida aybi aniqlangan taqdirda ham jalb qilinishi mumkin.

Qurilma va ta'sir choralari ijtimoiy yordam choralari bilan birlashtiriladi. Shu jumladan, maktabni tark etgan va ishlamayotgan voyaga yetmaganlar aniqlanib, ularning muayyan kasb-hunarsiz qolgan sabablari bartaraf etiladi. Ota-onasi bilan janjal, sarguzasht izlab va hokazolar tufayli uyidan qochib, boshpanasiz qolgan voyaga etmaganlarga oilaga qaytarish yoki turar joy muassasasiga joylashtirish nazarda tutiladi (bu chora-tadbirlar har yili 100-150 ming bola va o‘smirga nisbatan qo‘llaniladi).

Profilaktikaning navbatdagi bosqichi jinoyat sodir etish arafasida turgan voyaga etmaganlarga nisbatan maxsus chora-tadbirlarni o'z ichiga oladi. Asosan, ikkinchi guruhdagi kabi chora-tadbirlar bu erda qo'llaniladi, lekin ular o'smirning xatti-harakati, aloqalari va o'yin-kulgilarini kundalik, shiddatli va ko'rgazmali nazorat qilish jarayonida amalga oshiriladi; salbiy ta'sir manbalariga intensiv ta'sir ko'rsatish. Ushbu chora-tadbirlar shoshilinch xarakterga ega bo'lib, jinoiy yo'lga o'tishning oldini olishga qaratilgan bo'lib, shundan so'ng oldingi bosqichdagi vazifalarni hal qilish qayta tiklanadi.

Relapsning oldini olish choralari quyidagilarni o'z ichiga oladi:

voyaga etmaganlar ishlari bo'yicha ixtisoslashtirilgan bo'linmalar, tergovchilar, prokurorlar, sudyalarning voyaga etmaganlar tomonidan jinoyat sodir etishiga yordam beradigan sabablar va shart-sharoitlarni aniqlash va bartaraf etish bo'yicha faoliyati (masalan, vakolatxonalar, shaxsiy ta'riflar kiritish); sud protsessining o'zi tarbiyaviy va profilaktika ta'siridan foydalanish;muqaddam sudlangan o‘smirlardan jinoyat qurollari va qurollarini o‘z vaqtida olib qo‘yish;ozod etilishi lozim bo'lgan mahkumlarni erkin hayotga huquqiy va ma'naviy jihatdan tayyorlash; ozodlikdan mahrum qilish joylaridan ozod qilingan yoki ozodlikdan mahrum qilish bilan bog'liq bo'lmagan jazoga hukm qilingan voyaga etmaganlarning mehnat va maishiy sharoitlarini ta'minlash, ularning xulq-atvorini nazorat qilish. Shu maqsadda ozodlikdan mahrum qilish joylari xodimlari, ichki ishlar organlari xodimlari, xalq ta’limi xodimlari tomonidan ish olib borilmoqda; prokuratura hamda oilalar va voyaga etmaganlarni ijtimoiy muhofaza qilish va yordam ko'rsatish organlari tomonidan tekshirishlar tashkil etiladi, atrof-muhitni yaxshilash choralari ko'riladi va hokazo.

Bu sezilarli kengayish ta'kidlash lozim huquqiy asos va 1996 yilda Rossiya Federatsiyasi Jinoyat kodeksining qabul qilinishi munosabati bilan voyaga etmaganlar jinoyatining oldini olish uchun unga asoslangan imkoniyatlar Rossiyaning xalqaro huquqiy majburiyatlariga muvofiq "Oila va voyaga etmaganlarga qarshi jinoyatlar" kodeksining 20-bobi. manfaatlarini jinoiy-huquqiy himoya qilishni kuchaytirdi to'g'ri tarbiya yosh avlod. Tarbiyaviy vazifalar yuklangan shaxslarning jinoyat va boshqa g‘ayriijtimoiy xatti-harakatlarga aloqadorligi uchun javobgarlik kuchaytirildi.

Voyaga etmaganlarni jalb qilish jinoiy guruh qonun shartli vaziyatlarda sodir etilgan qilmish deb qaraladi. Voyaga yetmaganlarni, ayniqsa, jinoiy yoki boshqa noqonuniy maqsadlarda savdo qilganlik uchun qattiq jazo belgilangan. Voyaga yetmagan bolani tarbiyalash majburiyatlarini bajarmaganlik, shafqatsiz munosabatda bo‘lish uchun birinchi marta jinoiy javobgarlik belgilandi.

Voyaga etmaganlar o'rtasida sodir etilgan huquqbuzarlik, uning sabablari va oldini olish chora-tadbirlari voyaga etmaganlar (18 yoshdan 25 yoki 29 yoshgacha) sodir bo'lgan jinoyatlar bilan birgalikda ko'rib chiqilishi kerak. Ko'p jihatdan ularga mos keladigan xususiyatlar mos keladi yoki o'xshashdir. Voyaga etmaganlar psixologiyasining o'ziga xos xususiyatlari, u yoki bu darajada, bir necha yillar davomida va shaxs ko'pchilik yoshga etganidan keyin o'zini namoyon qilishda davom etadi. Shu sababli ham voyaga yetmaganlar ham, yoshlar ham ishtirok etuvchi “aralash” jinoyatlarning nisbatan ko‘pligi.

