Vodorodning kimyoviy belgisi. Nisbiy atom massasi, valentligi, koinotda tarqalishi, tabiatdagi birikmalari

Rivojlantiruvchi

• Mavzuning mazmuni orqali o’quvchilarning vodorod kimyoviy element mavzusida olgan bilim, ko’nikma va malakalarini rivojlantirish.
• Tayanch kompetensiya – 3. O’z-o’zini rivojlantirish.

DARS TURI

• Noan’anaviy, guruhlarga bo’lib ishlash, “Aqliy hujum”, “Moychechak”,
• “Venn diagrammasi”,
• “Fantomimo”.

Dars jihozi

• Dars jihozi
• Daslik,
• Kompyuter
• Kimyoviy elementlar davriy jadvali
• Elektron doska
• Slaydlar, plakatlar, turli tarqatmalar.
• Dars turi:
• Yangi tushuncha berish
• Savol-javob,
• Masalalar yechish,
• Bahs-munozara.

Dars bosqichlari va vaqt taqsimoti:
1	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2	O‘tilgan mavzuni esga solish,uyga vazifani so`rash	15 daqiqa
3	Yangi mavzuni bayoni:	10 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash	12 daqiqa
5	Darsga yakun yasash va baholash	3 daqiqa
6	Uyga vazifa	2 daqiqa

I.Darsning borishi:

I.Darsning borishi:

Tashkiliy qism: (3 daqiqa)

Salomlashish, tozalik va davomat aniqlash,

o’quvchilarni darsga tayyorlash, yurtimizda bo’layotgan, kimyo faniga oid yangiliklarni so’rash.

II. O’tilgan mavzuni mustahkamlash, uyga vazifani tekshirish. (15 daqiqa)

• O’tilgan mavzu “Moychechak” usulida takrorlab olinadi;
• O’quvchilarga berilgan uy vazifalari tekshiriladi.

O2

INSON 65%

YER 47%

HAVO 20,94%

SUV 89%

O

16

O2

32

Elektronlar soni

8 ta

Ekvivalentligi

8

Valentligi

II

O2

1774-yil, 1.VIII

J. Pristli

1774-yil, 30.IX

K.Sheele

Oxigenium

O

O3

Lauadze

O2

L-da 5xil usulda olinadi

katalizator

kataliz

Ag ni oksidga aylantiradi

ozonator

O2

o2

Atmosferada

Kislorod resurslari 1,2*10/15

Litosferada kislorod resurslari 10/19

Biosferada kislorod resurslari 10/12

Gidrosferada kislorod resurslari 1,5*10/18

o3

23-25 km foydali

10 km zararli

1 litr suvda 490 ml

Stratosfera 2-4,5 mm

Yonilg’i turlari

gaz

suyuq

qattiq

Kislorodning laboratoriya olinish usullarini yozing.

Kislorodning laboratoriya olinish usullarini yozing.

1.2KMnO4=t=K2MnO4+MnO2+O2

2. 2KClO3=MnO2=2KCl+3O2

3.2NaNO3=t=2NaNO2+O2

4.2H2O=el.toki=2H2+O2

5.2H2O=MnO2=2H2O+O2

O’tilgan mavzuni mustahkamlash uchun masala.

O’tilgan mavzuni mustahkamlash uchun masala.

KISLOROD guruhga; CrO dagi

VODOROD guruhga; FeO dagi kislorodning massa ulushini toping.

KISLOROD Mr(CrO)=52+16=68

• KISLOROD Mr(CrO)=52+16=68
• O=16/68=0,275*100=27,5%
• VODOROD Mr(FeO)=56+16=72

O=16/72=0,222*100=22,2%

Demak, CrO da kislorodning foiz ulushi ko’p

26-DEKABR

Mavzu: VODORODNING KIMYOVIY BELGISI, NISBIY ATOM MASSASI, VALENTLIGI, KOINOTDA TARQALISHI,TABIATDAGI BIRIKMALARI.

