Vi mavzu: ishlab chiqarishdagi shikstlanishlar

Paylarning cho‘zilishi va uzilishi - paylarning cho‘zilishi tashqi kuch ta’sirida to‘qimalarning haddan tashqari zo‘riqishi natijasida ro‘y beradi. Tashqi kuch ta’sirida bo‘g‘im yuzalari vaqtincha fiziologik me’yordan chiqqan holda bir-biridan uzoqlashadi va bunda bo‘g‘im xaltasi va uni ushlab turuvchi pay va mushaklar zararlanmaydi. Ko‘pincha boldir-tovon bo‘g‘imi paylari cho‘ziladi. Paylar cho‘zilganda ularning anatomik butunligi buzilmaydi, qon tomirlar uzilishi mumkin. Natijada bo‘g‘im atrofida shish va aseptik yallig‘lanish ro‘y beradi. Dastlabki vaqtlarda qon quyilishi bilinmasligi mumkin, keyinchalik esa to‘q ko‘kimtir dog‘lar paydo bo‘ladi. Bo‘g‘im harakati yo‘qolmasa ham, harakat vaqtida og‘riqni zo‘rayishi harakatni chegaralaydi.
Birinchi tibbiy yordam хuddi lat eyishdagiga o‘xshash bo‘lib, qon quyilishini kamaytirish maqsadida dastlab (muz xaltasi, sovuq jismlar, sovuq kompress) bosiladi. Uchinchi kundan boshlab, iliq muolajalarga o‘tiladi. Bemor tinch yotgan holatda oyoqlari ko‘tarilgan bo‘lib, siqib turuvchi bog‘lam qo‘yiladi. Ko‘rilgan choralar taxminan 10 kunlardan keyin bemor yurishiga imkon yaratadi.
Mushak, pay va boylamlarning uzilishi to‘satdan bo‘ladigan keskin harakat natijasida ro‘y beradi. Mushak, pay va boylamlarning uzilishi qisman yoki to‘liq bo‘lishi mumkin, boylamlar suyak to‘qimasining bo‘laklari bilan uzilib ketishi ham mumkin. Mushak, pay va boylamlarning uzilish belgilari engil, o‘rta darajada va og‘ir formada namoyon bo‘lishi mumkin.
Hamma darajaga xos bo‘lgan umumiy belgilar:

1. 
   Boylam va paylarning suyakka birikkan joyida va mushakning uzilgan joyida kuchli og‘riqni bo‘lishi;
   
2. 
   Bo‘g‘imni o‘rab turgan to‘qimalarga qon quyilishi, yoki bo‘g‘im bo‘shlig‘iga qon quyilishi (gemartroz) oqibatida shikastlanish joyi atrofida gematoma va shish paydo bo‘lishi;
   
3. 
   Bo‘g‘im qo‘l yoki oyoq harakati funktsiyasini buzilishi, shikastlangan mushakning funktsiyasini buzilishi.
   

Birinchi tibbiy yordam:

1. 
   Shikastlangan joylarni tinchlantirgan holatda siqib bog‘lash, shina yoki qo‘l ostidagi vositallar bilan harakatni chegaralab, qimirlatmaslik (immobilizatsiya qilish);
   
2. 
   Kuchli og‘riq bo‘lganda shprits yordamida og‘riq qoldiruvchi vositalarni in’ektsiya qilish;
   
3. 
   Shikastlangan joyga sovuq jism yoki muz qo‘yish;
   
4. 
   O‘z vaqtida tibbiy muassasalarga evakuatsiya qilish.
   

Tibbiy muassasada shikastlangan joyga tinch holat yaratib beriladi. 1-darajali uzilishda 7-10 kun, 2-darajada 21 kun, 3-darajada 4-6 haftacha immobilizatsiya qilish tavsiya etiladi. Shikastlangan joyni immobilizatsiya qilish shinalar, mahkamlovchi bog‘lamlar va gipsli longetlar yordamida amalga oshiriladi. Mushak, pay va bo‘g‘imlarning to‘liq uzilishi ro‘y berganda jarrohlik yo‘li bilan tikib qo‘yiladi. Keyinchalik davolash gimnastikasi, uqalash (massaj), fizioterapiya (quruq issiq, parafin va balchiqli applikatsiyalar) tavsiya etiladi.
Keng tarqalgan shikastlanish kasalliklari: karpal tunnel sindromi (uzoq vaqt davomida barmoqlarning noqulayligi bilan namoyon bo‘ladigan nevrologik kasallik), kubital tunnel sindromi (kompression-ishemik neyropatik kasalliklar sinfiga kiruvchi periferik asab tizimining o‘ziga xos patologiyasi), tendinit (mushaklarning suyakka birikadigan qismining yallig‘lanish jarayoni) va tenosinovit (harakatining chegaralanashi va og‘riq belgilari bilan xaraterlanadigan paylarning yallig‘lanishi).