Umuman jinoyatchilikda ham, jinoyatning ayrim turlarida ham voyaga etmaganlarga nisbatan yoshlar kattaroq ulushga ega. Bir yil davomida 18-25 yoshlilar oʻrtasida jinoyat sodir etishda ishtirok etish ulushi 26-29 yoshlilar ulushiga nisbatan qariyb 1,5 baravar va 14-17 yoshlilar ulushiga nisbatan deyarli ikki baravar koʻpdir. Jinoyat sodir etganlarning yoshga qarab taqsimlanishi ularning mavqei, turmush sharoiti va shaxsiy xususiyatlariga mos keladi.

Yoshlar jinoyatchiligining kriminologik xususiyatlarini tahlil qilganda va uni voyaga etmaganlar jinoyati bilan solishtirganda shuni ta'kidlash kerak:

yoshlar jinoyatchiligi tarkibida og‘ir va boshqa jinoyatlarning taqsimlanishi voyaga yetmaganlar jinoyatchiligining tegishli ko‘rsatkichlarining taqsimlanishiga o‘xshaydi;balog'atga etmaganlar jinoyatida bo'lgani kabi, yoshlar jinoyatchiligida ham o'g'irlik, talonchilik, bezorilik ustunlik qiladi (barcha jinoyatlarning 60% gacha), lekin ulushi og'ir jinoyatlar jinoyat sodir etishning yuqori va jadal tarqalayotgan uyushgan shakllari;voyaga yetmaganlar va yoshlar o‘rtasida ro‘yxatga olingan jinoyatlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni solishtirganda shuni yodda tutish kerakki, ozchilik davri to‘rt yoshni (14-17 yosh), 18-29 yosh davri esa o‘n ikki yoshni qamrab oladi;tomonidan barcha jinoyatlarda qayd etilgan yoshlar jinoyatlari ulushining yuqori sur'ati ba'zi turlari voyaga etmaganlar tomonidan sodir etilgan jinoyatlar nisbati emas (masalan, zo'rlash, bezorilik, talonchilik va boshqalar);so'nggi yillarda barcha qayd etilgan jinoyatlar ichida yoshlar jinoyatlarining ulushi sezilarli darajada kamaydi.

Yoshlarning guruhli jinoyatlari uchun aralash guruhlar (o'smirlar va yoshlar ishtirokidagi) ulushi doimiy ravishda ortib borishi muhim ahamiyatga ega, bu esa yosh jinoyatchilarning voyaga etmaganlar o'rtasidagi huquqbuzarliklarga faollashtiruvchi ta'sirining kuchayishini anglatadi.

Jinoyat sodir etuvchi yoshlar va voyaga etmagan jinoyatchilarning madaniy-ma’rifiy xususiyatlari bir xil. Ta'lim darajasining qoloqligidagi umumiylik yanada yaqqol namoyon bo'ladi: namunaviy ma'lumotlarga ko'ra, ularning yarmidan ko'pi o'rta ma'lumotga ega emas, yoshi bo'yicha esa bu ma'lumotga ega bo'lishi kerak edi.

Va uni rasmiy ravishda olganlar ko'pincha yomon o'qidilar va bilim olishga intilmadilar. Ularning madaniy darajasi mos ravishda past. Demak, ta’lim muassasalarining o‘quv va madaniy-ma’rifiy ishlarida maktabni tark etish, o‘qishda kechikish, takrorlash, shuningdek, rasmiyatchilikning kriminogen ta’siri yoshlarning jinoyat sodir etishiga ta’sir ko‘rsatmoqda.

18 yoshdan 24 yoshgacha bo‘lgan jinoyatchilar orasida voyaga yetmaganlar o‘rtasida sodir etilgan jinoyatlar tarkibiga nisbatan mehnat qilayotganlar salmog‘i ustunlik qiladi va o‘quvchilar salmog‘i kamayadi. 18-29 yoshdagi shaxslar o‘rtasidagi jinoyatlar tarkibida o‘qimagan va ishlamaganlar salmog‘i kabi talabalar salmog‘i ortib bormoqda. Jinoyat sodir etilgan vaqtda o‘qimagan va ishlamaganlar orasida har uchinchisi intizomni buzgani va har ikkinchisi spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilgani uchun ishdan bo‘shatilgan.

Voyaga etmaganlar jinoyatchiligining sabablari va shartlari ko'p jihatdan voyaga etmaganlar jinoyatchiligini belgilovchi hodisa va jarayonlar bilan bog'liq. Yoshlarning jinoyatlariga motivatsiya voyaga etmaganlarga qaraganda og'irroqdir. Jumladan, mast holda janjal, bezorilik maqsadidagi janjal natijasida sodir etilgan qotilliklar salmog‘i ortib bormoqda.

Voyaga etmaganlar jinoyatlari bilan taqqoslaganda, qasos va g'azab bilan bog'liq motivatsiya ikki baravar ko'payadi va uchdan bir qismi shaxsiy manfaatlar bilan bog'liq. Shu bilan birga, taqlid qilish, sarguzashtga intilish, buzuqlik va hokazolar bilan bog'liq bo'lgan motivatsiya pasayadi.Yoshlar jinoyatchiligi orasida relapsni tavsiflovchi ko'rsatkichlar ko'proq ahamiyatga ega.

Kriminogen motivatsiyani shakllantirishda oila va maishiy muhit muhim rol o'ynashda davom etmoqda. Albatta, 18-25 yoshda, hatto undan ham ko'proq 26-29 yoshda yoshlar ota-ona oilasida voyaga etmaganlarga qaraganda ancha kam vaqt o'tkazadilar. Oilaning ta'siri va nazorati yoshlarning moddiy va maishiy ehtiyojlari haqida doimiy tashvishlanish bilan kamayadi. Shu bilan birga, ular ko'proq bo'sh vaqt va shaxsiy pulga ega (daromad, stipendiya).