Vodorod to‘ldirilgan havo sharining parvozi

• Vodorod to‘ldirilgan havo sharining parvozi

Yangi mavzuning bayoni (10daqiqa)

1766-yilda ingliz olimi C.Kavendish «yonuvchi havo»ni kashf etdi, 1783-yilda Parijda Jak Sharl tomonidan vodorod to‘ldirilgan shar havoga uchirildi,

1787-yilda A.Lavuaze Kavendish kashf etgan «yonuvchi havo» suv tarkibiga kirishini aniqladi va unga «gidrogenium» (Hydrogenium), ya’ni, suv yaratuvchi degan nom berdi, hozirgi vaqtda vodorod belgisi bu so‘zning birinchi harfi H bilan ifodalanadi.  Kimyoviy belgisi — H.  Oddiy modda formulasi — H2  Valentligi 1 ga teng.  Nisbiy molekulyar masasi — 2,0156.  Nisbiy atom massasi — 1,0078. Vodorod molekulasining tuzilishi

Vodorod erkin holda Yerda juda oz miqdorda uchraydi. Vulqon otilganda yoki neft qazib olishda ba’zida boshqa gazlar bilan birgalikda ajralib chiqadi. Lekin vodorod birikmalar holida juda ko‘p tarqalgan. Vodorod — eng ko‘p birikma hosil qilgan elementdir. U Yer po‘stlog‘i, suv va havoning birgalikdagi massasining 0,88% ini tashkil etadi. Suv molekulasi massasining 1/9 qismini tashkil qiluvchi vodorod barcha o‘simlik va hayvon organizmlari, neft, tabiiy gazlar, qator minerallar tarkibiga kiradi.

• Vodorod erkin holda Yerda juda oz miqdorda uchraydi. Vulqon otilganda yoki neft qazib olishda ba’zida boshqa gazlar bilan birgalikda ajralib chiqadi. Lekin vodorod birikmalar holida juda ko‘p tarqalgan. Vodorod — eng ko‘p birikma hosil qilgan elementdir. U Yer po‘stlog‘i, suv va havoning birgalikdagi massasining 0,88% ini tashkil etadi. Suv molekulasi massasining 1/9 qismini tashkil qiluvchi vodorod barcha o‘simlik va hayvon organizmlari, neft, tabiiy gazlar, qator minerallar tarkibiga kiradi.

Vodorod — koinotda eng ko‘p tarqalgan elementdir. U Quyosh va boshqa yulduzlar massasining asosiy qismini tashkil etadi. Koinotdagi gazsimon tumanliklar, yulduzlararo gaz, yulduzlar tarkibida uchraydi. Yulduzlar qa’rida vodorod atomlari geliy atomlariga aylanadi. Bu jarayon energiya ajralib chiqishi bilan boradi (termoyadro reaksiyasi) va ko‘plab yulduzlar, shu jumladan, Quyosh uchun ham asosiy energiya manbasi bo‘lib xizmat qiladi. Bu energiya Yerdagi ko‘plab tabiiy jarayonlar uchun ham energiya manbasi hisoblanadi.

• Vodorod — koinotda eng ko‘p tarqalgan elementdir. U Quyosh va boshqa yulduzlar massasining asosiy qismini tashkil etadi. Koinotdagi gazsimon tumanliklar, yulduzlararo gaz, yulduzlar tarkibida uchraydi. Yulduzlar qa’rida vodorod atomlari geliy atomlariga aylanadi. Bu jarayon energiya ajralib chiqishi bilan boradi (termoyadro reaksiyasi) va ko‘plab yulduzlar, shu jumladan, Quyosh uchun ham asosiy energiya manbasi bo‘lib xizmat qiladi. Bu energiya Yerdagi ko‘plab tabiiy jarayonlar uchun ham energiya manbasi hisoblanadi.

Quyosh energiyasi Yerni isitadi, atmosferadagi havo massalarini va daryo, dengiz, okeanlardagi suv massalarini harakatga keltiradi, yashil o‘simliklarda fotosintez jarayonini ta’minlaydi va oxir-oqibat hayot mavjudligining asosiy sharti bo‘lib hisoblanadi.

• Quyosh energiyasi Yerni isitadi, atmosferadagi havo massalarini va daryo, dengiz, okeanlardagi suv massalarini harakatga keltiradi, yashil o‘simliklarda fotosintez jarayonini ta’minlaydi va oxir-oqibat hayot mavjudligining asosiy sharti bo‘lib hisoblanadi.
• Umuman olganda vodorod Yerda erkin suv, minerallardagi kristallizatsion suv, metan va neft uglevodorodlari, turli gidroksidlar, o‘simlik va hayvon biomassasi, tuproqning organik moddasi shaklida keng tarqalgan.

