Viii bob. Raqobat va monopoliya

Xulosalar

1. 

Raqobat  bozorning  muhim  xususiyatlaridan  biri  boMib 

hisoblanadi.  У  bir  tomondan,  ishlab  chiqarish  munosabati  va 

ikkinchi 

tom ondan 

esa 

ijtimoiy 

ishlab 

chiqarishni 

muvofiqlashtiruvchi  mexanizm  sifatida  namoyon  bo'ladi. 

Raqobatli  bozor  ishlab  chiqarish  samaradorligiga  erishish  va 

iqtisodiy  resurslarni  maqbul  (optimal)  taqsimlashga  imkon 

yaratadi.

2

.

0

‘z  miqyosiga  ko'ra,  raqobat  eng  avvalo,  ikki  turga- 

tarmoq 

ichidagi 

raqobatga 

va 

tarmoqlararo 

raqobatga 

boMinadi. 

Iqtisodiy 

adabiyotlarda 

bir 

tarmoq 

ichidagi 

raqobatning  to'rtta  shakli  alohida  ajratilib  ko‘rsatiladi.  Bular 

erkin  raqobat,  monopollashgan  raqobat,  monopoliya  va 

oligopoliyadir.

3. Erkin  raqobat  va  monopoliya  real  hayotda  kam  uchraydi. 

Hozirgi 

zamon 

bozor 

iqtisodiyotining 

holatini 

monopollashgan 

raqobat 

va 

oligopoliya 

tavsiflaydi. 

Monopollashgan 

raqobatda  juda 

ko'p 

mayda 

firmalar 

tom onidan 

turli-tum an 

tabaqalashgan 

mahsulot 

ishlab 

chiqariladi,  shuning  uchun  sohaga  kirish  qiyin  emas.

4. Raqobat  —  xo‘jalik  yuritishning  asosiy  usuli  hisoblangani 

uchun  raqobat  muhitining  shakllanishi  bozor  iqtisodiyotining 

rivojlanish  darajasiga  bogMiqdir.  Raqobat  muhiti  deb  bozor 

munosabatlari 

ishtirokchilarining  xo‘jalik  yuritishda  teng 

imkoniyatlarni  ta’minlaydigan  iqtisodiy,  qonuniy,  tashkiliy  va 

siyosiy  sharoitlar  majmuasiga  aytiladi.  Raqobat  muhitining 

mavjudligi  —  alohida  olingan  firmaning  bozor  sharoitida  erkin 

harakat  qilib  hukmronlik 

mavqyeiga  erishishiga 

halaqit 

beruvchi  asosiy omildir.

5. Monopoliyani  tartibga  solish  —  miqdoran  hisoblash 

imkoniyati 

kam 

boMgan 

juda 

murakkab 

jarayondir.

276

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

0

‘zbekistonda 

davlatning 

monopoliyaga 

qarshi 

chora- 

tadbirlari 

nafaqat 

monopoliyani 

cheklash, 

balki 

монополиядан  chiqarish  jarayoni  bilan  uzviy  ravishda  olib 

borilmoqda.  Juda  ko'plab  tarmoqlarda  hukmron  mavqyega  ega 

boMgan  korxonalar  (ular  yagona  korxona-tarmoq  sifatida  ish 

yuritishar 

edi) 

xususiylashtirilib, 

mustaqil 

korxonalarga 

aylantirildi 

va 

natijada 

tarmoqda 

raqobat 

muhiti 

shakllant irildi.

6

. 

Davlatning 

monopoliyaga 

qarshi 

qonunchiligi 

raqobatlashuvchi  subyektlar  ishchanligini  susaytirmaydigan 

darajada  yetarlicha  egiluvchan  boMishi  darkor.