Xuddi shu sharoitda, kichik yoshda olingan salbiy munosabat va odatlar paydo bo'ladi va keyingi rivojlanishni oladi: iste'molchining hayotga munosabati ("Menga kerak"); jamiyatning talab va taqiqlari faqat rasmiy (qonunlar boshqalar uchun yozilgan) degan g'oya; hayotning asosiy mazmuni sifatida ibtidoiy lazzatlarga intilish; jamiyat va yaqinlari oldidagi mas'uliyati haqidagi buzilgan g'oyalar; shaxsiy manfaatdorlik, adolat, mehr-oqibat tuyg'ularining shakllanmaganligi; huquqiy yomon xulq-atvor, shafqatsizlik, tajovuzkorlik, egosentrizm ("Men buni xohlayman, shuning uchun shunday bo'lishi kerak").

Umuman olganda, bu holat 18-25 yoshdagi shaxslarning jinoyat sodir etishi o‘rganilgan holatlarning 55-60 foizida ota-ona oilasida shakllangan. Masalan, voyaga yetmagan shaxs ota-ona oilasida mast holda janjal tufayli kriminogen holatga tushib qolgan. Ko'pincha bu vaziyatga kattalarning o'zlari jalb qilinadi. Yoshlarga kelsak, jinoiy vaziyatda qolish tashabbusi o'zlaridan keladi.

Bundan tashqari, nafaqat ota-onalarga tashrif buyurish yoki ular bilan qolish paytida, balki ilgari shakllangan xatti-harakatlarning stereotiplari o'tkaziladigan o'z oilasida ham. Keyinchalik jinoyat sodir etgan yoshlar, odatda, oilaning zaifligi yoki haqiqiy birgalikda yashash shakli bilan ajralib turadi. Tanlangan ma'lumotlarga ko'ra, jinoyat sodir etilgan paytda, ko'pchilik shaxsiy mavqeini sezilarli darajada buzgan va salbiy xulq-atvori bilan birga yashovchi yoki birga yashovchi bo'lgan.

Oilaviy bo'lmagan uy sharoitidagi salbiy ta'sirlar ham katta ahamiyatga ega, chunki 18 yoshga to'lgan ko'chalar turli xil tanishlar o'rnatish va saqlash imkoniyatini oshiradi. Shu bilan birga, boshqalarga (oqsoqollarga) taqlid qilish va shu bilan ularning kattaligini isbotlash istagi hali ham mavjud.

Bu, shuningdek, yosh ishchilar ko'pincha tovlamachilik, boshqa turdagi jinoiy "biznes" (shu jumladan, giyohvand moddalar sotuvchisi) bilan shug'ullanadigan shaxslar ta'siriga tushib qolgan ish joyidagi muhitning (ayniqsa, xususiy savdo sohasida) salbiy ta'siriga ham tegishli. ichkilikbozlik va boshqalar kabi salbiy xarakterli shaxslar.

So'nggi yillarda yoshlarning katta qismining ijtimoiy qadriyatlar va hayot rejalariga nisbatan e'tibordan chetda qolishi bilan bog'liq g'oyaviy va ijtimoiy-psixologik jarayonlarning yoshlar jinoyatchiligiga kriminogen ta'siri kuchaymoqda; jamiyatda, jumladan, yoshlar orasida kengayib borayotgan bosim, oson boyib ketish imkoniyatlari, tajovuzkor xatti-harakatlarning afzalliklari va boshqalar. Bu jarayonlar ommaviy axborot vositalarida, oilada, maishiy, kasbiy va dam olish muhitida aylanib yuradigan ma'lumotlar bilan qo'llab-quvvatlanadi.

Yoshlar jinoyatchiligiga yoshlarning bo‘sh vaqtini jamiyat ehtiyojlariga javob bermaydigan tashkil etish, uning umumiy ta’lim, madaniy, professional daraja... Bunday holda, biz umumiy ijtimoiy darajadagi yoshlar jinoyati jarayonlarining holatiga bevosita ta'sir qilish haqida gapiramiz.

Zero, yosh jinoyatchilar kontingenti butun aholi orasidan ta'lim va madaniyat darajasi past bo'lgan shaxslarni "tanlash" orqali ajralib turadi. Cheklangan va ibtidoiy ehtiyoj va manfaatlar tufayli bunday kishilarning jinoiy xavfi tengdoshlariga qaraganda ancha yuqori. Xususan, ushbu muhitga xos bo'lgan maishiy mastlik holatlarida kriminogen motivatsiyani shakllantirish xavfi keskin ortadi.

Jinoyat sodir etgan 18 yoshdan 25 yoshgacha bo‘lgan shaxslar o‘rtasida jinoyat sodir etmagan tengdoshlariga qaraganda ishni o‘qish bilan birlashtirganlar 3-4 baravar, tizimli ravishda kitob o‘qishlari 2 baravar kam. Shuningdek, jinoyatlar tasodifiy mast bo'lgan kompaniyalarda sodir etilgan hollarda (masalan, janjalda tan jarohati etkazish, mast odamni talon-taroj qilish, zo'rlash) bo'lajak jinoyatchilar va jabrlanuvchilarning tanishish holatlari to'g'risidagi ma'lumotlar xarakterlidir.

Ko'pgina hollarda, biz ko'chada, parkda, oshxonada va hokazolarda tasodifiy uchrashuv haqida gapiramiz. Ko'pgina jabrlanuvchilarning o'zlari huquqbuzarlik yoki axloqsiz harakatlarda tashabbus ko'rsatib, keyinchalik ularga qarshi jinoyat sodir etgan shaxs bilan birga bo'lishgan. "Muxlislar" va ekstremistlar muhitida bo'lish bilan bog'liq jinoyat sodir etish holatlari ulushi ortib bormoqda.