MUSTAHKAMLASH;(12daqiqa) Yangi mavzu“ Elementlar yomg’iri”va “Venn diagrammasi” metodlari hamda masalalar ishlash orqali mustahkamlanadi.

• MUSTAHKAMLASH;(12daqiqa) Yangi mavzu“ Elementlar yomg’iri”va “Venn diagrammasi” metodlari hamda masalalar ishlash orqali mustahkamlanadi.

O

F

H

N

S

Ca

Na

C

Cl

K

Elementlar yomg‘iri

1. Vodorod qachon, kim tomonidan kashf etilgan?

• 1. Vodorod qachon, kim tomonidan kashf etilgan?
• 2. Vodorod qayerda eng ko‘p tarqalgan?
• 3.Termoyadro reaksiyasi deganda nimani tushunasiz?
• 4.Vodorodning valentligi nechaga teng?
• 5. Vodorodning tabiatda tarqalishi haqida nimalarni bilasiz?
• 6. Vodorod tabiatda qanday birikmalar shaklida uchraydi?
• 7.Vodorod so‘zining ma’nosi
• 8. Nechanchi yilda kim tomonidan vodorod
• to‘ldirilgan shar havoga uchirildi?
• 9. Vodorodni fanga kim olib kirdi?
• 10. Vodorodning ishlatilishi haqida nimalarni bilasiz?

1.130g rux metali mol miqdor xlorid kislota bilan reaksiyasi natijasida n.sh.da qancha hajm vodorod olish mumkin?

• 1.130g rux metali mol miqdor xlorid kislota bilan reaksiyasi natijasida n.sh.da qancha hajm vodorod olish mumkin?
• 2. 32,5g rux metali mol miqdor xlorid kislota bilan reaksiyasi natijasida n.sh.da qancha hajm vodorod olish mumkin?

1. Zn+2HCl=ZnCl2+H2

• 1. Zn+2HCl=ZnCl2+H2
• X=130*22,4/65=44,8
• Javob;44,8 litr
• 2. Zn+2HCl=ZnCl2+H2
• X=32,5*22,4/65=11,2
• Javobi;11,2 litr

“Fantamimo” usuli orqali o’quvchilarni Mendeleyev jadvalidagi elementlar haqidagi bilim,ko’nikma va malakalarini rivojlantirish.

• “Fantamimo” usuli orqali o’quvchilarni Mendeleyev jadvalidagi elementlar haqidagi bilim,ko’nikma va malakalarini rivojlantirish.
• Bunda kislorod guruhi a’zosi vodorod guruhi jamoasiga imo ishoralar orqali biror bir element tushuntiradi, vodorod guruhi a’zosi bu qaysi elementligini topadi va unga tarif beradi.

Vodorod H

Kislorod O

S oltingugurt

Ca

Kalsiy

Uyga vazifa:(3 daqiqa) O’tilgan mavzularni savollarga javob yozish.

• Uyga vazifa:(3 daqiqa) O’tilgan mavzularni savollarga javob yozish.
• Vodorod qachon kashf etilgan?
• Vodorodning lotincha nomi?
• CH4,NH3 H2SO4,H2O2 dagi vodorodning massa ulushini toping?

Foydalanilgan adabiyotlar:

1.7-sinf Kimyo fani darsligi

2.Maktabda kimyo jurnallari.

3.Internet saytlari: ,,Ziyonet’’,Aim.uz”.

DARSNI YAKUNLASH;(2daqiqa)

• DARSNI YAKUNLASH;(2daqiqa)
• E`tiboringizni shved pedagogi Pestalotsning quyidagi fikrlariga qaraqtmoqchiman:”Ko’z ko’rishni, quloq eshitishni, oyoq yurishni, qo’l ushlashni istaydi.Shuningdek, qalb ham ishonchni va sevishni istaydi. Aql fikrlashni istaydi”.Bizning vazifamiz to’g’ri tashkil etilgan mashq tizimi bilan o’quvchining istagini rivojlantirishdan iborat.
• Xulosa qilib shuni aytmoqchimanki, hozirgi zamon talablari asosida buyuk mutafakkirlarning fikrlariga amal qilgan holda o’quv mashgu’lotlarida nazariyani amaliyot bilan bog’laylik,o’quvchilarni mustaqil o’qishga o’rgataylik.

E`TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!

• E`TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!