Virusologiya fanidan laboratoriya mashg`ulotlari ishlanmasi

1-jadval
Har xil shaklli viruslarning oxirgi suyulish miqdori

Virus yoki uning shtammi	Oxirgi suyulish miqdori
TMV	10-^6
tmv-tsh	10-
TMV-Koz.SH	10-^5
Jo’xorining pakana mozaikasi	10 -3
SHolg’om mozaikasi	10 -3

A- Daraxtsimon o’simliklarni "ko’z payvandlash" usuli. Payvandust (kurtak) payvandtag po’sti tagiga joylashtiriladi. Ko’z payvandlashdan oldin payvandustdagi (kurtak) birga kesib olingan yog’och qatlamini rlib tashlasa ham bo’ladi.

B. Payvandlashning "butilka" usuli malinani payvandlashda ishlatiladi. Payvandustning bargli shohchasi suvli probirkaga solinadi. Probirkadagi suvda suvo’tlari o’sib ketmasligi uchun alyumin folgasi bilan o’rab qo’yilsa yaxshi bo’ladi,
V. Payvandlashni "yorma" (uskuna) usuli kartoshka kabi o’tsimon o’simliklarni payvandlashda ishlatiladi.
G. Payvanddashni "kopulirovka" yaqinlashtirish usuli, sho’ra o’simliti virusining tok o’simligiga o’tkazishda yashlatiladi. Ildizli ikki o’simlikning kambiy qismi ochilguvgaa tozalanadi, so’ngra ikkala o’simlik kesilgan joylari bilan bir-biriga jipslashtiriladi va bog’lanadi.
D. Payvandlashning "tilsimon kopulirovka" usuli. Bu usul zemlyanika kabi o’simliklar viruslarini o’tkazishda ishlatiladi. O’simlnklar maxsus lenta bilan bog’lanadi (Gibbs va Xarrison, 1978).
Payvandlashni qaysi usuli qo’llanilishidan qat’iy nazar, ulanadigan o’simlik to’qimasini bir -biriga zich qitshb tutashtirish muhim bo’lib, ular to bir-biri bilan qo’shilib o’sib ketguncha qoldiriladi. Payvandust va payvantaglarni bir- biriga bog’lash uchun maxsus lentalar ishlatiladi. Payvandlangan qismning usti, ayniqsa o’tsimon o’simliklarning ustki yuzasi doimo namlanib turishi katta ahamiyatga ega.
Ko’rsatilgan muddat o’tgandan so’ng, paydo bo;lgan kasallik simptomlari hisobiga olinadi va jadvalda qayd etiladi. Natijalari grafik ravishda tasvirlash uchun abzissa o’qiga nekrozlarni soni, ordinata o’qiga esa harorat sonlari qo’yiladi. Olingan natijalar nuqtalari birlashtiriladi. Nazariy ravishda qaralganda haroratning oshishi Oilan egri chiziq nolga intiladi. Qaysi bir qizdirshi haroratida virus aktivligi O gacha pasaysa (nekrozlar kuzatilmasa) shu harorat virusning harorat ta’sirida faolligining yo’qotish (HTFY) nuqtasi deb belgilanad.
Odatda tamaki mozaikasi virusini tamakidagi shtammning HTFY nuqtasi - 95°S-97°S, TMV ning Qozoq SHTAMINING 80°S -82°S, TMV ning tomatdagi shtammini ki 96 - 98°S, jo’xorining p akana mozaikasi virusiniki 50 -52°S, sholg’om mozaiqasi virusiniki 60 -62°S va h.k. Bu ko’rsatkichlar virus yoki uning shtammini identifikatsiya qilishda ishlatiladi.