Jinoyat sodir etgan yoshlar uchun ish joyini tez-tez o'zgartirish, kasbiy o'sish istiqbollariga qiziqishning yo'qligi odatiy holdir. 18 yoshdan 25 yoshgacha bo'lgan so'rovda qatnashganlarning har bir soniyasi past malakali ishchi, ofis xodimi yoki barqaror jamoadan tashqarida ishlagan (haydovchi, qurilish ishchisi, kiosk). Ushbu kontingentda yotoqxonalarda yoki ijarada yashovchilarning ulushi jinoyat sodir etgan voyaga etmaganlarga nisbatan 6 barobar ko'pdir.

Yoshlar o‘rtasida huquqbuzarliklarning umumiy va maxsus profilaktikasi axloqiy tarbiyaga, madaniyatni shakllantirishga, salbiy hodisalarga qarshi kurashishga asoslanadi. Ayniqsa, davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari va jamoatchilikning, shu jumladan yoshlar tashkilotlarining ijtimoiy va psixologik yordam kasb tanlashda, bo‘sh vaqtini tashkil etishda, fuqarolik tuyg‘usini, ijtimoiy mas’uliyat va ongni, ijobiy manfaatlarni shakllantirishda.

Xulq-atvori, o'yin-kulgi va aloqalari jinoyat sodir etish uchun real imkoniyat yaratadigan aniq yoshlarga nisbatan tushuntirish ishlari olib boriladi, shuningdek (huquqbuzarliklarning xususiyatiga qarab) ommaviy yoki ma'muriy choralar ta'sir qilish, ular qilgan ishlari uchun jazosiz qolish illyuziyasiga ega bo'lmasliklari uchun.

Yoshlarga nisbatan qo‘zg‘atilgan ayblovlar bo‘yicha jinoyat ishlarini tergov qilish jarayonida oilaviy tarbiya va boshqa ijtimoiy institutlar faoliyati, bo‘sh vaqtini tashkil etishdagi kamchiliklar o‘rganiladi; aniq manbalarni aniqlaydi zararli ta'sirlar va ularning sohasida qo'lga olingan shaxslar. Bu ish voyaga etmaganlar bilan bog'liq ishlar bilan bir xil darajada amalga oshiriladi. Relapsning oldini olish choralari o'xshash.

Voyaga yetmaganlar o‘rtasida huquqbuzarliklarning oldini olish, umuman olganda, huquqbuzarliklarning oldini olishning asosiy tamoyillariga asoslanadi. Shu bilan birga, voyaga yetmaganlar tomonidan sodir etiladigan jinoyatlarning oldini olishda ularning boshqa yosh toifasidagi shaxslardan farqi, sodir etgan jinoyatlarining o‘ziga xos xususiyatlari bilan bog‘liq o‘ziga xos xususiyatlar mavjud.

Zamonaviy sharoitda voyaga etmaganlar o'rtasida nazoratsizlik va huquqbuzarliklarning oldini olishni takomillashtirishning asosiy yo'nalishlari:

profilaktika amaliyotini insonparvarlashtirish, himoya choralarining jazo va majburlov choralariga nisbatan ustunligi;

ta'lim, profilaktika va himoya faoliyatida professionallashtirish, ijtimoiy xodimlarning maxsus kadrlarini tayyorlash; ijtimoiy o'qituvchilar, ixtisoslashgan psixologlar amaliy ish bolalar va o‘smirlarning deviant xulq-atvorini tuzatish, ularning oila va ijtimoiy tarbiya sharoitlarini yaxshilash;
bolalar va o‘smirlarning deviant xulq-atvorini tuzatish, ijtimoiy va ruhiy nosog‘lomlikning turli shakllariga chalingan voyaga yetmaganlarni reabilitatsiya qilishda tibbiy-psixologik yordam va ko‘makning rolini kuchaytirish;
oilani bolalar va o‘smirlarni ijtimoiylashtirish, oilaga, ayniqsa, ijtimoiy xavf guruhidagi oilalarga ijtimoiy-huquqiy, ijtimoiy-pedagogik va tibbiy-psixologik yordam ko‘rsatish bo‘yicha ijtimoiy chora-tadbirlarni amalga oshirishning yetakchi instituti sifatida tan olinishi;
davlat o'rtasida ta'lim va profilaktika vakolatlarining qat'iy chegaralanishi ijtimoiy xizmatlar, huquqni muhofaza qiluvchi organlar, jamoat birlashmalarining o‘zaro yaqin hamkorligi va yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirishda maksimal ishtiroki bilan.

Voyaga yetmaganlar o‘rtasida huquqbuzarliklarning oldini olish bilan shug‘ullanuvchilar ko‘p. Ular umumiy maqsad va vazifalar bilan bog'langan yagona tizimni, jumladan, voyaga etmaganlar ishlari va ularning huquqlarini himoya qilish komissiyalarini ifodalaydi; boshqaruv organlari ijtimoiy himoya aholi, ta'lim, sog'liqni saqlash; vasiylik va homiylik organlari, yoshlar ishlari, bandlik xizmatlari, ichki ishlar.

Voyaga yetmaganlar o‘rtasida nazoratsizlik va huquqbuzarliklarning oldini olish bo‘yicha vazirlik va idoralarning harakatlarini muvofiqlashtirish Hukumat huzuridagi Voyaga yetmaganlar ishlari bo‘yicha idoralararo komissiya tomonidan amalga oshiriladi. Rossiya Federatsiyasi.

