Vii bob. Tashqi siyosatning konstitutsiyaviy asoslari l-§. Tashqi s iy o s a t yuritish davlatn in g muhim va zifa si

3-§. Tashqi s iy o s a t prinsiplarining K onstitutsiyada
mustahkamlanishi
Yuqorida qayd qilinganidek, har qanday davlatning ichki va 
tashqi funksiyasi mavjud. Tashqi funksiya tashqi siyosat orqali 
amalga oshiriladi. D av latn in g tashqi siyosati u nin g mustaqilli- 
giga, g eo g rafik joylashuviga, iqtisodiy salohiyatiga ham bog'liq 
bo‘ladi. U n in g q an d ay siyosat yuritishi ichki rivojlanishiga ham 
ta’sir qiladi.
0
‘zb ek isto n n in g mustaqilligi tashqi siyosatni mustaqil, o'z 
milliy m an faatlarid an kelib chiqib belgilash imkoniyatini vujudga 
keltirdi. Bu konstitutsiyaviy tu z u m n in g muhim qismi davlat su- 
verenitetiga taalluqli bo'lganligi tufayli konstitutsiyaviy darajada 
mustahkam landi. K onstitutsiyaning IV bobi “Tashqi siyosat” deb 
nomlanib, un d ag i 17-moddada tashqi siyosat prinsiplari belgi­
langan.
Shu moddada belgilangan prinsiplarni quyidagicha ajratish 
mumkin:
- d avlatlarning suveren tengligini e ’tirof etish;
- kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik;
- m a m la k a tla rn in g chegaralarini va daxlsizligini e’tirof etish;
- nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish;
- boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik;
- xalqaro h uquqning u m u m e ’tirof etilgan qoidalarini tan olish. 
Bular birgalikda O'zbekiston Respublikasi tashqi siyosati prinsipla­
ri tizimini tashkil etadi va mamlakatim izning jahon hamjamiyatida 
tinch-totuv yashashini, ijodkorlik bilan shug ullanishini taminlaydi.
Bu prinsiplarning asosiy maqsadi О zbekistonning dunyo 
hamjamiyatida 
tinch-totuv yashashini tam inlash hisoblanadi. 
Konstitutsiyada belgilangan mazkur prinsiplar xalqaro hujjatlar va 
xalqaro huquq normalariga to‘la mos keladi.
M azk u r prinsiplarga amal qilish О zbekistonning jahon miq- 
yosida alohida mavqeyga ega bo‘Iishini taminlab, tinch, osoyishta 
jarayonda ichki rivojlanishiga ijobiy ta ’sir qiladi. Chunki, xalqaro 
miqyosda tinchlikka erishish ichki imkoniyatlardan, yaratuvchan- 
lik yo'lida foydalanishga imkon beradi.
123
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

O 'z b e k is to n m u staqil davlat b o 'lg an d a n boshlab biror-bir 
m a m la k a tg a hududiy e ’tiro z la r q ilm ag an lig i, o‘z navbatida, o‘zi- 
n in g m av ju d hududi dax lsizlig in i saq lash u ch u n , xalqaro huquq 
doirasid a h a ra k a t q ilay o tgan lig i m a m la k a tim iz n in g K o nstitu tsi­
y a g a am al qilib ish k o 'ray o tg a n lig in i ko'rsatadi.
0 ‘zbekiston Konstitutsiyasida d avlatning faqat ichki tartibi, 
vazifasini belgilash bilan ch eklanilm aganligi, d av latn ing tashqi 
faoliyati ham konstitutsiyaviy darajada o'rnatilganligi konstitutsi­
yaviy tu z u m n in g barqarorligini t a ’minlash ichki va tashqi faktor- 
larga b o g ‘liqligidan kelib chiqadi.
O 'z b ek isto n n in g tashqi siyosat prinsiplarini quyidagicha tasav- 
v u r qilish m um kin:
a) d avlatning suveren tengligi deganda, har qanday davlat 
u qayerda joylashganligidan, aholisining sonidan, davlat tuzilishi 
va bo sh q aru v shaklidan, d av latn in g iqtisodiy qudrati darajasidan 
q a t’i nazar, xalqaro m u n o sab atlard a ular bilan bir xil m unosabatda 
bo'lish, u ia rn in g suveren davlatligini e ’tirof etish, h u rm a t qilish, 
z a r u r bo'lsa, te n g ham korlik qilish hisoblanadi;
b) kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik prin­
sipi turli qirg'inbarot u ru s h la r bo'lishining oldini oladi, ko'plab qon 
to'kilishi, vayronagarchilikka uchrash holatlari xavfini bekor qiladi;
d) c h e g a ralarn in g daxlsizligi prinsipi. O 'z bekiston o'z Konsti­
tutsiyasida o'zining chegaralari, daxlsizligi, ajralmasligini belgilab, 
buni davlat suverenitetin in g ajralm as xususiyatlaridan biri sifatida 
o 'rnatgan. Xuddi shunday boshqa d avlatlarning chegaralari daxl­
sizligini ham h urm at qiladi. O 'z hududini boshqa davlatlar chega- 
rasi hisobiga kengaytirishni m aqsad qilib qo'ymaydi. Sobiq Ittifoq 
davrida milliy chegaralanishi natijasida vujudga kelgan qo'shni 
m a m la k a tla r va o'z chegaralarini tan oladi.
e) m am lakatim iz tashqi siyosatining m uhim prinsiplari qato- 
riga yana nizolarni tinch yo'l bilan hal qilish va davlatlarning ichki 
ishlariga aralashm aslikni kiritish m um kin.
H a r qanday m asalada kelib chiqqan yoki kelib chiqishi m u m ­
kin bo'lgan nizolarni tinch yo'l bilan hal etish yo'li tanlangan. Bu 
faoliyat m u z o k aralar olib borish, sabr-toqat bilan ishlashni taqozo 
etadi. Hozirgi kunda 0 ‘zbekistonda diplomatik sohada ham ma-
124
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

horatli, yuqori m alakali kadrlar tayyorlanmoqda, ular tajribalarga 
ega bo'lmoqda va natijada h ar qanday nizolarni tinch yo‘1 bilan hal 
etish im koniyatlari kengaym oqda.
0 ‘zbekiston boshqa m am lak atlarn ing ichki ishlariga aralash- 
maslik prinsipini dastu rilam al qilib olgan va uni amaliyotda to'liq 
qoilamoqda.
Yuqoridagi prinsiplar 0 ‘zbekistonning tashqi siyosat prinsip- 
larining konstitutsiyaviy asoslari bo'lib, ularning xalqaro huquq­
ning u m u m e ’tirof etilgan qoidalariga mos tushishi bu prinsiplarga 
yanada hayotiylik bag'ishlaydi.
Bulardan tashqari, 0 ‘zbekiston tashqi siyosatda xalqaro 
huquqning boshqa u m u m e ’tirof etilgan qoidalari va normalariga 
asoslanishi ham Konstitutsiyada yozib qo'yilgan (17-modda).