Д € М е с т р Ж о з е ф М а р и (1753— 1621) — француз фай-
ласуфн ва ёзувчиси, католицизм ва монархиянинг моддоэрг.
1
П а м ф л е т — бирор киши ёки бнрон нжтимонй ^одисаяи
фош цнлнб езилган ^атти^' тан^идин ма^ола.
3 З а н г о р и п а й п о ^ л а р — $зннн олима деб бнлувчн KaJf-
-гафА^м хоним лар.
Зам тинчроз ва улугворроз бУлиб ётарди унинг
хогираси. Унинг мумиёланган музаббати Узндан ажо-
йиб муаттар ис таратар ва бу хушбУй ис мавжуд зам-
ка нарсага сингнб, Эмма яшашга ютилган уша пок
музитни мезр-музаббаг билан тУлдирарди. Узинииг
готпк скамей ка сид а тиз чукиб Утириб* Эмма зачои-
ларднр эрнга хнёнат цилган чо^ларида Уйнашига
пнчирлаган ширин сУзларни такрорлаб» худога илти;;>:>
Зилэрдн. Шу билан эътнзодини мустазкомламозчн
буларди ва лекин дуолардан кУнглн таек пн топ мае-
ди — зориб-чарчаб Урнндан турар ва ички бир садо:
сен заназадир катта фирибгарликнинг зурбони 6Ул*
динг, деб унга шивирларди. Лекин
бу синовларш*
худонннг узи юборяпти, деб Узига тасалли берарди.
Эмма художуйлиги билан гурурлаииб, Узини Утгаи
аамонларнинг асплзода аёллари билан тавдосларди.
У де Лавальер чизган суратларга тикилиб харар,
эта гига зарзал у за ту ти л ган узун-узун куйлак лард а
улугвор кУринган бу аёллар Исонинг оёги остита
йи^илиб, юракларида йигилиб кол ган дард-засратлари-
ни айтиб йиглаш учун хилватга чекинган эдилар,
уларнинг шон-шарафига Эмманинг заваси келарди.
Эмма хайр-эзеон ишларига бери либ кетди. Как
багаллар учун кнйим тикарди, туркан хотинларни
кига Утин юборарди. Бнр кун Шарль уйига келиб
ошхонада учта муттазамнинг шурва ичиб Утиргаыи
устлдан чи^иб золди. Эмма касал вазтида Шарль {фи
зики энаганикига юборган эди, энди Эмма уни зайта-
рнб олиб кедди. У зизини Узишга, ёзишга Ургатар*
Бертанинг куз ёшлари энди
Эмманинг жазлини
чи^армасди. Бу — Уз-Узини сабр-тозатга ургатиш,
Замма
нарсага тамомнла тан бериш демак эди. У
энди ннма за^ида гапирмаенн, гапи баландпарвоз
бУлиб чи^арди. У Берта дан:
—
^орнигинанг энди огримаяптимн, менинг фариш-
там?— деб сУрардн.
Катта Бовари хоннмнинг энди Эммага учакипга-
шига зеч канала барона йУз эди» фазат унга келини-
нинг 'аУр бериб етимларга фуфайка тУзнши ёзмаедн,
ундан кура Узининг йиртнз-ямогига зараса бУлмайди-
*ш, дерди. Лекин эрп билан булган келипшовчшшк
бу хурматлн аёл нннг жонига теккан, эндл у Углшшнг
тинч уйида ером олмозда эди; у Утакетган дазрий
эри нинг руза кунлари колбаса еб Утирганини кУрмас-
лик учун рУзада *ам, пахса байрамида ^ам шу ерда
булди.