Ijtimoiy reabilitatsiyaga muhtoj voyaga etmaganlar uchun ixtisoslashtirilgan muassasalar:

voyaga etmaganlarning qarovsizligining oldini olish va og'ir hayotiy vaziyatda bo'lgan voyaga etmaganlarni ijtimoiy reabilitatsiya qilishni amalga oshiradigan ijtimoiy reabilitatsiya markazlari;
davlat tomonidan shoshilinch ijtimoiy yordamga muhtoj voyaga etmaganlarni vaqtincha yashash va ijtimoiy reabilitatsiya qilishni ta'minlaydigan bolalar uchun ijtimoiy boshpanalar;
ota-ona qaramog'isiz qolgan voyaga etmaganlarni yoki qonuniy vakillarini vaqtincha saqlash uchun mo'ljallangan ota-ona qaramog'isiz qolgan bolalarga yordam berish va ularni keyingi joylashtirishda yordam berish markazlari.

Bundan tashqari, hozirgi vaqtda oilalar va bolalarga ijtimoiy yordam ko'rsatish hududiy markazlari, aholiga psixologik-pedagogik yordam markazlari, shoshilinch psixologik yordam markazlari va boshqalarni o'z ichiga olgan ijtimoiy xizmat ko'rsatish muassasalari tashkil etilmoqda. moliyalashtirilgan; boshqalari turli mulkchilik shaklidagi korxonalarda shakllanadi; boshqalar davlat subsidiyalari, xayriya tashkilotlari va Rossiya va chet el fuqarolarining xayriyalari, tijorat tuzilmalari hisobidan ishlaydi.

Voyaga yetmaganlar o‘rtasida sodir etiladigan jinoyatlarning maxsus profilaktikasida o‘z vazifalarining mohiyati, profilaktika choralarini qo‘llashning o‘ziga xos xususiyatlari va hajmi bilan bir-biridan farq qiluvchi ko‘plab subyektlar ham ishtirok etadi. Bunga qarab, maxsus ogohlantirishning ixtisoslashgan bo'lmagan va ixtisoslashtirilgan sub'ektlarini ajratib ko'rsatish odatiy holdir.

Ixtisoslashgan sub'ektlarning maqsadi jinoyatchilikka, shu jumladan voyaga etmaganlarga qarshi kurashdir. Profilaktik ishda asosiy rol o'ynaydi davlat aktyorlari: Prokuratura va ichki ishlar organlari.

Voyaga yetmaganlar o‘rtasida sodir etilgan jinoyatlarning alohida profilaktikasi tizimida ushbu ishlarning asosiy qismini amalga oshiruvchi, jinoyat sodir etgan voyaga yetmaganlarni tuzatish va qayta tarbiyalash bilan bevosita shug‘ullanuvchi ichki ishlar organlari alohida o‘rin tutadi. Bundan tashqari, ichki ishlar organlarining profilaktika faoliyati unga boshqa sub'ektlarni ham majburiy kiritishni nazarda tutadi.

Ichki ishlar organlari voyaga yetmaganlar o‘rtasida huquqbuzarliklarning profilaktikasi bilan ham umumiy, ham individual darajada shug‘ullanadi. Ish asosan quyidagi yo'nalishlarda amalga oshiriladi:

1) salbiy ta'sirni cheklash ijtimoiy omillar voyaga etmaganlarning huquqbuzarliklarining sabablari va shartlari bilan bog'liq;
2) sabab va sharoitlarga ta'sir qilish bu turdagi jinoyat;
3) jinoyat sodir etishi kutilishi mumkin bo'lgan voyaga etmaganlarga bevosita ta'sir qilish;
4) voyaga etmagan shaxs ishtirokchisi bo'lgan jinoyatlarni sodir etishga yoki sodir etishga qodir bo'lgan g'ayriijtimoiy yo'nalishdagi guruhlarga profilaktik ta'sir ko'rsatish.

Ushbu yo‘nalishlarni hisobga olgan holda tashkil etiladigan profilaktika tadbirlari jinoyat sodir etishga moyil bo‘lgan voyaga yetmaganlarga, mikromuhitga va atrof-muhitga har tomonlama profilaktik ta’sir ko‘rsatishi kerak. ijtimoiy sharoitlar ular joylashgan.

Voyaga yetmaganlar o‘rtasida huquqbuzarliklarning oldini olish jarayonida ichki ishlar organlari o‘z sa’y-harakatlarini jinoyat sodir etilishining sabablari, sharoitlarini aniqlash, shuningdek, ularni bartaraf etish, cheklash va zararsizlantirishga yo‘naltirishi zarur. Shu maqsadda ichki ishlar organlari profilaktika tadbirlariga jalb etilgan davlat, jamoat va boshqa tashkilot va muassasalar bilan o‘zaro hamkorlikni tashkil etadi, kompleks tadbirlar, reydlar, manzilli tekshirishlar va boshqa tadbirlarni o‘tkazadi.

Voyaga etmagan shaxsning shaxsiga profilaktik ta'sir ko'rsatish muhim ahamiyatga ega, ya'ni. individual profilaktika.

