Vll-тарау: Химиялық тепе-теңдік §39. Химиялық тепе-теңдік. Тепе теңдік константасы Бүгінгі сабақта

§ 40. ХИМИЯЛЫҚ ТЕПЕ-ТЕҢДІККЕ ӘСЕР
ЕТЕТІН ФАКТОРЛАР

Тұрақты жағдайда химиялық тепе-теңдік ұзақ сақталуы мүмкін. Бірақ температура, қысым немесе реагенттердің концентрация­лары өзгергенде, тепе-теңдік реакцияның жүру бағытына немесе оған қарама-қарсы бағытқа “ығысуы” мүмкін. Тепе-теңдіктің ығысуын 1885 ж. француз ғалымы Ле Шателье тұжырымдады және 1887 ж. неміс ғалымы Ф. Браун теориялық тұрғыда негізін қалады: Егер химиялық тепе-теңдіктегі реакцияның жүру жағдайларын (температураны, концентрацияны немесе қысымды) өзгертетін болса, тепе-теңдік сол сыртқы әсерді әлсірететін бағытқа қарай ығысады.

https://youtu.be/IIJUR1YAsx0

Бүгінгі сабақта:

• химиялық тепе-теңдіктің ығысуына әсер ететін факторларды қарастырамыз;

• Ле Шателье-Браун принципі бойынша тепе-теңдіктің ығысу бағытын болжауды үйренеміз

Тірек ұғымдар
теңдіктегі реакцияның жүру жағдайларын


(температураны­, концентрацияны немесе қы­ сымды) өзгертетін болса, тепе-теңдік сол сырт­ қы әсерді әлсірететін бағытқа қарай ығысады.
https://youtu.be/-PT3-o7hYi0
Бұл әсерлерді өзгертіп, жүйені бір тепе-теңдік күйден жаңа шарттармен сипатталатын басқа күйге ауыстыруға болады.
Ле Шателье-Браун принципін әртүрлі әсер­ лерге қолданып көрейік.
https://ppt-online.org/275694
Концентрация өзгерісінің әсері. Тепе-теңдік күйдегі реакцияда әрекеттесетін заттардың біреуінің концентрациясын өзгертетін болса, тепе-теңдік сол зат жұмсалатын бағытқа қарай ығысады.
Мысалы, аммиак синтезінде азоттың кон-центрациясын көбейтетін болса, тепе-теңдік азоттың жұмсалу бағытына оңға қарай, яғни аммиак түзілу бағытына ығысады: Қысым өзгеруінің әсері. Азот пен сутектен аммиакты синтездеу кезінде көлем азаяды. Қысымды арттырған кезде тепе-теңдік аммиак түзілу бағытына, ал керісінше, қысымды төмендетсе солға, аммиактың айырылу бағытына ығысады.
Демек, қысымды арттырған кезде тепе-теңдік көлемі аз заттар түзілу бағытына, ал керісінше қысымды төмендеткенде көлем ұлғаятын реак­ ция бағытына ығысады