Узининг ростгуйлиги ва магрур ^адди-^омати билан
Эмманинг ру^ини кУтарувчи ^айкана унинг блттаю
битта ^амсуэ^бати эмасди албатта, у *ар куни ким
бнландир уришиб турарди. Уни кУргани Ланглуа хо
лим, Карон хоним» Дюбрёйль хоним ва Тюваш хоним-
лар бир-бир келиб-кетиб туриигарди ва худонинг берган
куни соат иккидан бешгача мездоибон Оме хоним
келарди, битта шунинг Узи 1$ушниси хаки д а т гнйбат
гапларнинг бирортасига ^ам пшонмасди. Эмманинг
олдига Оменинг болалари з$ам келнб-кетиб туришарди,
уларни Жюстен бошлаб келарди* У болалар билан
иккинчи цаватга кУтарилар ва цайтиб кетгунларигача
>*имир этмаЙ остонада турарди. Баъзи ва^тларда Бо-
вари хоним Жюстендан тортинмасдан пардоз-андоэи-
ни ^илаверарди. Энг аввало у сочидан тарогини оларди
ва кейин бошини снлкитарди. Бечора бола, Эмманинг
сочлари
залкасимон
буралкб-ёйилиб,
тнззасидан
пастга тушганини биринчи бор курганда, у Узининг
зеболнги билан цУрзптувчи ажойнб бир янги оламга
бсхосдан ^адам босгандек булган эди.
Шуб^асиз, Эмма унннг лчкн кечннмалари, хурсн-
ннб боцишл&рини сезмасди ^ам. У мана шу ернинг
узгинасида, унинг ёнгннаснда, хонаки буз куйлак
тагидагн нав^ирон юракда зусни жамоли нури таъ-
гпри остида, Эмманинг хаётидан гойиб бУлган му^аб^
бат барц уриб уйгонганшш пайцамасди. Долбуки,
Эмма энди з^амма нарсага беларво, гУски дунёни сел
олиб кетса, унинг тупигига чицмасди, барчасига
баравар хушмуомала, лекин шу билан бирга унинг
чезрасида* цананадир бир нафрат пфодаланиб турарди,
у шунчалик тез Узгариб турардики, худбинлик каерда
тамом бУлиб, ме^рнбонлик цаерда бошлэнганини, тв
ерда ёвузлик тугаб, яхшилик бошланганини тушуниб
олиш цийин эди. Чунончи, бир кун кеч^урун хизмат-
чи аёл, уйдан чициш учун тузукро1$ бнр барона то
пишга уринди. Эмма уни уришиб ташладн, кейин бУл-
са афтига тикилиб туриб бирдан:
— Нима, сен уни яхши кУрасанмн?— деб сУрадп.
^ип-цизариб кетган Фелисите жавоб беришга улгур-
масдано^ туриб, Эмма юзига гамгин туе бериб:.
287
— Вор, Уйнаб кела ^ол!— деди.
КУклам бошидаё^ Эмма эри билан масла^атлаш-
масдан богни чоли^ ^илдирди. Лекин эр хоти ни
йииг
аЙтганида ^аттиц турганидан хурсанд эди.
Эмма анча цувватга кириб ^олди ва кун сайин мато
натли эканини кУрсата бошлагани сезилиб турарди.
Аввало, касал макали да ошхонасига иккита чурва^асн
ва назанг балнвда Ухшаш очкУз пенсионер билан
пашшахУрда бУлиб олган энага хотин — Роле холадан
цутулишга муяссар булди. Кейин у Омелар оиласининг
келиб-кетишига чек цУйди, бош^а мезмонларнинг зам
аста-секин оегини уэа бошлади ва черковга зам кам
борадигак бУлди, бу билан у дорихоначининг мацто-
рига сазовор бУлди, бир куни у Эммага дУстона
озангда:
— Тацводор бУлиб кетшшшгнзга сал 1$олувди-я!—>
деди.
Аббат Бурнизьен аввалгидек зар куни катехизис
дарсидан кейин келиб турарди. У очт$ завода, ший
лончада, *Урмонча»да Утирншни яхши кУрарди —
богни у шундай деб атарди. Бу вацт Шарль зам ^ай
тарди. Иккиси зам иссивдан знйналишардн, уларг*
ширин сидр келтиришар, улар Бовари хонимнинг бата
мом тузалиб кетиши учун ичардилар.