Voyaga etmaganlarga nisbatan profilaktika ishlari ikki holatda amalga oshiriladi: salbiy hodisalar embrional holatda bo'lganda va bunday hodisalar hali sodir bo'lmagan, lekin ularning paydo bo'lish ehtimoli mavjud bo'lganda. Binobarin, muammoni hal qilish "tashxis" ni o'z vaqtida shakllantirishda, bu hodisalarning mavjudligida yotadi. Bu amaliy nuqtai nazardan eng muhimi, chunki u sizga tegishli profilaktika choralarini, shu jumladan tibbiy xususiyatga ega bo'lganlarni aniqlashga imkon beradi: aqliy nuqsonlari bo'lgan bolalarni aniqlash, ularning rivojlanish prognozini aniqlash va zararsizlantirish va zararsizlantirish choralarini ko'rish. g'ayritabiiy rivojlanish qatlamlarini yumshatish. Individual profilaktika choralari ham voyaga etmagan huquqbuzarning shaxsiga, ham uning atrof-muhitiga ta'sir qilishi kerak. Bu ta'sir jinoyat sodir etishga qodir bo'lgan voyaga etmaganlarni sinchiklab o'rganishga asoslangan; amalga oshirish orqali belgilangan maqsadlarga erishish mumkin bo'lgan asosiy chora-tadbirlar va tadbirlarni belgilash; individual profilaktika ta'sirini tashkil etish, nazorat qilish va ta'sirini aniqlashning oqilona usullarini ishlab chiqish. Voyaga etmaganlar tomonidan sodir etilgan jinoyatlarning individual profilaktikasi maqsadi o'smirni tuzatish va qayta tarbiyalash yoki uning kriminogen yo'nalishini o'zgartirishdir. Bu maqsad quyidagi harakatlardan iborat individual profilaktikaning mazmunini belgilaydi: voyaga etmaganlarning xatti-harakati, xulq-atvori, jinoyat sodir etish imkoniyatini ko'rsatadigan harakat motivlarini aniqlash; bu o'smirlarning shaxsiyatini o'rganish; ularga salbiy ta'sir etuvchi manbalarni aniqlash va bartaraf etish; jinoiy niyatni amalga oshirishning oldini olish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratish imkoniyatlarini o'rganish; bunday voyaga etmaganlarning xulq-atvorini va ularning turmush tarzini nazorat qilish; olingan natijalarni davriy tahlil qilish va ishga tegishli tuzatishlar kiritish.

Shu bilan birga (ro'yxatga olish bilan) ichki ishlar organlari xodimlari voyaga etmaganlarga alohida e'tibor berishadi:

antisotsial turmush tarzini olib borish (alkogolli ichimliklar, giyohvand moddalarni iste'mol qilish, o'qish va ijtimoiy foydali mehnat bilan shug'ullanmaslik);
g'ayriijtimoiy asosda guruhlash;
maxsus maktablar va kasb-hunar maktablaridan qaytganlar;
shartli ravishda yoki ozodlikdan mahrum qilish bilan bog'liq bo'lmagan jazo choralariga hukm qilinganlar, shuningdek hukmning ijrosini to'xtatib turish qo'llanilgan shaxslar;
ta'lim koloniyalaridan ozod qilingan.
Jinoiy xatti-harakatlarning individual oldini olish voyaga etmagan shaxsning barcha salbiy xususiyatlarini batafsil o'rganish zarurligini taqozo etadi, bu esa ma'lum sharoitlarda aniqlanishi mumkin. jinoiy xatti-harakatlar... Voyaga etmagan bolaning sog'lig'i holatida anomaliyalar mavjudligi yoki yo'qligi, uning aqliy zaifligini ko'rsatadigan belgilar haqida bilish ham muhimdir. Bu masalalarni psixologik-pedagogik markazlarda voyaga etmagan huquqbuzar shaxsining psixologik-pedagogik diagnostikasi bilan to'liq hal qilish mumkin. Shu bilan birga, jinoyat sodir etishga moyil bo‘lgan voyaga yetmaganlarning shaxsiga psixologik-pedagogik tashxis qo‘yilib, ular bilan profilaktika ishlarini olib borish bo‘yicha ichki ishlar organlari xodimlariga aniq tavsiyalar beriladi.
Jinoyat sodir etishga qodir bo‘lgan voyaga yetmagan shaxsning ongi, his-tuyg‘ulari va irodasiga ta’sir ko‘rsatishning turli usullari va usullari ikki xil: bevosita yoki profilaktika faoliyati bilan shug‘ullanuvchi boshqa shaxslar orqali qo‘llanilishi mumkin. Voyaga etmaganlarga individual ta'sir ko'rsatish usullari va usullarini qo'llashning asosiy tashkiliy-taktik shakllari ichki ishlar organlari xodimlari tomonidan olib boriladigan suhbatlar, ularni mehnat, ijtimoiy, sport, madaniy va boshqa xarakterdagi ijtimoiy foydali faoliyatga jalb qilishdir.
Voyaga etmaganlarga nisbatan profilaktikaning samaradorligi ko'p hollarda jinoyatlarning voyaga etmaganlar tomonidan guruh bo'lib sodir etilishini hisobga olishga bog'liq. Bu esa bunday profilaktika bilan shug‘ullanuvchi xodimlardan yuksak kasbiy mahorat, chuqur ijtimoiy-psixologik, psixologik-pedagogik va huquqiy bilim, tashkilotchilik qobiliyati, qat'iyatlilik. Amaliyotchilar o'z sa'y-harakatlarini guruhni bostirish va yo'q qilishga emas, balki ushbu guruhlarning paydo bo'lishiga olib keladigan sabab va sharoitlarni yo'q qilishga yo'naltirishsa, profilaktika muvaffaqiyatiga erishiladi.
Har qanday faoliyat turida bo‘lgani kabi, voyaga yetmaganlar o‘rtasida guruhli jinoyatlarning oldini olish ham ma’lum ketma-ketlikni talab qiladi. Amaliyot odatda quyidagi yo'ldan boradi: jinoyatchilar guruhlarini aniqlash, guruhning kriminologik diagnostikasi, guruhlar va ularning a'zolarini ro'yxatga olish. Butun guruhga, shuningdek, uning har bir a'zosiga ta'sir ko'rsatish uchun balog'atga etmagan guruh jinoyatlarining oldini olishning turli usullari qo'llaniladi. Bunday usullar orasida ajralib turadi: guruh izolyatsiyasi; guruhni tarqatib yuborish; guruhni qayta yo'naltirish.
Voyaga yetmaganlar jinoyatchiligining oldini olish jarayonida ularning oilalariga ham ta’sir ko‘rsatish zarur, chunki ko‘p hollarda o‘smirning g‘ayriijtimoiy xulq-atvori oilaviy muammolar bilan bog‘liq. Jinoyat sodir etishga qodir bo‘lgan voyaga yetmaganlar oilasida profilaktika ishlarini muvaffaqiyatli o‘tkazish uchun bunday oilani har tomonlama o‘rganish zarur. Shuningdek, psixologiya va psixiatriya sohasi mutaxassislari tomonidan ishlab chiqilgan usullarni o'zlashtirish, boshqa bilim sohalaridagi ma'lumotlardan va ichki ishlar organlari tajribasidan individual profilaktika ishlarida foydalanish muhimdir.
Voyaga yetmaganlar o‘rtasida huquqbuzarliklarning oldini olishda o‘smirlarni jinoiy faoliyatga jalb etayotgan kattalarni aniqlash muhim ahamiyatga ega. Bunday aniqlashning o'z vaqtida amalga oshirilishi yaqinlashib kelayotgan jinoyatning tezda oldini olish yoki jinoiy faoliyatni to'xtatish imkonini beradi. Jinoyat ishining o‘z vaqtida qo‘zg‘atilishi, sodir etilgan jinoyatlarning tezkor va to‘liq fosh etilishi, ularni sodir etgan shaxslarning fosh etilishi, shuningdek, profilaktika choralarining to‘g‘ri qo‘llanilishi ham voyaga yetmaganlar o‘rtasida sodir etiladigan jinoyatlarning oldini olish bilan bevosita bog‘liqdir.
Voyaga etmaganlar o'rtasida huquqbuzarliklarning oldini olish sub'ektlari orasida tarbiya koloniyalari alohida o'rin tutadi. Ushbu muassasalar huquqbuzarliklarning oldini olish muammosini o'ziga xos tarzda: voyaga etmaganlarni tuzatish va qayta tarbiyalash orqali hal qiladi. Ushbu jarayonning barcha murakkabligi va qarama-qarshiligi bilan voyaga etmaganlarni alohida holatda tuzatish va qayta tarbiyalash zarurati haqiqat deb tan olinishi va buning uchun zamonaviy shakl va usullardan foydalanish kerak. Xususan, voyaga etmaganlarning norasmiy guruhlariga chek qo'yishning printsipial jihatdan imkonsizligidan kelib chiqish kerak, shuning uchun bunday guruhlar berishi mumkin bo'lgan ijobiy tomonlarni maksimal darajada oshirish va salbiy tomonlarini har tomonlama zararsizlantirish kerak. ularning ta'siri, antisosial an'analarni yo'q qilishga intilish. Misol uchun, Angliyada rasmiylar pochta jo'natmalarini yetkazib berish uchun "rokerlar" (mototsiklchilar) dan foydalanadilar, bu ularga sayohatda ustunlik beradi va hatto ruxsat etilgan tezlik chegarasidan oshib ketishiga imkon beradi. Voyaga etmaganlar uchun jazo sifatida ozodlikdan mahrum qilishdan foydalanish minimal bo'lishi kerak. Psixologlarning ta'kidlashicha, ozodlikdan mahrum qilish joylarida 5-7 yil davom etgandan so'ng, psixikada qaytarib bo'lmaydigan o'zgarishlar yuz beradi. Rasmiy xulq-atvor qoidalarini qisqartirish va voyaga etmaganlarning ijobiy tashabbusini rivojlantirish kerak, chunki qoidalarning ko'pligi ularning buzilishi ehtimolini oshiradi. Masalan, Qo'shma Shtatlarda oddiy hayot me'yorlaridan chetga chiqishni, oddiy axloq va giyohvand moddalarni iste'mol qilishni inkor etishga asoslangan xulq-atvor uslubini targ'ib qiluvchi "gippizm" o'rnini "yappizm" egalladi, uning asosiy postulati martaba zinapoyasida maqsadli harakat qilish.
Jinoiy dunyo yaratgan afsonaviy romantik obrazlarni yo‘q qilish muhim. Voyaga yetmaganlar o‘rtasida huquqbuzarliklarning oldini olishga mas’ul bo‘lgan xodimlarni tayyorlash sifatini maqsadli oshirish talab etiladi. Shu bilan birga, e’tirof etishimiz kerakki, voyaga yetmaganlar o‘rtasida nazoratsizlik va huquqbuzarliklarga qarshi kurashish milliy dasturisiz yuqorida tilga olingan ko‘plab profilaktika yo‘nalishlarini amalga oshirish mumkin emas.
Mamlakatimizda bu borada muayyan ishlar amalga oshirildi. Jumladan, jinoyatchilikka qarshi kurashish dasturida voyaga yetmaganlar ishi bo‘yicha adliya tizimini rivojlantirish, voyaga yetmaganlarni tarbiyalash uchun binolarni tijorat tuzilmalariga berishni taqiqlovchi normativ-huquqiy hujjatlarning taklif etilayotgan loyihalari ko‘zda tutilgan, ayrim hududlarda ular bilan ishlash bo‘yicha maxsus o‘quv kurslari ishlab chiqilgan va joriy etilgan. xavf ostida bo'lgan bolalar (shu jumladan asotsial guruhlarga mansub bo'lganlar), voyaga etmaganlarni inqirozli vaziyatlardan (ishdan ayrilish, ota-onalardan birining oilasini tark etish yoki o'z-o'zidan qochish, alkogolli ichimliklar va giyohvand moddalarni iste'mol qilish, sevgi) olib tashlash usullarini muhokama qilish uchun taklif qilingan. muvaffaqiyatsizliklar va boshqalar).
Xulosa o‘rnida shuni ta’kidlaymizki, voyaga yetmaganlar o‘rtasida sodir bo‘layotgan huquqbuzarliklarning sezilarli darajada tarqalishi uning oldini olish bo‘yicha qat’iy, g‘ayratli va maqsadli choralar ko‘rishni talab qiladi. Vazifa, eng avvalo, voyaga yetmaganlar o‘rtasida jinoyat sodir etish darajasini pasaytirish, voyaga yetmagan jinoyatchilarning boshqa o‘smirlarga korruptsion ta’sirining oldini olish va voyaga yetgan retsidivist jinoyatchilar safini to‘ldirishdan iborat.