Шу ернинг Узида, яъни паст да, шийпончаннш
тУгрисида жаноб Бине я;исг}ичба1{а тутарди. Бовари
уни муздаккинадан ичиб кетишга ча^ирарди; шиша
огзики жуда ^ойил ^илиб очади-да Бине!
— Шишани цийшайтириш керакмас,— дерди мам
пун дораш билан атрофни куздан кечириб Бине.—
Энг аввал симини ^ирцамиз, кейин авайлаб, астагина
пУкагини тортамиз — ресторанларда сельтер солингак
шишаларни шундай цилиб очадилар, за1
Биро1$ баъзан Бине тажрибасини кУрсатаётганда>
сидр утирганларнинг устига сочилар, бундай ва^тларда
рузоний узига хос кулги билан доим бир хилда аския
цилиб:
— КУрнннб турибди бунннг олий навлиги!— дердк.
Аббат Бурнизьен зацнцатан зам жуда беозор
одам эди. Бир кун фармацевт Шарлга, рафицасининг
кУяглини ёзиб келиш учун Руан театрига олиб бориш -
га масла^ат
бериб, у ерда зозир машзур тенор
Лагарди га ст рол га келганини айтганда, рузоний норо
238
ей бУлганнии бнлднрмади. Унинг сову едонлиги дан
^айратга тушган жаноб Оме тУпла-тугрн унга {(араб,
бу таклифга 1*андай царайснз» деб сУради, ру^ониЙ
унга жавобан музика адабиётчалик зарарли эмас, деб
жавоб берди.
Фармацевт ижодиётни ё^лаб кетди. У театр томо-
шабишкарига ланд-наси^атни жуда цизи!$арли шакл-
да етказади, шу билан эски урф-одатларнинг илдиэи-
га болта уради, деб ^исобларди.
-
Cast!gat
rldendo mores1 *
жаноб Бурниэьея!
Масалан, Вольтернинг деярли ^амма фожиаларини
олинг; улар фалсафий фикрлар билан ли!$ т?ла, xajuf
учун бу ахлоц ва дипломатияшшг чинарам макта-
би-ку!
— Мен бир вацтлар 4 Париж бол ас и» деган пьеса-
ни кУргандим,— деб гапга аралашди Бине.— У ерда
кекса ажойиб генерал типи берилган, щундо^ турмуш-
дан олннган: Уша генерал битта бойваччаци шуна-
цанги боплаб сУкадики, асти цуяверасизТ Бойвачча
бир хизматкор ^изни йУлдан оздирган экан, у ^иэ
б^лса охирида...
— Шуб^асиз, ёмон фармацевтика бУлганидек, ёмон
адабиёт з^ам бор,— давом этди Оме,— Лекин санъатда
булган ^амма яхши нарсаларни инкор этиш, мени мча,
бе^уда ишдир» бундан У рта асрнинг, Галилей нннг
умри зиндонда Утган Уша мудаиш эамоннинг иен
келади.
— Яхши асарлар, яхши ёзувчилар бор лиги ни
мен инкор 1$илмайман, албатта,— эътироз бнлднрди
ру^оний.— Лекин шуниси боркн, эркак ва аёл оцеу-
яклар санъатининг энг янги зийнатлар билан беза-
тилган ажойиб бинода тупланишларнинг Узи кУп
нарсаларга олиб боради, кейин мана бу мажусий дав*
ридан долган маскарад, упа-элик, ёруг чиро^лар,
ноэли товушлар, шулар ^аммасн бора-бора ахло^нпнг
заифлашишига олиб боради, бачкана фикрлар, нопок
и ста кл ар 1$Узгатади* Х^ар калай черков пешволари
шундай фикрда бУлганлар. Модомики, шундай экан,—
г^Ушиб 1*Уйди руэ^оний бирдан юзига сирли пфода
бериб, бу эса унга бош бармоги билан тамакн эзншга
хала^ит бермасди,— черков бундай тамошаларнн i$o-
Do'stlaringiz bilan baham: |