Profilaktika choralari noqonuniy xatti-harakatlar voyaga etmaganlar yuboriladi:

1) voyaga etmaganlarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini amalga oshirish va himoya qilish;

2) ularning hayoti va sog'lig'ini himoya qilish;

3) ta'minlash optimal sharoitlar o'smir shaxsini shakllantirish;

4) bolaning hayoti va tarbiyasiga salbiy ta'sir ko'rsatadigan sabablar va shartlarni bartaraf etish;

5) aholini voyaga etmaganlar jinoyatidan himoya qilish;

6) deviant, huquqbuzarlik va jinoiy xulq-atvorga ega bo'lgan o'smirlarning ijtimoiy moslashuviga yordam berish.

Voyaga etmaganlar o'rtasida huquqbuzarliklarning umumiy va maxsus profilaktikasi mavjud bo'lib, ular erta maxsus profilaktika, bevosita maxsus profilaktika va takrorlanishning oldini olishga bo'linadi.

Voyaga etmaganlar o'rtasida huquqbuzarliklarning oldini olish bo'yicha umumiy chora-tadbirlar quyidagilarga qaratilgan:

Bolalarning farovon rivojlanishi va ijtimoiylashuvini ta'minlash;

Bolalarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini amalga oshirish;

Voyaga etmaganlar hayotining asosiy sohalarida (oilada, ta'limda, mehnatda, dam olishda va boshqalarda) salbiy ijtimoiy jarayonlarni tuzatish.

Umumiy chora-tadbirlar qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatlarining federal va mintaqaviy darajalari vakolatiga kiradi.

Voyaga yetmaganlar o‘rtasida huquqbuzarliklarning maxsus profilaktikasi - bu alohida ijtimoiy guruhlarning jinoyat sodir etilishiga sabab bo‘ladigan jarayonlarga, jinoyat turlariga (ko‘cha jinoyatlari, oilaviy jinoyatlar, iqtisodiy jinoyatlar va boshqalar) va uning bosqichlariga ta’sir ko‘rsatish tizimidir.

Voyaga etmaganlar o'rtasida huquqbuzarliklarning maxsus profilaktikasi quyidagilarni o'z ichiga oladi:

Voyaga etmaganlar o'rtasida huquqbuzarliklarni keltirib chiqaradigan sabablarni bartaraf etishga qaratilgan erta profilaktika;

"xavf guruhi" ning noto'g'ri moslashtirilgan o'smirlariga yordam ko'rsatishga qaratilgan bevosita (individual) profilaktika;

Jinoyat sodir etgan voyaga etmaganlarga ijtimoiy yordam ko'rsatish, ularni nazorat qilish va takroriy jinoyatlarning oldini olish maqsadida qaytalanishning oldini olish.

Voyaga etmaganlar o‘rtasida huquqbuzarliklarning individual profilaktikasi jinoyat sodir etishga eng moyil bo‘lgan voyaga yetmaganlarga tanlab ta’sir ko‘rsatish, ularga o‘zlari va o‘zlari bo‘lgan ijtimoiy mikro muhitni ijobiy o‘zgartirishga yordam berishdan iborat.

Ijtimoiy profilaktika - bu maqsadli ijtimoiy-pedagogik, psixologik, tibbiy va boshqa chora-tadbirlar majmuidir

o'smirlarning deviant xatti-harakatlarining oldini olish. Ijtimoiy profilaktikaning mohiyati jamiyat va davlatning bolaning muvaffaqiyatli rivojlanishi, uni tarbiyalash, o'qitish va ijtimoiylashuvini ta'minlash muammosiga munosib munosabatda bo'lishidan iborat.

Ijtimoiy-huquqiy profilaktika - bolaning ijtimoiy, qonunga bo'ysunuvchi xulq-atvorini shakllantirish uchun uning shaxsiga ijtimoiy-huquqiy ta'sir ko'rsatish.

Ijtimoiy-huquqiy profilaktikaning asosiy xususiyatlari va vazifalari:

Bolaning rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlarni tashkil etish,

Deviant xulq-atvorni keltirib chiqaradigan sabablar va shartlarni o'z vaqtida aniqlash;

Rivojlanish kasbiy faoliyat bolalarning deviant xulq-atvorining oldini olish sohasida (psixologiya, pedagogika, ijtimoiy ish, huquqni muhofaza qilish, voyaga etmaganlar adliyasi va boshqalar);

Profilaktik tadbirlarni amalga oshiruvchi jamoat va davlat institutlarini rivojlantirish.